Flet nga Roma Etrita Ibraimi, pianistja e suksesshme, e vleresuar me medaljen e Arte ne Torino dhe e nderuar nga Bashkia e Romes/ 

Interviste nga  Liliana Pere/Histori suksesi/

Etrita Ibrahimi, e lindur dhe e rritur në Tiranë, në një familje të njohur artistësh, u largua nga Shqipëria në vitin 1989, meqenëse, pasi konkuroi për piano në Konservatorin “Giuseppe Verdi” të Torinos (Itali), menjëherë fitoi  bursë studimi për në atë konservator.

Fëmijëria e saj u karakterizua nga prania e vazhdueshme e muzikës dhe e artit, jo vetëm se kishte lindur në këtë mjedis, por edhe sepse që në moshën 4-vjeçare, filloi studimin e pianos me babain e saj, një ndër kompozitorët më të mëdhenj shqiptar, Feim Ibrahimi, për ta vazhduar atë më pas  me suksese të njëpasnjëshme dhe me rezultate të shkëlqyera, në Liceun Artistik dhe në Institutin e Lartë të Arteve, deri në momentin e largimit nga Shqipëria.

Familja e saj është  nga më të njohurat në Shqipëri për vetë faktin e shumëditur se Feim Ibrahimi ishte dhe është një figurë qendrore e muzikës shqiptare, i cili, pavarësisht funksioneve që ka pasur në të drejtuarit e artit muzikor në Shqipëri, ishte dhe personalitet artistik,  çka e dëshmojnë  veprat e tij të të gjitha zhanreve  dhe të cilësuarit nga kritika muzikore si kompozitori që tronditi tabutë e realizmit socialist dhe si i pari që modernizoi muzikën serioze shqiptare.

Pikërisht, me këtë edukatë dhe me këto parime  është mbrujtur Etrita që kur ka lindur, sepse ajo ka jetuar nga afër të gjitha sukseset dhe peripecitë e babait të saj, ka kaluar të gjithë fëmijërinë dhe rininë e saj me shkrimtarët e mëdhenj, Dritëro Agolli e Ismail Kadare, Fatos Arapi apo Xhevahir Spahiu, etj., me kompozitorët e po aq të mëdhenj shqiptarë, si profesori i Feim Ibrahimit, Tish Daija apo Pjetër Gaci, me muzikologun shumëdimensional grek Georges Leotsakos, apo me shkrimtarët e kompozitorët nga Kosova, si Ali Podrimja, Fahri Beqiri, Zeqirja Ballata, Akil Koci, Rafet Rudi; me regjisorët më të mirë si Piro Milkani apo Kujtim Çashku, me koreografin e shquar Agron Aliaj, me të shkëlqyerit instrumentistë apo këngëtarë si Ibrahim Madhi, Margarita Kristidhi, Gjergj Antoniu, Vaçe Zela, Gaqo Çako, Ramiz Kovaçi, Avni Mula apo profesoreshën e saj Nora Çashku, me të cilët familja e saj ndante orë të shumta dhe ajo rritej me kulturën dhe dijen e këtyre kolosëve të letërsisë e të muzikës, mes një mjedisi të pasur me literaturë artistike dhe muzikore sepse në shtëpinë e tyre librat dhe partiturat ishin pasuria më e madhe.

Në përfundim të studimeve në Torino, ku ajo shkëlqeu  përderisa u diplomua me “Dhjetë dhe lavdërime” (ekuivalente e “Medaljes së Artë), në klasën e Prof. Remo Remoli, një nga studentët më të dashur të pianistit me famë botërore, Arturo Benedetti Michelangeli.

Pas diplomimit në piano, ajo iu përkushtua edhe  të studiuarit  të  klaviçembalos, në klasën e Prof. Giorgio Tabacco, njërit prej klaviçembalistëve më të njohur italianë.

Gjithmonë kërkuese drejt shtigjeve të fushave të ndryshme të artit muzikor, u specializua edhe në mësimdhënien e metodës Suzuki .

Bashkë me dy kolegë të saj torinezë themeluan Assiociazione Musicale Suzuki Vercelli, në të cilin ajo ka edhe funksionin e Presidentit.

Etrita ka një jetë koncertale shumë të pasur, jetë e cila ka filluar që në moshën 10-vjeçare.  Koncerte të shumta recitale apo me orkestër simfonike jo vetëm në Shqipëri, por edhe një radhë  koncertesh në të gjitha qytetet e krahinës së Piemonte-s (Itali) e në qytete të tjera të Italisë (Roma, Milano, Trento, Genova etj.), në Austri, Spanjë, Çeki, Francë, Kosovë, Mal i Zi, Kroaci, Maqedoni etj. Dhe sukseset nuk i kanë munguar  sepse,  perveç ovacioneve, shpeshhere eshtë klasifikuar në vendet e para nëpër konkurse të ndryshme, ka regjistruar disa herë për Radio Televizionin Shqiptar, është ftuar nga Brahmsgesellschaft në Baden-Baden (Gjermani),  ku ka qëndruar disa kohë në Brahmshaus, për të njohur më thellë jetën dhe veprën e Brahmsit.

Profesioni i saj është muzika, pianoja, mësimdhënia, menaxhimi i eventeve muzikore dhe për karrierën që ka zhvilluar në Itali, në vendin që i krijoi mundësinë të thellonte kulturën e aftësitë e saj profesionale dhe personale e ku ajo ka zhvilluar aktivitetin e saj për 22 vjet Bashkia e Romës e ka nderuar Etritën me Çmimin Ndërkombëtar për karrierën “Beato Angelico”, çmim që u jepet artisteve të huaja, për kontributin e dhënë në zhvillimin e kulturës së Italisë.

Etrita thotë se talenti nuk është gjithçka. Ajo që të bën të ecësh perpara, është puna dhe vetëm puna. Rruga e saj drejt suksesit ka qenë e mundimshme, me vështirësi nga më të shumtat, por ajo nuk është ndalur asnjëherë përpara pengesave dhe ka mundur që ta menaxhojë lehtësisht karrierën, pasi çdo gjë ka ardhur natyrshëm që nga momenti që ka krijuar një profil të saj të qartë artistik dhe personal. Ajo është një grua e thjeshtë, plotësisht e ndërgjegjshme për prejardhjen e saj, për arritjet e saj, por gjithmonë shumë kërkuese ndaj vetes dhe asnjëherë plotësisht e kënaqur me atë çka bën, edhe pse tashmë është një artiste në karrierë.Aktualisht ajo jeton në Shqipëri, pasi duhet të ndjekë nga afër procesin e dixhitalizimit të veprave të babait të saj, shpërndarjen dhe ruajtjen e tyre (me të cilat merret Fondacioni Kulturor “Feim Ibrahimi”, ku ajo është Zv/Presidente). Njëkohësisht është Drejtoreshë Artistike e Festivalit Pianistik Ndërkombëtar “Pianodrom”, si edhe pianiste në Teatrin e Operës dhe të Baletit në Tiranë.Etrita thotë se gruaja është një burim i pashtershëm energjie dhe ajo është në gjendje të kontrollojë dhe të organizojë gjithçka dëshiron. Gratë shqiptare në veçanti, kanë një karakter të fortë që i bën ato të jenë nëna të përkushtuara, bashkëshorte ideale, menaxhere të shkëlqyera dhe askush nuk duhet të lejojë që mbi to të ushtrohet çdo lloj presioni o dhune, psikologjike ose fizike. Ato vetë nuk duhet, kurrsesi, të pranojnë keqtrajtime nga askush dhe shoqëria shqiptare duhet t’i mbrojë ato me çdo kusht.

Ndiqeni bashkëbisedimin: 

_E dashur Etrita Ibraimi: – A mund të më thoni si ka lindur tek ju dëshira për t’u marrë me Art? Mund të më tregoni hapat e parë dhe fillimet tuaja në këtë rrugë të bukur dhe po aq të vështirë, kush ka qene iniciuesi i zhvillimit te talentit tuaj ? Permendni disa emra qe ju kanë lënë mbresa në formimin tuuaj artistik ju lutem?

Pergjigjet Etrita: -Studimet e pianos unë i kam filluar në moshën 4-vjeçare dhe babai im, kompozitori Feim Ibrahimi, ishte ai që më ndihmoi në rrugën drejt artit, pasi ishte edhe mësuesi im i parë. Në të vërtetë dëshira e tij ishte që unë  të studioja piano deri në klasën e 8-të për të pasur vetëm njohuri të mjaftueshme për sa i përket muzikës, duke qenë se edhe jetoja në mjedis artistësh,  dhe më pas të merrja një drejtim tjetër. Por në fakt që në vitet e para të studimeve u duk se aftësitë e mia nuk ishin të pakta, meqenëse fitova disa herë çmimin e parë në konkurset e talenteve të reja, si edhe luajta dy herë si soliste me orkestër në vitet e shkollës 8-vjeçare dhe në përfundim të saj, mësuesja ime (më e mira që ka ekzistuar në Shqipëri për sa u përket moshave nga 6 deri 13 vjeç),   e nderuara znj. Lali Gabeci (Hakiu), këmbënguli  që të vazhdoja studimet në Liceun Artistik “Jordan Misja”, pasi mendonte që unë kisha të gjitha aftësitë e duhura për ta bërë muzikën dhe pianon profesionin e jetës sime, kështu edhe im atë, që i kishte parë rezultatet e punës së bërë në vitet e fëmijërisë, mendoi se mësuesja ime kishte të drejtë dhe më “lejoi” që të merrja pjesë në konkursin e pranimit në lice. Kështu filloi – ose më mirë të themi vazhdoi – rruga ime drejt artit.Kur isha vetëm 15 vjeç, luajta Koncertin n. 1 për piano dhe orkestër të L. V. Beethoven-it, e shoqëruar nga orkestra e RTSH-së, nën drejtimin e dirigjentit të mirënjohur Ferdinand Deda, i cili pati një sukses të madh dhe më pas jeta ime vazhdoi duke kaluar nga një recital në tjetrin, deri në koncertin e fundit – para largimit nga Shqipëria – kur luajta njërin nga koncertet për piano dhe orkestër të J. S. Bach-ut, e shoqëruar nga orkestra e harqeve e Institutit të Lartë të Arteve, nën drejtimin e të paharruarit Ibrahim Madhi.

– Di që ju tani jetoni në Shqipëri dhe jeni një profesioniste mjaft e vlerësuar; do të mund të më thonit dicka më shumë rreth aktivitetit tuaj?

Etrita:- Vitet e jetës në Itali, janë karakterizuar nga prezenca e koncerteve të vazhdueshme si në vendin tim të dytë, ashtu edhe jashtë tij. Repertori im i përfshin të gjithë autorët barokë, klasikë, romantikë, impresionistë (po përmend vetëm disa: Bach, Mozart, Beethoven, Chopin, Brahms, Rachmaninov, Franck, Debussy, Prokofiev, Poulenc, etj.). Kam luajtur në salla dhe në teatro të shumta; disa prej tyre janë Teatro dell’Archivolto (Genova), Palais Palffy (Vjenë), Teatro i muzikës së dhomës “Rosalia Castro” në La Coruña (Spanjë), në Mimara (Zagreb), etj., etj. Kam marrë pjesë në festivale të ndryshme ndërkombëtare dhe mbas 15 vitesh aktivitet koncertal dhe pedagogjik, Bashkia e Romës më nderoi me çmimin ndërkombëtar “Beato Angelico”, i cili i jepet artisteve që kontribuojnë në zhvillimin e jetës kulturore të Italisë.

Kam ardhur në Shqipëri me dëshirën time dhe sidomos me dëshirën e bashkëshortit tim, Alessandro (Giampietro), i cili ishte nismëtari i transferimit tonë këtu. Arsyeja e vetme që na bëri të vinim, ishte dëshira për të ndjekur nga afër (pasi nga Roma ishte thuajse e pamundur) veprat e babait tim.

Unë nuk kam vëllezër e motra, jam vajzë e vetme dhe askush tjetër përveç meje, nuk mund ta bënte këtë. Kështu, në fund të vitit 2010, morëm gjithçka kishim dhe erdhëm për të ndjekur ëndrrën tonë në Shqipëri. Alessandro është pika ime kryesore e referimit. Ai është këshilltari në familjen tonë dhe unë , edhe pse nuk doja fillimisht, ndoqa idenë e tij për të ardhur këtu dhe për të ndjekur (të paktën për një periudhë disavjeçare) atë që për familjen tone është themelore: veprat e Feim Ibrahimit! Mbas vështirësive të para sepse nuk është e lehtë të rifillosh jetën në vendin tënd pas 22 vjetëve, mund të them që kam arritur një status të kënaqshëm për një artist. Përveç koncerteve të shumta që realizoj në Shqipëri dhe jashtë saj, aktualisht jam pianiste në Teatrin e Operës dhe të Baletit, si edhe drejtoreshë artistike e Festivalit Ndërkombëtar “Pianodrom”, i cili është festivali më i rëndësishëm pianistik dhe muzikor në Shqipëri.

Duke qenë se arsyeja e kthimit tim këtu, është krijimtaria e babait tim, jam edhe pjesë e këshillit aktual drejtues të Albautor-it, por të them të vërtetën, zbatimin e ligjit mbi të drejtën e autorit, e shoh shumë, shumë të vështirë në Shqipëri. Mendoja se duke qenë këtu personalisht, do ta kisha më të lehtë, por po konstatoj që në këtë pikë kam gabuar…! Shpresoj që të ndryshojë diçka në këtë drejtim por,  me sa shihet, rruga drejt vendosjes së rregullave mbi pronësinë intelektuale, është shumë e gjatë.

–Znj Etrita Ibraimi: Si janë marrëdhëniet tuaja në përgjithësi me Artin, produksionin…? Keni ndonjë hobby të cilin e ushtroni apo i përkushtoheni?

Etrita-Jeta ime është lidhur me artin që në ditën e parë që mamaja ime, Vera, më ka pasur në trupin e saj. Fëmijët kur janë në barkun e nënës ndiejnë gjithçka, aq më shumë muzikën, e cila është shumë e këshillueshme në 9 muajt e shtatzanisë së një gruaje. Këtë, përveç se e kam studiuar, e kam eksperimentuar me djalin tim, por edhe me veten time sepse muzika më e thjeshtë për t’u luajtur dhe kuptuar, për mua është muzika e tim eti, te cilën e kam dëgjuar edhe para se të lindja. Asnjëra nga veprat e tim eti, sado e vështirë të jetë ajo, nuk përbën probleme të pakapërcyeshme për mua, pra muzika dhe arti janë pjesë e ADN-së sime.

Por ato nuk janë gjithçka për mua, natyrisht: jam shumë e apasionuar mbas librave, kinemasë, udhëtimeve (por që për shkak të mungesës së kohës nuk arrij t’i kryej aq shpesh), si edhe tenisit e volejbollit.Në fakt, ajo që më intereson më shumë se çdo gjë tjetër është edukimi i tim biri, pasi nga ky varet e ardhmja e tij dhe kësaj po mundohem t’i përkushtohem më tepër se çdo aspekti tjetër të jetës sime.

-Ju jeni diplomuar në piano. Cilat kanë qenë raportet me personalitetet e artit dhe çfarë mbështetjeje keni pasur prej tyre? Ç’mund të  kujtoni?

Etrita:- Kësaj pyetjeje e kam pak të vështirë t’i përgjigjem, të them të drejtën. Per hir të së vërtetës, në vitet e studimit dhe të qëndrimit në Itali, nuk kam pasur shumë nevojë për mbështetjen e dikujt. Në jetën time atje,  kam takuar shumë njerëz, shumë personazhe dhe personalitete, por gjithçka që kam bërë, e kam bërë me forcat e mia, pa i kërkuar asgjë askujt. Mbi të gjitha më ka ndihmuar fakti që studimet i bëra në atë vend dhe në ato vite, duke u angazhuar në koncerte sa herë që më kërkonin,  pata mundësinë t’u tregoja të tjerëve nëse vleja dhe sa vleja gjithashtu. Kështu u krijuan kontaktet dhe gjithçka erdhi natyrshëm, pavarësisht vështirësive të tjera të panumërta. Pas diplomimit në piano, studiova edhe klaviçembalo, bëra edhe kurse të tjera specializimi, kështu që munda të fitoja sqimën dhe respektin e njerëzve që më rrethonin, çka u konkretizua me kërkesat e tyre për bashkëpunime të përbashkëta, të shumta dhe afatgjata.Nuk mund të them që të njejtën klimë gjeta kur erdha në Shqipëri…përkundrazi…! Edhe pse unë nuk isha e panjohur në këtë vend (për emrin e tim eti, për emrin që kisha lënë unë para se të largohesha për studime dhe për vetë koncertet e pandërprera që bëja këtu, duke u kthyer herë pas here nga Italia përgjatë 22 viteve), fillimisht nuk u krijua asnjë mundësi për të më hapur një shteg, përkundrazi…edhe  një vend që ishte i mundshëm në atë moment, u mbyll në mënyrë shumë të turpshme … As nuk dua ta përmend këtu por sigurisht,  ata që e dinë këtë fakt, do të kujtohen  nëse do ta lexojnë këtë intervistë, pavarësisht se nuk do t’u pëlqejë ta kujtojnë…!

Gjithsesi,  koha kaloi dhe unë sigurisht që nuk u dorëzova sepse isha e kalitur nga kjo anë, pasi në vitet 1990-1994, kur Shqipëria na preu bursat ne studentëve që kishim shkuar për studime para vitit 1990, kam jetuar momente jashtëzakonisht të vështira, të cilat kanë vulosur përgjithmonë jetën time. I jam përjetësisht mirënjohëse vetëm familjes Nisi, prindërve të mikes sime Gabriella, me të cilën isha shoqe në shkollë dhe që tani i konsideroj si familjen time të dytë, pasi më vunë shtëpinë e tyre në dispozicion dhe aty kam jetuar për rreth 4 vjet, deri në përfundimin e studimeve të mia, kështu të paktën kisha një çati mbi kokë (siç thonë italianët!). Mund të them që ajo ka qenë periudha më e keqe e jetës sime… isha fare e re dhe sapo kisha filluar të fitoja konkurse të ndryshme interpretimi, të cilat janë ato që nëse i fiton, të hapin dyert e karrierës, por nëse ti nuk merr pjesë, rrugën drejt suksesit e ke shumë më të vështirë. Rasti im, ishte ky i dyti sepse për shkak të mungesës së mjeteve ekonomike, nuk munda të marr më pjesë…por me durim dhe duke mos u demoralizuar asnjëherë vazhdova rrugën time, duke u angazhuar në të gjitha aktivitetet e mundshme, derisa arrita me ndershmëri rezultatin e dëshiruar. Edhe këtë herë, kur erdha këtu në Shqipëri, kalova një periudhë të zezë, per shkak të padrejtësisë dhe frymës negative që gjeta këtu, por më në fund disa persona besuan tek unë dhe më vunë në provë dhe ja ku jam sot… Përsëri mund të them me plot gojën se gjithçka që kam bërë në jetën time, e kam bërë vetëm në sajë të forcave dhe te aftësive të mia… Asgjë më pak ose më shumë!

–E dashur Etrita Ibraimi: Sa kadegorike jeni kur punoni? Sa këmbëngulëse është Etrita në projektet e saj? Si janë raportet me to?

Etrita:- Natyra më ka bërë shumë të përpiktë dhe këmbëngulëse! Unë kam lindur në shtator dhe jam një shembull tipik i shenjës së Virgjëreshës!!! Përveç kësaj, studimi i një instrumenti ka bërë që unë të jem akoma dhe më e saktë e më kërkuese  në gjithçka që bëj. Muzika nuk pranon kompromise, unë gjithashtu! Nëse marr përsipër të bëj diçka, do ta bëj patjetër. Jam shumë kategorike përsa i përket punës dhe shpeshherë kjo nuk u pëlqen njerëzve që më rrethojnë… E unë natyrisht, vazhdoj…!

– Znj. Etrita: Çfarë motivi gjeni ju në jetën tuaj, nga se frymëzoheni? Tregoni ju lutem një emocion të ndonjë ndjesie të thjeshtë që ta përftojmë me shumë dashuri dhe sensibilititet  të gjithë ne…

Etrita- Për sa kohë im atë ka jetuar në këtë botë, frymëzimi im ka qenë ai…! Ai më ka mësuar gjithçka dhe, siç e kam përmendur edhe më sipër,  ka qenë mësuesi im i parë i pianos. Kishte besim tek unë, por asnjëherë nuk mbetej plotësisht i kënaqur (ndoshta për këtë arsye edhe unë vetë s’kënaqem kurrë me veten!). Përpara çdo koncerti ose provimi, mami dhe ai kanë qenë publiku im…publiku më kritik për më tepër! Sot frymëzimi im eshtë ai, muzika e tij dhe familja ime…! Sot publiku im përpara koncerteve, është kryesisht mami, por edhe bashkëshorti dhe djali im që më thotë pa doreza nëse i pëlqej ose jo!!! Këto janë personat që motivojnë jetën time, është Mattia, djali im, i cili është një përzierje e perkryer  ndërmjet prindërve të mi dhe tim shoqi. Nuk e di nëse ai do të ketë një të ardhme të lidhur me muzikën, por për momentin reagon shumë mirë ndaj saj. Ka hyrë për herë të parë në një sallë koncertesh kur ka qenë vetëm 9 muajsh dhe që nga ajo moshë, ka ndjekur të gjitha koncertet, operat dhe baletet në të cilat unë kam vajtur. Në fillim nuk donin të më linin të hyja me një foshnjë në sallë (krejt normal),  ndërsa tani, nëse nuk e marr ndonjëherë, me pyesin se ku është…

– Si ju duket  zhvillimi i Artit në Shqipëri?  Si e sheh atë, një artiste që ka jetuar për shumë vite në vendet perëndimore?

Etrita-:Jam e sigurt që artistët shqiptarë kanë energji dhe aftësi të pashtershme; çdo brez që vjen ka shumë elementë të vlefshëm, të cilët me talentin dhe punën e tyre arrijnë rezultate të shkëlqyera. Mendoj se vendi ynë duhet t’i vleresojë më shumë njerëzit që zhvillojnë kulturën dhe të mos i detyrojë ata që të ikin në vende të tjera për të siguruar të ardhmen e tyre. Njerëzit e vlefshëm na duhen shumë sepse kultura jonë ka nevojë të zhvillohet e të mos mbetet aty ku ka qenë. Për këtë duhet që edhe kushtet të jenë më të mira, pasi na mungojnë mjetet e punës, na mungojnë sallat e klimatizuara dhe një artist nuk mund të performojë në një sallë ku i ngrijnë gishtat ose në instrumente që nuk u  përgjigjen kërkesave të një profesionisti. Personalisht, pas një koncerti të zhvilluar vjet në dhjetor, jam betuar që nuk bëj më koncerte në dimër në Shqipëri…! Sikur këtu gjithçka të funksiononte si në vendet evropiane, arti ynë do të ishte disa herë më lart, pasi nuk na mungon talenti, por stimujt për ta bërë artin pjesë të pandarë të jetës sonë.

***

Znj Etrita: Jeni një artiste e vlerësuar dhe e dashur për publikun. A ju suporton familja dhe a është një mbështetje  permanente? Mund te na flisni per familjen tuaj per njohje me te plotë , per lexuesit, ju lutem me tepër  ?

Etrita- Familja është boshti i jetës sime: rreth saj rrotullohet gjithçka që ka të bëjë me mua, por edhe ajo rrotullohet rreth meje…! Pa mbështetjen e mamasë sime dhe të tim shoqi, unë nuk do të mund të bëja asgjë.

Ndihma e mamit, në veçanti, është e papagueshme; ajo ka disa vite që sakrifikon kohën e saj per të më krijuar të gjitha mundësitë që unë të merrem vetëm me punën time dhe (në disa aspekte) me djalin tim, i cili është në një moshë të vogël dhe ka nevojë sigurisht për praninë e vazhdueshme të prindit.

Më vjen keq që nuk e kam falenderuar asnjëherë aq sa duhet për përkushtimin e saj, por po shfrytëzoj këtë rast për t’i thënë publikisht se i jam mirënjohëse për gjithçka bën për ne të gjithë sepse pa ndihmën e saj, unë s’do të mund të bëja dot asgjë…!

Në fakt mamasë sime i jam mirënjohëse për shumë arsye: e para është që më ka dhënë edukatën e nevojshme për të qenë një njeri i ekuilibruar, objektiv, i drejtpërdrejtë, këmbëngulës, studioz dhe asnjëherë shpirtkeq. Mund të them që ajo që më bën të jem krenare për prindërit e mi, përveç të tjerave, është fakti që prej tyre kam trashëguar të qenit me këmbë në tokë gjithmonë, pa vuajtur kurrë nga deliri i madhështisë, pavarësisht statusit tim dhe të familjes sime.

Mami ka qenë një bashkëshorte e shkëlqyer, një shoqe e vërtetë jete për babain tim, ajo është një grua shumë e matur dhe jashtëzakonisht e kulturuar dhe e ditur.

Letërsia, profesioni i saj, është ajo që e përfaqëson atë në mënyrën më të plotë, por ajo është një njohëse e vërtetë e muzikës dhe e artit në përgjithësi dhe jo më kot është spektatori dhe kritiku im i parë përpara çdo koncerti.

Mund të them me plot gojën që jam me fat dhe krenare që kam një nënë si ajo dhe që jeta më ka dhënë mundësinë të jem e bija e Vera dhe Feim Ibrahimit.

***

– A jeni e e mbushur me sadisfraksion per sukseset e arritura,   deri tani?

– Etrita:- Në të vërtetë, natyra ime është shumë kërkuese dhe nuk kënaqet asnjëherë krejtësisht me atë që bën, por mund të them që kam arritur disa gjëra që i kisha vënë si qëllim vetes që kur isha studente në Torino…! Megjithatë, akoma nuk kam realizuar plotësisht atë për të cilën kam ardhur në Shqipëri: të ndjek gjithçka ka të bëjë me veprat e babait tim, të publikoj dhe regjistroj veprat e tij.

Znj.Etrita Ibraimi: Ju jeni plot energji e ide…me nje edukim te thelle per punen me artin. Cilat janë projektet tuaja në vazhdim?

Etrita:- Projektet e ardhshme janë vazhdimësia e atyre që kam filluar : dixhitalizimi i sa më shumë veprave të babait tim, përgatitja e edicionit të katërt të Festivalit Ndërkombëtar “Pianodrom”, projektet për koncertet e mia të ardhshme. Natyrisht,  është po aq e rëndësishme  puna ime në Teatrin e Operës. Ndërkohë do të vazhdoj punën per të drejtat e autorit që është një aspekt tepër problematik dhe që duhet të gjejë një zgjidhje të shpejtë.Por “projekti” më i madh dhe më i rëndësishëm  i të gjithë jetës sime është: të bëj ç’është e mundur që im bir të marrë një edukim të thellë dhe të gjithanshëm, në mënyrë që  ditën kur do të zgjedhë atë që do të dëshirojë të jetë, ai të jetë plotësisht i ndërgjegjshëm dhe i bindur për atë që do të bëjë. Dua që të ndjehet i lumtur për zgjedhjet e tij… Dua që të ndjehet  krenar kur të thotë se është djali i Etrita Ibrahimit…!

***

– Cili do te ishte mesazhi juaj per gruan shqiptare, rolin , pozocionin qe ka ajo sot , dhe sa bën shoqëria per te ?

***

Etrita: Gruaja është një burim i pashtershëm energjie dhe ajo është në gjendje të kontrollojë dhe të organizojë gjithçka dëshiron. Gratë shqiptare në veçanti, kanë një karakter të fortë që i bën ato të jenë nëna të përkushtuara, bashkëshorte ideale, menaxhere të shkëlqyera dhe askush nuk duhet të lejojë që mbi to të ushtrohet çdo lloj presioni o dhune, psikologjike ose fizike. Ato vetë nuk duhet, kurrsesi, të pranojnë keqtrajtime nga askush dhe shoqëria shqiptare duhet t’i mbrojë ato me çdo kusht.

Në fund dëshiroj t’ju falenderoj ju, znj. Liliana për intervistën e detajuar, për gjithçka ju dhe organizata GSHB, bëni për lartësimin e figurës së gruas shqiptare në përgjithësi dhe ju falenderoj që na bëni të mundur të gjithëve, nëpërmjet gazetës “Dielli/The Sun”, që të njohim figurat e grave më të suksesshme shqiptare, të cilat i dedikojnë jetën e tyre familjes, karrierës dhe zhvillimit të personalitetit të kombit dhe shoqërisë sonë.

***

Ju faleminderit e dashur Etrita Ibraimi.Uroj që sukseset për ju te mos mbarojnë. Mund të them që jam krenare per ju, përveç të tjerave, është fakti që prej prindërve keni trashëguar të qënit me këmbë në tokë gjithmonë, pa vuajtur kurrë nga deliri i madhështisë. Jeni nje inspirim për cdo  grua, me edukatën, vullnetin , suksesin, dhe te gjitha virtytet model qe keni. Edhe njëherë  Faleminderit.

Dr. Liliana Pere/ Ing Informatic

President: International Organization.

” Albanian Woman in the World

Peace Missionary & Honorary Advisor of DMPP

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/*

Znj Spresa Hopper është një grua e suksesshme shqiptaro-amerikane.  Ajo është menaxhere e granteve në Bloomberg Philanthropies, ku ajo mbikqyr dhënien vjetore në qasjen e 450 milionë dollarëve në më shumë se 1000 organizata bamirëse në mbarë botën.

Znj.Hopper thotë se “Kur unë isha duke shikuar nëpër disa shkresa të vjetra ditën tjetër,  pashë të gjitha fotot nga udhëtimi im në Prishtinë me kryetarin e Bashkise së Nju Jorkut, Bloomberg. Vërtetë, kjo ishte pjesa më interesante e viteve të mia të punës për Kryetarin e Bashkisë se Nju Jorkut z.Bloomberg. Kam qenë organizuese e këtij udhëtimi atje, në bashkëpunim me shumë përkrahës shqiptarë në NY dhe Prishtinë. Desha t’i tregoja interes për kulturën time, dhe të përcillte solidaritetin e tij me popullin e Kosovës, e cila do të thotë një marrëveshje e madhe për mua.

Ishte një moment shumë krenar që nuk do ta harroj kurrë.”

Znj Hopper, cila ishte fëmijëria juaj në Tivar?

Gjithkça ishte për një mbarëvajtje sa më të mirë në shkollë që t’i bënim prindërit e mi sa më krenar. Unë jam e lumtur të këndoj dhe të performoj.  Dhe pjesa më interesante ishte udhëtimet tona në fundjavë në Ulqin për të parë gjyshërit tanë.

Ndërkohë që jetoje në Tivar, si një vajze me origjinë shqiptare, jeni ndjerë ndonjëherë e diskriminuar në shkollë?

Unë kam qenë shumë e ri për të njohur plotësisht dallimet midis meje dhe bijve të tjerë (ne u zhvendosem në Tivar, kur isha 6 vjeçe), por si shkonin vitet, ishte e qartë qe unë kam qenë e trajtuar ndryshe për shkak të emrit tim dhe trashëgimisë. Dhe si rezultat, unë u trajtova ndryshe nga bashkëmoshatarët e mi si e tillë. Por kjo gje më coi mua për të punuar më shumë dhe të provoja që mund të bëja çdo gjë po aq te mirë, dhe më të mirë! Unë shpesh do të kishja biseda të plota me dikë përpara se ata të dinin emrin tim, por pasi ata e merrnin vesh shijoja pamjen e papritur në fytyrën e tyre, kur ata do të kuptonin se shqipja ishte gjuha ime amtare.

Si dhe pse keni ardhur në Shtetet e Bashkuara?

Kam pasur sukses të madh në shkollë të mesme, por nuk kam pasur shumë zgjedhje për arsimin e lartë.  E lindur dhe e rritur në Tivar, unë nuk flisja apo shkruaja shqip kështu që unë nuk mund të shkoja në një shkollë shqipe. Ne gjetëm lidhjen me  programin e shkëmbimit te studentëve të huaj dhe për fat të mirë prindërit e mi e mbështetën këtë ide. Ata investuan një pjesë të mirë të kursimeve të tyre për të paguar për arsimimin tim dhe për ketë ju jam përjetësisht mirënjohës. Unë mendoj se si rezultat i kësaj, e tërë familja jonë po lulëzon tani. Mund të ndodhë që babai im të jete në një ditë e keqe, por me shaka thotë se ky është i gjithë faji im që unë jam këtu!

Çfarë mund të kujtoni nga përshtypjet tuaja të para në Amerikë? Si kanë qenë përvojat tuaja të ndryshme, ose çfarë kishit menduar ju fillimisht për Amerikën? Nëse do të kishte dallime, si i keni përjetuar ato?

Ka pasur shumë! Unë isha 17 vjeçe e gjysmë, ku për herë të parë hipa në një avion, dhe ndalova në Cedar Rapids, Iowa, një qytet i vogël në mes të Amerikës. Unë nuk e dija se çfarë më priste!  Unë isha e frikësuar! Unë kam qenë e shqetësuar! Unë kam qenë dhe entuziaste! Sapo takova familjen pritëse, Robertsons, unë u lirova.  Ata kishin fëmijët në moshën time, dhe ne shpejt u lidhëm së bashku. Qëllimi im ishte për të mësuar gjuhën angleze njësoj si ata sa më shpejt të ishte e mundur. Unë kur zgjohesha pyesja: “çfarë është kjo si quhet, pa pushim për çdo artikull të ri qe unë hasja.  Barriera e gjuhës ishte e vështirë. Une ishja një e rritur me aftësi të te folurit te një foshnjeje. Ajo është tepër ndarëse. Por unë mora qëndrim dhe unë vetëm do të qeshja së bashku me këdo që ishte duke qeshur me gabimet e mia – dhe kjo ka punuar per mire! Njerëzit u argëtuan nga vendosmëria ime për të mësuar gjuhën angleze, dhe unë mendoj se ata e vlerësuan atë shumë. Ajo ishte një pervojë e përsosur për të përjetuar Amerikën jashtë NYC e cila është mjaft e ndryshme.  Une vazhdova shkollën e mesme, gradimin dhe valle Homecoming – ritualet e vërteta të rritjes sime në Amerikë.

Ju jeni Menaxhere e Granteve, në Bloomberg Philanthropies. Cilat janë disa nga projektet më të paharrueshme që qëndrojnë jashtë punës në këtë fushë?

Bloomberg Philanthropies e ka filluar Kryetari i Bashkisë së Nju Jorkut z.Michael Bloomberg kur ai u largua nga detyra në City Hall, Manhattan, dhe unë kam qenë që nga dita e parë. Ky projekt është duke ndryshuar botën per mbrojtjen e mjedisit, duke mbledhur armë të rrugëve, mbështetjen e kërkimit për të gjetur kurime për disa prej sëmundjeve më shkatërruese të botës, ka aq shumë shkaqe të denjë të trajtuar çdo

Unë jam jashtëzakonisht mirënjohëse të jem pjesë e stafit të saj, dhe jashtëzakonisht krenare për punën që bëjmë.

Çfarë është Amerika për ju sot?

E dashuroj këtë pyetje!  Gjithëkush ka se ç’të përgjigjet për këtë pyetje. Amerika është një vend në botë që ju jep mundësi për të bërë atë që ju keni imagjinuar dhe që e keni të garantuar për ta realizuar. Nuk ju ndalon asgjë, as gjuha amtare, as emri, origjina apo gjendja ekonomike. Ju vetëm duhet të punoni dhe do të kuptoni rezultatin.  Në moshën 28 vjeçe, unë kam qenë tejet krenare se ishja pronare e banesës sime të parë në zemër të Manhattanit, dhe shkoja për të punuar çdo ditë për kryetarin e Bashkisë më të madhe në botë.

Përkufizimi im: Unë realizova ëndrrën amerikane!

Si do ta përshkruanit jetën në Shtetet e Bashkuara, në terma të përgjithshme?

Jeta në Amerikë është ajo që ju punoni për ta bërë.  Ju mund të zgjidhni për të nxjerrë në pah minuset, ose ju mund të punoni shumë, të ecni në terren duke vrapuar çdo mëngjes, të beheni personi më kureshtar, te thithni çdo grimë të informacionit që vjen në rrugën tuaj, te thithni të gjitha të mirat dhe ta bëni vehten të ndiheni ëdo ditë mirë.

Çfarë keni mësuar nga Amerika në lidhje me veten, por edhe si një qytetare amerikane?

 Duke u bërë një qytetare amerikane për mua është një nga arritjet e mia më të mëdha personale. Jam tepër krenare për të përfaqësuar këtë vend, si një shqiptare.  Duke qenë një qytetare amerikane dhe të kesh mundësinë e votimit më bën qe t’i jem shumë mirënjohës Amerikës që më dha Lirinë që nuk e kishja  më parë.

Unë nuk e marr atë për përfitime.

Kjo përvojë më ka mësuar edhe se si të jem tolerante në gjithë familjen time.  Prindërit e mi erdhën këtu në mes të 40-et dhe nuk dinin një fjalë të gjuhës angleze, dhe sot ata janë pronarë krenarë të disa ndërtesave; babai im flet rrjedhshëm spanjisht me qiramarrësit e tij, dhe në qoftë se më përpara dikush do te më thoshte se nëna ime do të ishte në gjendje për të ngarë makinën nga Staten Island në Manhattan nuk do ta besoja kurre!

Vellai im Amir Suka është shumë i suksesshëm në biznesin “Alba Pro” për dasmat dhe është nje superstar i vërtetë në komunitetin shqiptar.  Unë ndihem tejet krenare!

Por mësimi më i habitshëm ka ardhur nga burri im, i cili është amerikan, dhe u fut në familjen tonë vështirë-për shkak të traditave të ndryshme.  Ai na befasoi kur kërceu vallen “Shotes” në dasmën tonë, por nuk kuptoi se çfarë u tha në darken familjare, dhe ende nuk e ka për shkak të gjuhës! Ai është i vetmi që vazhdon papritur të më mësojë mua çdo respekt si dhe tolerancën për kulturat e tjera. Këto janë cilësi të vërteta themelore të njeriut, që nuk mund të nënvlerësohen, dhe unë shpresoj se do t’i instalojmë dhe në fëmijët tanë.

Si e shihni Shqipërinë sot?

Ekspozimi im për njerëzit dhe kulturën shqiptare ishte kryesisht në Ulqin. Unë kam dëgjuar gjëra të mëdha për Shqipërinë, dhe mendoj se janë bërë përparime të mëdha.  Unë shpresoj se do ta vizitoj sa më parë një ditë.

Diaspora është një komunitet i fuqishëm shqiptaro-amerikan në Shtetet e Bashkuara dhe e integruar plotësisht në këtë vend. Si anëtare e kësaj diaspore dhe e integruar si ndiheni në këtë komunitet?

Mund të them se janë shumë aktivistë të zot të çështjes kombëtare.  Unë ballafaqohem çdo ditë me një punë me kohë të plotë, plus që kam dy fëmijë.  Shumicen e ditëve unë dhe burri im e konsiderojmë një sukses nëse të gjithë jemi ushqyer dhe shkojmë në shtrat në kohë të caktuar. Por unë do të shoh përpara për të bërë më shumë për komunitetin pasi fëmijët te më jenë rritur dhe ne të jemi të pavarur.

Cili është mendimi juaj për gratë shqiptaro-amerikane në këtë komunitet, në diasporë?

Gratë shqiptare janë gratë më të forta që njoh.  Ato janë gjithashtu të përkushtuara tepër, për familjet dhe fëmijët e tyre, dhe të rritjes së fëmijëve për t’i rregulluar sa më mire në këtë shoqëri, ndonëse është puna më e vështirë, por dhe më e admirueshme që ato bëjnë.

Dhe së fundi, si e parashikon imazhin e gruas shqiptare në shekullin e 21-t?

Gruan shqiptare e shoh që të marrë pjesë intelektualisht në shumë fusha të rëndësishme të jetës jo vetëm në Shqipëri, por dhe në botë.  Gruaja shqiptare ka aftësi potenciale të padiskutueshme dhe kombinimi i traditës sonë të mrekullueshme me modernen, me kohën do ta rrisë atë në nivele të paimagjinueshme.  Ne kemi shembuj të jashtëzakonshëm, ne kemi Nënën Terezë që e njeh gjithë bota dhe që ne na bën të ndihemi tejet krenar për këtë shenjtore shqiptare.Unë jam e ngazëllyer dhe nuk mund të pres për të parë se çfarë do të transmetojnë mediat për gratë shqiptare kudo. Në një opinion personal, unë vetëm dua të të marrë një moment për të njohur se si unë jam frymëzuar nga puna që bëni ju dhe vendosmëria juaj si shembull i persosur i gruas fisnike. Ju jeni një frymëzim për gratë shqiptare kudo. Përpjekjet tuaja të palodhshme për të ruajtur kulturën shqiptare dhe traditat tona të bukura janë për t’u përgëzuar. Në emër të grave shqiptare kudo, faleminderit. Dhe ju falënderoj për të treguar interes në sfond për mua, jam thellësisht e përulur dhe e nderuar që të mare pjesë në serinë tuaj të intervistave, dhe të shohim përpara për të mësuar më shumë për gratë e tjera shqiptare të intervistuara për këtë projekt nga Albanian Excellence.

Staten Island, New York, 2015

*Personazh në librin “Zonjat shqiptare në New York”

-Nuk do ta besoja që në Aeroportin e Bukureshtit dhe në ekranet e Avioanele Tarom posteri im me flamurin shqiptar ishte prezent kudo/

-Për herë të parë Bukureshti pati një mbrëmje madhështore shqiptare/

Nga Albert Z. Zholi/

Me sopranon shqiptare Arlinda Morava kam zhvilluar disa intervista. E qetë, e dashur, me një zë melodioz, ajo të befason me arritjet, por dhe me modestinë. Ajo ka krijuar familje në Bukuresht me një artist rumun, por ka një marrëdhënie të shkëlqyer me atdheun që ajo nuk e harron kurrë. Fëmijët e saj i sjell vazhdimisht në Shqipëri pasi ajo ftohet vazhdimisht në evente të rëndësishme në TOB, por edhe në raste festash apo pushimesh. Asnjëherë nuk mundohet ta fshehë origjinën përkundrazi e thotë me plot gojën që “jam shqiptare”. Më datën 3 mars në sallën e madhe të Teatrit Kombëtar “Ion Luca Caragiale” i Bukureshtit. Ajo zhvilloi mbrëmjen gala “Soprano, Arlinda Morava ju fton në një mbrëmje shqiptare” ku kishte të ftuar të luanin bashkë me të vetëm artistë shqiptarë. Në këtë aktivitet artdashësit e vlerësuan të magjishme interpretimin e sopranos së njohur Morava, e cila jeton prej vitesh në Bukuresht, Rumani, Protagonistët kryesorë të këtij aktiviteti ishin sopranoja Arlinda Morava dhe Orkestra me artistët shqiptar të drejtuar nga Maestro Lorec Radovani: Klejda Tare (soliste-piano), Nevila Kalaja (violinë), Arian Paço (violinë), Klara Bregu (violinçel) dhe Arben Basha (kontrabas). Për vetë rolet e saj ajo është quajtur “Sopranoja lozonjare” pasi rolet që ka luajtur, janë role shumë komike, lozonjare, si pjesët e Moxartit, operetat e Shtrausit, apo rumunë si Alexandru Petrescu që është më i miri apo tipik për pjesë lozonjaresh. Jo më shumë se tre vjet më parë, ajo mori në Rumani çmimin VIP me rolin e Papagenës tek “Flauti magjik” i Moxartit. Dhe pse të lindur dhe të rritur në Rumani dy djemtë e saj flasin shqip.

Ju ditët e fundit korrët një sukses, që nuk e imagjinonit as vetë me koncertin “Soprano, Arlinda Morava ju fton në një mbrëmje shqiptare”. Vetë si do ta komentonit këtë natë tepër mbresëlënëse, tërësisht shqiptare në Teatrin Kombëtar “Ion Luca Caragiale” të Bukureshtit?

Është e vërtetë që më datë 3 mars 2016 kam organizuar një event shumë të madh, ku edhe interpretova këtu disa pjesë. Ky event u zhvillua në Bukuresht me artistët shqiptare të drejtuar nga maestro Lorenc Radovani, soliste në piano Klejda Tare, Nevila Kalaja, Arian Paco, Klara Bregu dhe Arben Basha. Eventi titullohej “Soprano Arlinda Morava ju fton në një mbrëmje shqiptare”. Eventi u zhvillua në teatrin kombëtar të Bukureshtit ku u përkrah edhe nga ambasadori Ilir Tepelena. Të ftuar ne këtë event ishin trupat diplomatik, si edhe personalitete te elitës Rumune. Pati një sukses shumë të madh dhe jehona e këtij koncerti akoma vazhdon. Për herë të parë u ndjeva edhe më shumë krenare që jam shqiptare dhe artiste e vendit tim, pasi rrugët e Bukureshtit ishin mbushur me Posterin tim dhe flamuri Shqiptar zbukuronte ekranet dixhitale dhe rrugët e Bukureshtit po ashtu. Nuk do ta besoja që në aeroportin e Bukureshtit dhe në ekranet e avioanele Tarom posteri im me flamurin shqiptar ishte prezent në disa vende të dukshme dhe kjo më jepte kënaqësi pafund. Mediat rumune e theksuan si një event unik këtë mbrëmje. Për mua ishte kënaqësi e dyfishtë që arrita të bëja një event të tillë dhe të kisha një sukses kaq të madh, së bashku me miqtë e mi artist. I falënderoj pa masë për magjinë që krijuam. Për herë të parë Bukureshti pati një mbrëmje madhështore shqiptare.

Pra arti bashkoi shqiptarët dhe rumunët pa asnjë dallim, madje natyrshëm sikur të njihen prej vitesh…?!

Bota pa artin është si një kopsht pa lule, pasi përmes artit njeriu dhuron dhe përcjell emocione të fuqishme bashkimi, vëllazërimi, miqësie, harmonie. Është kënaqësi të dalësh në këtë skenë gjigante me pjesë nga Mozzarti, Shtrauss, Rossini, Puccini, Verdi, Lehar si dhe T. Bredicianu që janë kompozitorët e preferuar të mitë. Ky koncert u zhvillua në një sallë madhështore që më ka bërë të ndihem prej kohësh si pjesë integrale e Operës Rumune, opera me shumë tradita në kohë.

Kur keni dhënë shfaqje për herë të fundit në Shqipëri?

Kam qenë e ftuar vitin e kaluar në Tiranë nga maestro Fatos Qerimaj, drejtori artistik i festivalit “Flauti magjik”, ku u realizua një mbrëmje Gala. Në këtë festival, interpretova me tenorin e njohur Kastriot Tusha.

Ju organizoni dhe një projekt në Rumani, në lidhje me profesionin tuaj?

Po, në Rumani organizoj projektin “Shqipëria tokë legjende”, aktivitet që organizohet me institucionet të ndryshme rumune dhe që kam gjetur një mbështetje jo të pakët.

Rumania ka një traditë më të madhe se ne, në opera?

Rumania është një vend i madh me 6 opera… Rumania ka një traditë 200-vjeçare në drejtim të operës, pra është një nga vendet me histori. Po them atë çka njoh dhe lexoj, se rumunët janë muzikantët ndër më të mirët në botë pas rusëve. Ata kanë traditë shumë në opera mund të themi që është një ndër vendet më e dashuruar me operën sigurisht, pas Italisë, Anglisë apo Francës. Rumania të jep shumë shanse në fushën e muzikës. Janë artdashës, dashamirës që të vlerësojnë n.q.s ke merita. Kanë edukatë, me elegancë dinë të të respektojnë dhe nuk ka kurrfarë shenja racizmi.

Keni një bashkëshort rumun, ndiheni e realizuar?

Besoj se po. Kam një bashkëshort artist, i cili më kupton dhe më mbështet. Në shumë drejtime ai më del në krah. Ndihem një femër e respektuar që gjej mbështetje. Nuk e di si do të isha me një bashkëshort shqiptar…. (qesh).

Në Shqipëri, deputeti socialist Ben Blushi thotë në një intervistë për Zërin e Amerikës se përpjekjet e tij synojnë që të sjellin ndryshime në partinë socialiste nga brenda, përmes votës, dhe jo nga jashtë, ndonëse lë të hapur çdo mundësi në të ardhmen nëse gjërat nuk ndryshojnë. Ai kundërshton propozimin për referendum për zgjidhjen e çështjes së kryetarit të partisë, duke këmbëngulur se kjo çështje zgjidhet vetëm përmes votimit një anëtar një votë, dhe se paralelisht mund të zhvillohej një referendum për problemet e statutit.

Zëri i Amerikës : Zoti Blushi, do ta nisja këtë intervistë me asamblenë e disa ditëve më parë. A mund të thuhet që ishte një “fitore” e vogël, duke qenë çështjet e ngritura nga ju zunë një pjesë të mirë të debatit e veçanërisht të fjalës së kryetarit Edi Rama, i cili në fund të fundit e pranoi se statuti ishte shkelur, dhe bëri një propozim të tij për referendum për çështjen e kryetarit?
Ben Blushi: Është e vërtetë që debati që është hapur brenda PS po dominon të gjitha forumet e saj për më shumë se dy muaj ndoshta. Në thelb të këtij debati, është nevoja për të patur zgjedhje brenda partisë. Dhe kjo është ajo që unë kërkoj, të ketë zgjedhje, për shkak se jo vetëm precedentët shqiptarë, dhe në partinë socialiste, kanë patur zgjedhje, të gjithë precedentët ndërkombëtar, pra partitë europiane si ne, bëjnë zgjedhje periodike. Por çka është e rëndësishme është se statuti i PS-së përcakton zgjedhje për kryetarin e partisë, një herë në katër vjet. Ajo që po ndodh sot është se po zgjidhen të gjitha strukturat e partisë nga organizata më e thjeshtë deri të kongresi, delegatët e rinj, sekretarët e rinj, asambleja e re, kryesia e re, me përjashtim të kryetarit të partisë. Unë mendoj se kjo është e padrejtë. Sepse partia nuk mund të ketë dy standarde. Një parti që drejton vendin duhet të jetë më demokratike se të gjitha grupet që e konkurrojnë atë.
Më vjen mirë që ky debat ka dominuar, pavarësisht se ka patur nota të tepruara, dhe unë jam vënë në qendër të një debati ku nuk do të doja të isha në fakt. Sepse ajo që kërkoj, janë zgjedhjet brenda partisë, dhe më kundërshtojnë pa thënë se përse nuk duhet të ketë zgjedhje. Askush nuk e thotë këtë. Shpresoj të shkojmë në një Kongres që të jetë pak më i kthjellët, të dominojë arsyeja mbi vullnetin e forcës dhe të merret një vendim i përshtatshëm i cili në fund fare i jep mundësi socialistëve, jo mua, por socialistëve të Shqipërisë që të kenë të drejtën e votës.

Zëri i Amerikës: Megjithatë kritikat tuaja janë drejtuar dhe ndaj qeverisë, për mënyrën se si është qeverisur vendi në këta dy vjet. Kryetari Rama gjatë Asamblesë, mori thuajse një për një të gjitha çështjet që ju keni ngritur, duke thënë se brenda një partie mund të ketë opinione të ndryshme, por jo fakte të ndryshme, duke aluduar se ju po abuzoni me këto fakte, e duke quajtur të papranueshme që qeveria të sulmohet nga brenda partisë së saj?
Ben Blushi: Ka një pyetje themelore që e kam shtruar dhe do ta shtroj. Kush e dëmton më shumë një parti në pushtet, ai që thotë se është rritur emigracioni, papunësia, borxhi, ekonomia ka rënie sepse jemi zyrtarisht në deflacion, jo sipas qeverisë, por sipas meje, kanë rënë eksportet, ka rënë fuqia blerëse, dhe në përgjithësi në Shqipëri mbizotëron një sens pesimizmi i thellë. Njerëzit besojnë se nesër nuk do të jetë më mirë se dje. Ky pesimizëm është rritur në dy tre vitet e fundit. Masat e qeverisë, që nuk janë reforma sipas meje, kanë ndikuar në tkurrjen e ekonomisë, nuk ka patur reforma reale që kanë krijuar më shumë vende pune që kanë rritur prodhimin e konsumin. Këto janë gjërat nga të cilat vuan ekonomia jonë. Dhe kush e dëmton më shumë, ata që e bëjnë apo ata që e thonë. Kush është i vetmi propozim real ekonomik që ka dhënë PS në tre vjet? E dini kush? Legalizimi i kanabisit. Unë jam kundër kësaj sigurisht. Po kush e dëmton më shumë një parti, kur dikush që thotë të legalizohet kanabisi, apo dikush që thotë hajde t’i japim fund politikave të absurditetit. Rrisim pak shpenzimet, rrisim pagat aq sa mundemi, i japim më shumë mundësi njerëzve të kenë para për të blerë dhe ato pak para që kemi për investime, nuk bëjmë investime estetike, por prioritare, që direkt rrisin prodhimin ekonomik dhe i japin mundësi prodhimeve shqiptare të jenë të konkurrueshme, të jenë me çmime të përballueshme në tregun tonë e të kenë mundësi të shiten në tregjet e huaja. Ky është debati themelor që kam hapur unë. Kjo nuk është arsye për t’u kryqëzuar, as arsye për t’u parë si palë armike. Sepse kjo klimë kundërshtie dhe armiqësie, çoi në rezultatin e Elbasanit që ishte një shfaqje e turpshme e një partie e cila përveçse ka qenë partia më e hapur dhe më demokratike, sot nuk po merr guximin të distancohet nga Elbasani. Dhe Elbasani mund të përsëritet, për sa kohë që ka një frymë armiqësie dhe çdo debat e quan armiqësor. Unë nuk jam për debat armiqësor. Jam për një kongres i cili bën dy gjëra: zgjedhje të lira me parimin një anëtar një votë për kryetarin e partisë dhe një debat të madh për ekonominë, mënyrën se si duhet drejtuar ekonomia që të mos bjerë sërish në deflacion.

Zëri i Amerikës: Por Kongresit do t’i shtrohet propozimi i zotit Rama për njëreferendum për çështjen e kryetarit të partisë..
Ben Blushi: Unë nuk e di se sa i bindur është zoti Rama për propozimin që ka bërë. Megjithatë do të jap mendimin tim për këtë. Unë nuk jam kundër referendumeve në përgjithësi. Unë jam padyshim për parimin që anëtarët e partisë të kenë më shumë mundësi për të marrë vendime. Dhe sigurisht referendumi është një mundësi. Çështja është se referendumi nuk zëvendëson zgjedhjet. Nëse do ishte në dorën time, unë do t’i bëja të dyja, edhe zgjedhjet një anëtar një votë për kryetarin e partisë, çka nuk po ndodh, edhe referendum, për pika të diskutueshme të statutit të PS. Referendumi nuk mund të zëvendësoj zgjedhjet. Nëse zoti Rama është i gatshëm, dhe kjo është oferta ime le t’i bëjmë të dyja: zgjedhje për kryetarin e PS me parimin një anëtar një votë, dhe referendum ku mund të shtrojmë disa çështje për diskutim, për të cilat ne nuk po merremi vesh. Pra t’i japim mundësi anëtarësisë së PS të mblidhet dhe të votojë dy herë, dhe për njeriun dhe për temat

Zëri i Amerikës: Zoti Blushi, një grup deputetësh dhe anëtarë të asamblesë, përfshirë dhe ju, paraqitën platformën e Lëvizjes për Demokraci në Partinë socialiste. Cili është synimi i kësaj lëvizje, objektivat dhe aksioni i saj politik?
Ben Blushi: Shtypi ka abuzuar, pavarësisht se jam gjithnjë pro shtypit. Nuk mendoj se shtypi nuk ka të drejtë. Shtypi nuk ka të drejtë kur nuk ka informacion, dhe është rasti t’ia japim. Ajo që u paraqit në Asamble dhe që u quajt si Lëvizje, është një dokument parimesh. Nëse e lexoni, ato janë disa parime themelore mbi të cilat ndërtohet funksionimi i një partie politike. Ajo nuk është embrioni i një partie të re, apo një shizme (ndarjeje) brenda PS-së. Unë kam patur mundësi ta bëj këtë në vitin 2009 por nuk e kam bërë. Nuk kam pse ta bëjë sot kur PS është në pushtet. Qëllimi im nuk është të rrëzojë PS-në nga pushteti. Përkundrazi. Jam i interesuar që të jetë një parti e hapur, funksionale e qendrës së majtë. Gjëra që nuk po ndodhin. Pra partia nuk është e hapur, nuk është demokratike, nuk është funksionale dhe nuk po qeveris sipas qendrës së majtë. Shqipëria ka nevojë për një të majtë moderne që për fat të keq nën trysninë dhe presionin e Rilindjes si filozofi, Partia Socialiste nuk e ka më. Kjo është ajo që them.

Zëri i Amerikës: Në këtë platformë përdoren dhe terma të ashpër. Flitet për një kontroll të partisë apo qeverisjes nga oligarkë. Cilët janë këta oligarkë në PS apo në qeverisje?
Ben Blushi: Të gjithë njerëzit që kanë më shumë pushtet brenda një partie, në një kuptim janë të pabarabartë mes të barabartëve. Njerëzit që vijnë nga biznesi të cilët asnjë gjë në të shkuarën nuk i ka lidhur me partinë socialiste, e janë afruar kur ajo pothuajse erdhi në pushtet, e kanë në disa raste konflikte interesi me të drejtën publike. Njerëz të cilët mund të influencojnë politika favorizuese, të cilat devijojnë thelbin e një partie që duhet t’i shërbejë interesit publike, e që në disa raste i shkon më shumë interesit privat. Siç është rasti i koncesioneve. Koncesionet janë rasti tipik. Unë nuk jam kundër koncesioneve vetëm sepse janë një instrument relativisht i djathtë. Nuk jam kaq doktrinar i verbër. Por në rastin e koncesioneve interesi publik nuk është parësor, interesi privat është parësor. Interesit publik po i rritet kostoja, interesit privat po i ulet. E mora këtë si rast për të dëshmuar se për shkak të dominimit të interesit privat në disa raste, PS devijon nga nevoja për t’i shërbyer interesit publik. Dhe kushdo që e shtyn PS-në në këtë drejtim, në një kuptim është një i pabarabartë mes të barabartëve dhe unë këtë nuk e pranoj.

Zëri i Amerikës: Në momentin që u shpall kjo Lëvizje u bë menjëherë lidhja me Lëvizjen për Mendimin Ndryshe, LMN-ën, e cila nuk është se pati një fund fort të lumtur. Ju si i garantoni socialistët, se kjo Lëvizje e re do të jetë e qëndrueshme dhe nuk është në funksion të interesit të momentit?
Ben Blushi: E para, Lëvizja në të cilën unë isha së bashku me disa kolegë të tjerë deputetë në vitin 2009, i ka arritur totalisht qëllimet e veta. Ajo nuk është e lënë në mes dhe as e dështuar. Ajo kërkoi që PS të hynte në parlament se ishte në fazë bojkoti dhe kjo ndodhi. Kërkoi së PS-ja të kishte një koalicion më të madh dhe kjo ndodhi në 2013. Dhe kërkoi, çfarë ishte më themelorja, që PS-ja të kishte një program se në 2009 ne nuk kishim një program. Në 2013 ne e patëm një program sidoqoftë. Dhe kjo ndodhi. LMN-ja nuk mund të kthehej një parti brenda partisë, ko është arsyeja pse ajo nuk kishte arsye që të vazhdonte më. Vijmë sot. Sot ne po kërkojmë zgjedhje, nuk po kërkojmë të kemi një parti brenda një partie. Nuk është fare ky qëllimi im. As të ndërtoj një parti brenda Partisë Socialiste, as jashtë PS-së. Këto nuk janë qëllimet e mija dhe as të kolegëve të mi. Qëllimi është një parti funksionale, që është e detyruar të bëjë zgjedhje, që nuk kthehet në biznes privat të askujt, që nuk kthehet në pronë të askujt. Një parti e cila është e majtë, qeveris si e majtë sepse sidomos, kjo dekadë e fundit në Europë, dëshmoi se politikat e qendrës së majtë, që janë më pak austere, më pak të rrepta, jo vetëm mund të kishin shmangur krizën, por mund të kishin garantuar më shumë harmoni e më shumë paqe në Europë, cka nuk ka ndodhur. Sidomos në Shqipëri, që është vendi më i varfër në Europë, që ka papunësinë më të larta, papunësinë më të lartë të të rinjve, që ka borxhin më të lartë në Europë, pas Greqisë, flas për vendet e rajonit. Sidomos në Shqipëri, nevoja për të qeverisur me politika socialdemokrate, të majta, që garantojnë më shumë barazi, që bëjnë më shumë për të varfërit dhe për ata që s’kanë, që garantojnë më shumë arsim dhe shëndetësi publike, këto janë pra nevojat që ka shoqëria sot, dhe unë shpresoj që influenca që ne kemi, ose që mund të kemi, përmes votës, brenda PS-së, mund të ndryshojë PS-në pa e dëmtuar atë.

Zëri i Amerikës: Zoti Blushi shumë nga kritikët tuaj thonë se ju për shembull në zonën tuaj të Elbasanit, morët mandatin dhe nuk jeni dukur më atje, apo se angazhimi juaj bëhet më i dukshëm në periudhë zgjedhore apo parazgjedhore. Pse besoni se do keni mbështetje?

Ben Blushi: Unë besoj se do kemi mbështetje, në rast se kjo mbështetje do të jepet me votë. Ne nuk e dimë së çfarë mbështetje ka sot Edi Rama në parti, apo cfarë kam unë. 1 milion votat që janë marrë nuk janë votat personale të Edi Ramës. Ato janë votat e Partisë socialiste që tradicionalisht ka qenë dhe është partia më e madhe në Shqipëri, me apo pa Edi Ramën, dhe janë votat e një koalicioni të madh më 40 parti. Dhe kushdo që do të më bindi se votat e PBDNJ-ës janë vota që Edi Rama t’i nënkuptojë si vota të Edi Ramës brenda partisë, kjo është një shaka e pamundur.
Sa më takon mua, unë për hir të vërtetës, jam përjashtuar nga drejtimi i Partisë Socialiste në Elbasan, që prej një viti e gjysmë. Është emëruar dikush tjetër, në një vendim pa vendim kryesore. Ne i bëjmë delegimet me vendime kryesie. Kryesia nuk është mbledhur kurrë për të bërë delegime të tjera. Por unë nuk fshihem pas gishtit. E kam patur të vështirë gjatë gjithë kësaj kohe, të isha më shumë i pranishëm në zonë time elektorale, aty ku jam zgjedhur, për shkak se PS nuk bëri thuajse asnjë prej gjërave për të cilat erdhi në pushtet. Dhe i hoqi mundësinë e përfaqësimit në administratë një mase aq të madhe socialistësh të cilët unë nuk pata mundësi t’i mbroj, në Elbasan e kudo tjetër.
Por kjo nuk do të thotë se nuk kam arsye të them të gjitha ato që po them. Po flas dhe në emër të atyre që nuk kanë mundësi të flasin. Dhe ka një masë të madhe socialistësh të nëpërkëmbur, të injoruar, të harruar, të refuzuar të cilët shpresoj t’i përfaqësoj. Ata nuk mund të flasin, nuk mund të dalin në televizor, nuk mund të japin intervista, nuk mund të ankohen në parlament, nuk mund të shkruajnë nëpër gazeta. Unë mund t’i bëj këto. Por ata kanë një mundësi për të shprehur këtë pakënaqësinë e re, është vota brenda PS-së. Edi Rama po jua refuzon këtë. Dhe ky është thelbi i çështjes. Pse I refuzon votën, 100 mijë socialistëve. Atyre t’u jepet e drejta për të votuar. Ata le të vendosin se kush ka të drejtë.

Zëri i Amerikës: Zoti Blushi, ju folët për pritshmëritë tuaja nga Kongresi. Por nëse këto pritshmëri nuk materializohen, çfarë do të ndodhë? Cili do të jetë aksioni juaj apo i kolegëve tuaj të Lëvizjes për Demokraci?
Ben Blushi: Mos prisni që unë të shkoj duke besuar se PS do të mbylli derën e vet. Unë po i bie një dere që shpresoj që hapet. Dhe nuk kam arsye të besoj se PS do rrudhet e do zhbëhet e transformohet negativisht, deri në pikën që do të detyrojë njerëz si puna ime, apo shumë të tjerë, që mund të jenë sot shokë shumë më të pikëlluar e të pashpresë nga ajo që ka ndodhur tre vitet e fundit që të rishikojnë vendimet e tyre. Unë nuk dua ta mendoj këtë gjë. Pra jam duke u përpjekur të ndryshoj Partinë socialiste nga brenda. Nuk kam akoma një motiv të madh që të përpiqem ta ndryshoj nga jashtë. Sigurisht kjo nuk përjashtohet për askënd. Ne jemi njerëz të lirë dhe unë kam thënë se i shkoj deri në fund lirisë sime. Ka dy rrugë, ose të ndryshosh diçka nga brenda, ose ta ndryshon nga jashtë. Unë po përpiqem të ndryshoj nga brenda.(VOA)

-Bisedë me Dr.Valbona Karanxha/*

– Me dashuri për dijen: Nga bangat e fëmijërisë në auditoret e Yale University/

– Ambicja ime nuk është të angazhohem si zyrtare politike, por të lehtësoj me sa të kem mudësi proçeset demokratike në Shqipëri. Dr.Karanxha/

Dr. Valbona Karanxha ka lindur në Vlorë. Është Yale University research fellow për vitet 2009, 2014, 2015, 2016. Është autore e publikuar tri herë nga Yale University për kërkimet e saj në degët shoqërore si histori dhe letërsi e Amerikës Latine, histori e Amerikës në shekujt 20 – 21, Lëvizjen për të Drejtat Civile në vitet 1960, dhe gjithashtu Kushtetutën dhe Demokracinë Amerikane. Studimet dhe kërkimet e saj përqëndrohen në fusha të ndryshme si ato politike, udhëheqësi, organizata, të lidhura me zbatimin e politikave publike. Valbona Karanxha është gjithashtu autore e botuar në gjuhen shqipe.

Punon në sistemin e shkollave publike amerikane. Ka kryer Masterin në Arte në degën e Gjuhëve Romane (latine), në Southern Connecticut State University (2003 – 2007), dhe mban gradën Doktoreshë Shkencash në Udhëheqësi dhe Politika Publike, po nga Southern Connecticut State University (2009 – 2014).

-Le ta fillojmë me fëmijërinë tuaj, mbresa dhe kujtime të fëmijërisë, ku e keni kaluar atë?

-Kam lindur në Vlorë. Nga fëmijëria mbaj mënd qytetin e bukur të Vlorës, gjyshërit e mi të cilët më jepnin shumë dashuri sepse isha mbesa e madhe. Më kujtohen mbrëmjet e bukura nga Uji i Ftohtë kur shëtisnim natën vonë dhe shikonim dallgët tek përplaseshin në shkëmbinjte poshtë Belvederes. Ishte magjepsese, dhe një lumturi fëminore në pafundësi kur vraponim të kapnim autobusin e fundit nga Uji i Ftohtë për në Vlorë. Çerdhen e kam pasur midis portokalleve, paçka se nuk e mbaj mënd kur kam qënë në çerdhe, por kopshtin dhe shkollën “15 Tetori” i mbaj mend shumë mirë. Jam rritur me dashuri dhe përkujdesje nga të dy prinderit e mi të cilët kanë bërë ç’është e mundur të shkëlqeja në shkollë dhe të isha model. Mamanë e kam pasur mësuese, por babai ka qënë ai që më edukoi me ambicien dhe dëshirën për të mësuar, dhe për të qënë një nxënese e përjetshme me dashuri të pareshtur për dijen.

-Çfarë do të kujtonit nga shkolla në Shqipëri, dhe a mund të bëni krahasimin midis edukimit këtu dhe në Shqiperi në disa drejtime?

-Shkolla në Shqipëri, pavarësisht sistemit na ka mundësuar të krijojmë një bazë të fortë mbi të cilën ndërtuam profesionalizëm në karierën tonë si edukues të brezit të ri. Kjo nuk mund të mohohet. Dija është e vyer në të gjitha sistemet, dhe pavarësisht nga metodikat e ndjekura. Përsa i përket diferencës në metodikë, shkolla në Shqipëri ndiqte një metodë që unë e quaj “Behavioral theory”, dhe bazohet në atë që mësuesit mendojnë se është e rëndësishme të jepet si lëndë, ose brënda saj, ndërsa në Shtetet e Bashkuara mësimdhënia në përgjithsi bazohet në “Constructivist theory”. Kjo është metodë empirikale, ka të bëj me ndërtimin e dijes nga eksperiencat paraprake, të jetuara ose të mësuara. Ky sistem i përdorur në arsimin amerikan bazohet në teoritë e postuluara nga psikologët Vygotsky dhe Piaget, dhe nxit fëmijët ose studentët të arrijnë në konkluzionet e tyre nga praktikat dhe arsyetimi llogjik. Është metodikë frutdhënëse dhe pergatit studentin për kërkime shkencore të pavarura në të ardhmen, gjithashtu fokusohet në eksperimente dhe projekte.

-Kur erdhët në Amerikë, si arritët të keni këto rezultate të shkëlqyera në edukimimin post-universitar?

-Nuk ka qënë e lehtë të përballosh jetën, të punosh, të kontribuosh në familje, dhe të ndjekësh shkollën. Por unë kam dëshirë që të jem gjithmonë në avancim të njohurive të mia, jo vetëm ato që kam marrë në programet e Masterit dhe të Doktoraturës, por edhe në mënyrë individuale. Sot, unë ende ndjek studime dhe jam bashkëpuntore në shkencat shoqërore pranë Yale University. Këto studime më kanë mundësuar të krijoj një bagazh i cili më ndihmon si edukuese e brezit te ri. Dija nuk ka kufi, dhe sa më shumë lexoj aq më shumë dëshirë kam të zgjeroj njohuritë. Për këtë arsye, unë nuk shikoj asnjë shfaqje ose program në televizion. Koha ime e lirë mbas punës i përkushtohet studimit në fusha të ndryshme sidomos ato politike, psikologjike, dhe të ekonomisë politike.

-Ju jeni integruar intelektualisht në botën amerikane. Cilat janë disa nga vështirsitë tuaja dhe rrugët që ju arritët deri në ketë stad?

-Unë e konsideroj si një normalitet integrimin. Vështirësitë janë profesionale dhe varen nga fusha. Përshëmbull, po të isha në degë finance apo ekonomike do kisha veshtirësi të tjera. Personaliteti gjithashtu ka të bëjë në integrimin e sukseshëm shoqëror dhe atë profesional. Njeriu i vë vetes disa objektiva dhe perpiqet t’i arrij. Por në të njejten kohe, fleksibiliteti dhe përshtatja ndaj kulturës janë të domosdoshme, por kuptohet pa harruar rrënjet e tua dhe pa u asimiluar.

-Cili është studimi juaj shkencor, në universitetet që ju kanë ftuar në programet e ndryshme si studente, apo si arsimtare?

-Studimet e mia janë në fushat shoqërore dhe të edukimit. Perkatsisht, në Southern Connecticut State University kam punuar në fushën e Lidershipit dhe Politikave Publike. Studimi im ka qënë mbi impaktin që lidërshipi shkollor ka në implementimin e reformave dygjuhësore dhe çfarë rekomandimesh duhen bërë në fushën e politikave arsimore për të përmbushur nevojat e studentëve dygjuhësh mbas tranzicionit në klasë të rregullt.

-Në Yale University për vitin 2016 studimet e mia janë në Demokracinë Amerikane dhe Kushetutën e saj. Fokusi i kërkimit tim do jetë gjithashtu mbi statusin politik të Puerto Rico-s dhe implikimet në praktikë te demokracisë përfaqsuese. Në 2015, studimi im në Yale Univeristy u fokusua në Lëvizjen për të Drejtat Civile dhe pikërisht ne Identitetin Latin gjatë Lëvizjes për të Drejtat Civile Në 2014, po në Yale University studimi ishte në fushën e krijimtarisë nga imazhet. Fokusi ishte në simbolikën e imazheve në Historinë e Amerikës Latine.

-Në 2009 në Yale University, studimi im ishte në Letërsinë Botërore me fokus në Realizmin Magjik si rrymë e pasqyruar në “Tregimet e Eva Lunës” nga Isabelle Allende.

-Kohët e fundit ju keni botuar librin “Politikat dhe Strukturat e Rrethit të Ferrit”, do të vazhdoni të merreni me politike?

-Ambicja ime nuk është të angazhohem si zyrtare politike, por të lehtësoj me sa të kem mudësi proçeset demokratike në Shqipëri. Unë besoj se vëndi ka nevojë për politikanë të cilët do punojnë në favor të popullit, kombit dhe shtetit shqiptar. Deri tani ndryshimet “demokratike” që kanë ndodhur kanë qënë një përpjekje për të instaluar një sistem i cili do funksionoj në favor të një shtrese politikanësh të korruptuar. Kjo është në kundërshtim me çdo parim demokratik, prandaj, përderisa kjo klasë të jetë në pushtet unë do jem aktive në jetën politike të vendit.

-Ju jeni një kundërshtare e fortë e sistemit në Shqipëri, mendoni se do të ndikoni për ta ndryshuar atë sistem?

-Sistemi në Shqipëri është ndërtuar në baza klanore, partitë janë struktura klienteliste dhe kolapsi do jetë i paevitueshëm në se vazhdohet në këtë rrugë. Përpjekjet tona konsistojnë në nxjerrjen e sistemit nga kaosi në rrugë demokratike duke ndërgjegjsuar qytetarin e thjeshtë, dhe duke ofruar alternativa të tjera si alterniativën e ndarjes nga e keqja dhe ndërtimin e një shteti komb i cili do punojë për shqiptarët.

-Cilat janë projektet tuaja?

-Projektet e mia janë më tepër në fushën studimore. Në planin afat-shkurtër do vazhdoj të punoj në arsim. Më pëlqen lënda që jap (Histori dhe Civilizim i Amerikës Latine për studentë të cilët janë folës të lindur të Spanjishtes) dhe them se i shërbej një shtrese demografike në SHBA e cila ka nevojë për mbështetje gjuhësorë dhe kulturore. Në planin afatgjatë dua të kompletoj disa studime në shkencat shoqërore, por gjithmonë duke qëndruar në nivel akademik, dhe të vazhdoj të jem studjuese dhe autore e publikuar në fushën time.

-Sot çfarë është për ju Amerika?

-Amerika për mua është atdheu im i dytë, shtëpia ime. Është model shtetëror, demokratik të cilin unë e konsideroj si shembull të mirëfilltë për Shqipërinë dhe vende të tjera në rrugën e demokracisë. Pa dyshim është vënd i mundësive, i të qënit të lirë në kuptimin politik, ekonomik dhe personal.

– Ju keni vite në Amerikë, keni menduar se një ditë mund të ktheheni në Shqipëri dhe te sillni gjithë përvojën tuaj maksimale që morët në shtetin më demokratik të botës?

-Unë kam deshirë të punoj për njerëzimin kudo që ndodhem. Do më pëlqente të krijoja programe edukimi dhe teknologjie në vëndet në zhvillim, dhe jo vetëm në Shqipëri (po të më jepeshe mundësia më e afërt dhe të siguroj fonde të mjaftueshme). Mendoj se bota ka nevojë për individë të cilët kanë një vizion të qartë dhe investojnë përpjekjet e tyre në fushën e arsimit. Edukimi është arma më e fuqishme për të fituar lirinë e mendimit, pavarësinë ekonomike, dhe për t’i ardhur në ndihmë kombit tënd.

– Ju jeni përzgjedhur si personazh i librit “Zonjat Shiptare të Nju Jorkut” ideuar nga “Albanian Excellence”, libër që do të botohet për herë të parë për gratë e suksesshme pertej oqeanit, si ndiheni për këtë?

– Ndihem mjaft e privilegjuar dhe është nder për mua. Jam e bindur që shëmbujt e gruas të sukseshme shqiptare janë të panumërta dhe falënderoj inisiatorët e kësaj nisme. Jam mjaft mirënjohse për respektin. Ka gra shumë herë më të sukseshme se unë, por më bëhet qejfi që jam një pikë uji e vogël në oqeanin e arritjeve të grave tona. Jam mirënjohse për mundësinë, por në veçanti falënderoj Znj. Kozeta Zylo për rekomandimin.

– Cili mendoni se duhet të jetë imazhi i gruas shqiptare në shekullin e XXI?

-Shoqëria shqiptare në Shqipëri dhe në Kosovë nuk ka një imazh, apo konsideratë pozitive për gruan dhe figurën e saj. Kjo ka të bëjë me kulturën e përgjithshme. Por kuptohet, ky cilësim nuk është absolut. Ka raste pozitive për imazhin e femrës sonë dhe për ato që janë të sukseshme sidomos në fushat akademike, ose edhe femrat të cilat janë nëna të përkushtuara dhe model.Me ndryshimet demokratike, femrës sonë ju paraqitën modele të gabuara, sipërfaqsorja u vu mbi cilësoren. Kjo po vazhdon të bëhet me fanatizëm nga mediat tona të cilat i kushtojnë vëmëndje simbolizmit seksual duke ushtruar një presion psikologjik ndaj femrës tonë dhe vajzave tona të reja. Pa u ndalur shumë në këtë problem i cili do kujdes të vëmëndshëm, them se edukimi prindëror, dhe kultivimi i dijes duhet të jetë shoqëruesi i formimit të femrës sonë. Imazhi i femrës sonë duhet të restaurohet dhe na takon të gjithve të japim kontributin tonë.

-Ju faleminderit e nderuar Dr.Karanxha!

Personazh në librin “Zonjat Shqiptare në New York”

New York, 2016

* Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

Sot është 25 vjetori i rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike midis Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë. Të vendosura fillimisht në vitin 1922, marrëdhëniet u ndërprenë pas pushtimit të Shqipërisë nga Italia fashiste në vitin 1939. Pas humbjes së Italisë në Luftën e Dytë Botërore, Shtetet e Bashkuara dërguan një mision në Shqipëri në vitin 1945 për të shqyrtuar mundësinë e rivendosjes së lidhjeve me regjimin e ri shqiptar. Por për shkak të mosmarrëveshjeve, Uashingtoni e tërhoqi misionin në nëntor të vitit 1946. Regjimi komunist i Enver Hoxhës e bëri Shqipërinë një nga vendet më të izoluara të botës. Vetëm pas përmbysjes së komunizmit, u bë e mundur rivendosja e marrëdhënieve diplomatike.  Sot me rastin e 25 vjetorit të rivendosjes së lidhjeve Tiranë Uashington, shefi i Shërbimit Shqip të Zërit të Amerikës, Arben Xhixho bisedoi me drejtorin e zyrës për çështjet e Evropës Jugore dhe Qendrore Thomas Yazdgerdi lidhur me zhvillimet e sotme në Shqipëri, ndërsa ky vend e gjen veten përballë një reforme madhore në drejtësi.

Zëri i Amerikës:  Zoti Yazdgerdi, sot është 25 vjetori i rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike mes Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë. Në vitin 1991, Shqipëria ishte një vend i izoluar dhe i varfër. Vendi ka përparuar gjatë këtyre 25 vjetëve, por a e ka arritur Shqipëria potencialin e saj të zhvillimit? Cili është vlerësimi i Uashingtonit?

Thomas Yazdgerdi:  Është kënaqësi për mua të jem i pranishëm në këtë përvjetor të rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike me Shqipërinë. Por që t’i përgjigjem pyetjes suaj, çdo vend pa dyshim duhet të realizojë potencialin e tij të plotë. Nëse i hedh një vështrim Shqipërisë, përparimi i arritur gjatë kësaj kohe është mbresëlënës.  Këtë e them edhe nga përvoja personale, pasi unë kam shërbyer në Tiranë nga viti 2000 deri më 2002. Edhe nga ajo kohë e deri sot përparimi ka qënë i madh. Pozita e Shqipërisë në rajon dhe në botë është riafirmuar si vend i njohur për tolerancën fetare, një vend anëtar i NATO-s dhe që përparon drejt integrimit në Bashkimin Evropian. Çdo vend mund të arrijë një potencial më të madh, edhe Shtetet e Bashkuara, në këtë kuptim. Në Shqipëri, ajo që presim të shohim sot, është konsolidimi i reformave më të thella. Kur isha në Shqipëri, vendi ishte ende duke dalë nga trauma e shkatërrimeve të skemave piramidale. Më parë, rreziku kryesor për Shqipërinë ka qënë destabilizimi i brendshëm, gjë që sot është kapërcyer, nuk përbën më shqetësim. Ajo që duhet sot është thellimi i reformave, veçanërisht lufta kundër korrupsionit.

Zëri i Amerikës:  Para se të ndalemi tek reformat, dua t’ju pyes për marrëdhëniet ekonomike. Para pak kohe Shtetet e Bashkuara dhe Shqipëria nënshkruan marrëveshjen për partneritet strategjik. Zyrtarë të dy vendeve thonë se marrëdhënet janë të shkëlqyera, por në ekonomi nuk mund të thuhet e njëjta gjë. Përse mendoni se mungojnë investimet amerikane në Shqipëri, është ajo një treg i vogël apo klima për investime nuk është aq e favorshme për shkak të korrupsionit?

Thomas Yazdgerdi: Mendoj se është një kombinim faktorësh. Është ajo që përmendët ju, që Shqipëria është një treg i vogël dhe nga ana tjetër, kur kompanitë amerikanë shqyrtojnë mundësinë e investimit në Ballkan, ato e shikojnë investimin në një kontekst rajonal. Kompanitë mund të tërhiqen nga tregu i kualifikuar i punës në Shqipëri, apo nga kostoja e lirë e punës, por që kjo të ndodhë, duhet të ketë një strukturë të qartë të sundimit të ligjit, që nuk do të lejonte shkeljen e kontratave. Nëse ka një gjë, së cilës i kushtojnë rëndësi drejtuesit e bizneseve, është qartësia e klimës së investimeve, ekzistenca e shtetit ligjor dhe e një sistemi drejtësie që vepron me objektivitet.

Zëri i Amerikës:  Le të ndalemi tek reforma e drejtësisë. Sipas ambasadorit amerikan në Tiranë, reforma në drejtësi është në qendër të përparësive të politikës së Uashingtonit ndaj Shqipërisë. Pritshmëria ishte që reforma të miratohej gjatë muajit mars. A pritet të ndodhë kjo?

Thomas Yazdgerdi: Ne shpresojmë që të miratohet sa më shpejt. Mendoj se të dyja palët janë pranë. Ato e kanë të qartë se rëndësia e kësaj reforme nuk u duhet lënë sherreve politike dhe përpjekjeve që njëra parti të fitonte pikë ndaj tjetrës.  Qytetarët shqiptarë duan një sistem drejtësie të pakorruptuar. Ne jemi të përfshirë intensivisht së bashku me kolegët evropianë, që figura e gjykatësit të kontrollohet dhe të verifikohet, që gjykatësi të jetë i kualifikuar, të mos jetë i korruptuar dhe që njerëzit të kenë besim tek sistemi i drejtësisë. Kjo do të ketë ndikim në të gjithë shoqërinë shqiptare, por edhe tek investitorët e huaj. Shpresojmë se do të ndodhë sa më shpejt dhe po e inkurajojmë këtë.

Zëri i Amerikës: Pas opinionit përfundimtar të Komisionit të Venecias për reformën në drejtësi, kanë filluar përplasjet politike, që përmendët ju dhe opozita ka paraqitur një listë me vërejtje e kundërshtime, që disa thonë se kanë të bëjnë me thelbin e reformës. A jeni i shqetësuar se për shkak të ndërhyrjeve e përplasjeve politike, ajo që do të dalë, do të jetë një variant jo aq i thellë reforme dhe rezultati mund të ishte pak a shumë i njëjtë me atë që është sot?

Thomas Yazdgerdi: Shpresojmë që jo. Ne kemi besim se udhëheqja e partive kryesore, dy partive në pushtet dhe e partisë demokratike, do ta kuptojnë sa e rëndësishme është kjo për të ardhmen e Shqipërisë dhe për kursin që Shqipëria do të ndjekë në të ardhmen. Ne do të shpresonim që ata të lënë mënjanë përplasjet politike dhe të përqëndrohen në atë që duhet bërë. Në politikë, siç e dimë të gjithë, për të patur sukses, duhet të bësh kompromis. Të dyja palët duhet të bisedojnë. Ne dhe kolegët tanë evropianë, jemi të gatshëm të ndihmojmë me ekspertizën tonë, me idetë tona, por në fund të fundit, janë të dy palët që duhet të arrijnë kompromis për realizimin e saj.

Zëri i Amerikës: Shtetet e Bashkuara u investuan për krijimin e Byrosë Kombëtare të Hetimit, madje si bashkë-autore e ligjeve. Kjo është një çështje tjetër e komplikuar dhe është bërë tashmë pjesë e reformës. Por, a ka filluar Amerika të trajnojë pjesëtarët e ardhshëm të kësaj njësie?

Thomas Yazdgerdi: Është e rëndësishme që qeveria të arrijë të miratojë, me sa më shumë mbështetje që mundet, ligjet përkatëse për këtë byro. Ne e dimë se qeveria është e interesuar për të patur një Byro Kombëtare Hetimi, pak a shumë si FBI-ja amerikane. Ne mendojmë se kjo është një ide e mirë dhe e mbështesim atë. Ajo do të merrej me ndjekjet penale të nivelit të lartë, me korrupsionin në nivele të larta. Kjo është e rëndësishme. Kjo është e lidhur me reformën në drejtësi, pasi një byro e fortë hetimore kërkon edhe një sistem të fortë drejtësie, që do të merrej me akuzat që do të ngriheshin. Ne shpresojmë që qeveria të miratojë ligjet përkatëse për këtë strukturë.

Zëri i Amerikës:  A shpresoni ju që ligjet për këtë strukturë do të miratohen përpara atyre të reformës në drejtësi, apo së bashku me të?

Thomas Yazdgerdi:  Nuk ka një rend të veçantë për këtë. Ato nuk varen nga njëra-tjetra.  Mund të miratohen së bashku.

Zëri i Amerikës: Megjithatë, a kanë filluar tashmë Shtetet e Bashkuara të trajnojnë zyrtarët shqiptarë?

Thomas Yazdgerdi:  Nuk jam i sigurt për këtë. Ambasada në Tiranë mund të dijë më shumë. Por nga këndvështrimi ynë do të kishte kuptim një gjë e tillë,  që me t’u krijuar kjo strukturë, ne të ishim në gjendje të ofronim sa më shumë mbështetje duke trajnuar pjesëtarët e kësaj strukture. Synimi i BKH është që të hetojë korrupsionin në nivelet e larta, që deri sot nuk e kemi parë të ndodhë.

Zëri i Amerikës:  Përse duhet ta miratojnë politikanët krijimin e FBI-së shqiptare, kur ajo mund të veprojë kundër tyre?

Thomas Yazdgerdi: Në se do të ndodhte kështu, do të ishte një sfidë. Por ne shpresojmë. Thelbi i udhëheqjes, dhe jo vetëm në Shqipëri, por kudo, është që të bëhen gjëra, sidomos nga partitë në koalicionin qeverisës,  që të jenë në të mirë të vendit. Mund të jetë e vështirë, nuk është e lehtë, por ata kanë mbështetje të madhe nga popullsia shqiptare. Populli shqiptar e mbështet këtë përpjekje.

Zëri i Amerikës:  Kohët e fundit, Shtetet e Bahskuara bënë të ditur se nuk do t’u japin viza disa gjyqtarëve dhe prokurorëve të dyshuar për korrupsion. A do të shtrihet kjo praktikë edhe tek politikanët?

Thomas Yazdgerdi: Do të varet nga shqyrtimi i fakteve nëse një gjë e tillë është e justifikuar apo jo. Në rastin e gjyqtarëve atyre u janë mohuar vizat dha baza e këtij mohimi ka qënë korrupsioni. Në Shtetet e Bashkuara një praktikë e tillë bazohet ligjërisht tek dekretet presidencialë dhe kohët e fundit është përdorur në rastin e disa gjykatësve në Shqipëri.

Zëri i Amerikës: Nëse perceptimi në Shqipëri është se politikanët janë po aq të korruptuar sa edhe gjykatësit e prokurorët, a pritet të shohim mohim vizash edhe për ta?

Thomas Yazdgerdi:  Çdo pushtetar që kërkon viza për në Amerikë, mund të jetë objekt i këtyre dekreteve. Ne do t’i shqyrtojmë rastet për të parë nëse një gjë e tillë është e justifikuar.

Zëri i Amerikës:  Dhe një pyetje e fundit për refugjatët iranianë të grupit MEK. Si po ecën procesi dhe sa pritet të zgjasë?

Thomas Yazdgerdi: Së pari ne duam të falenderojmë qeverinë shqiptare, si dhe ato të vendeve të tjera, që kanë rënë dakord. Janë gjithsej 15 vende që kanë pranuar të marrin refugjatë MEK. Ky është një shqetësim humanitar. Shqipëria ka qënë një partner i vërtetë duke ndarë të njëjtat synime me Shtetet e Bashkuara.  Refugjatët MEK të Irakut,  janë një prej këtyre objektivave, lufta kundër grupit ISIL është një tjetër.  Qeveria e Shqipërisë ka ofruar mbështetje të madhe në luftën kundër grupit ISIL, duke ndihmuar me armatime ata që luftojnë kundër këtij grupi. Ne jemi të kënaqur me ndihmesën e qeverisë shqiptare për refugjatët MEK dhe ky proces po zhvillohet në mënyrë të efektshme.

Zëri i Amerikës:  Deri tani Shqipëria ka pritur 1 mijë prej tyre dhe thuhet se do të presë edhe 2 mijë të tjerë? A është ky numri që pritet?

Thomas Yazdgerdi: Ka ende negociata me UNHCR dhe organizata të tjera për numrin e saktë.  Ne jemi të kënaqur që qeveria shqiptare ndan të njejtin shqetësim me ne, që këta persona të mbrohen.

Zëri i Amerikës:  Dhe së fundi, nëse doni të shtoni diçka tjetër?

Thomas Yazdgerdi:  Edhe një herë dua të theksoj se jam i kënaqur për këtë mundësi sot, dua t’u uroj miqve dhe kolegëve të mi shqiptarë si dhe shqiptarëve në Shqipëri, gëzuar 25 vjetorin e rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike. Koha kur shërbeva në Shqipëri ishte një kohë e lumtur dhe unë dua të vazhdojmë kështu në të ardhmen, si miq dhe aleatë të fortë.(Zeri i Amerikes)

Imuniteti funksional dhe ai personal, të cilët i njeh e drejta ndërkombëtare për zyrtarët shtetëror, nuk vlejnë në Gjykatën Speciale për krime lufte në Kosovë”, thotë në intervistën për Radion Evropa e Lirë, Mark Ellis, drejtor ekzekutiv i Dhomës Ndërkombëtare të Avokatëve. 

Radio Evropa e Lirë: Zoti Ellis, presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga, kohë më parë ka ratifikuar marrëveshjen ndërkombëtare me Holandën “mbi organizimin e institucionit të Gjykatës Speciale të Kosovës e zhvendosur në Holandë”. Me këtë ratifikim, siç ka thënë presidentja Jahjaga, Kosova i ka përmbushur të gjitha obligimet ndërkombëtare sa i përket themelimit të Gjykatës Speciale për krime lufte. Kur prisni se do ta fillojë punën kjo gjykatë?

Mark Ellis: Mendoj që ende nuk është caktuar data e saktë, por konsideroj që kjo nuk do të duhej të ishte në fokus. E rëndësishme është që Kosova është e përkushtuar, siç thatë, që ta bëj këtë në përputhje me standardet ndërkombëtare.Por, edhe më e rëndësishme është që Kosova, në esencë, po e porositë bashkësinë ndërkombëtare se beson që llogaridhënia mbi mosndëshkimin është parim i rëndësishëm.Prandaj, e uroj Kosovën për këtë. Siç e dimë, vendosja e gjykatës së këtij lloji ka mjaft sfida dhe padyshim që do të ketë mjaft pengesa. Por, përderisa të ekzistojë përkushtimi i Kosovës dhe i bashkësisë ndërkombëtare që të ndihmojë për formimin e gjykatës, jam shumë optimist kur bëhet fjalë për funksionalitetin e saj si dhe për aftësinë e saj që me përgjegjësi të sjellë ndonjë rezolutë.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë sfidash prisni me rastin e formimit të kësaj Gjykate?

Mark Ellis: Para së gjithash, konsideroj që në këtë situatë, ideja për formimin e gjykatës jashtë kompetencës kombëtare, me siguri që është e përshtatshme. Gjithmonë kam qenë avokat i asaj që gjykimet vendore të zbatohen nën juridiksionin, në të cilin janë kryer krimet.

Por, ekzistojnë situata kur gjykimet e tilla brenda vendit bëhen të vështira. Prandaj, më lehtë është të formohet një gjykatë hibride në një lokacion të tretë, në këtë rast në Hagë. Vet ideja e krijimit të një gjykate funksionale, mundësia për angazhimin e gjyqtarëve, prokurorëve dhe mbrojtësve të kualifikuar, sigurimi i mbrojtjes së dëshmitarëve – të gjitha këto janë sfida, por jo të pakapërcyeshme.

Bëhet fjalë për atë se a do të qëndrojnë në këtë Kosova dhe bashkësia ndërkombëtare, deri sa kjo çështje të përfundojë. Jam i sigurt që edhe Kosova, por edhe bashkësia ndërkombëtare do ta bëjnë këtë.

Radio Evropa e Lirë: Zoti Ellis, a mendoni që me këtë Gjykatë do të hiqet përfundimisht ajo reja që tash e sa vite qëndron mbi Kosovën, kur bëhet fjalë për krime të luftës?

Mark Ellis: Shumë njerëz i shikojnë gjykatat ndërkombëtare në mënyrë joreale. Qoftë atëherë kur bëhet fjalë për Gjykata penale ndërkombëtare, qoftë për Gjykatat Speciale për Jugosllavinë apo Ruandën ose për disa gjykata tjera ad hock, njerëzit presin që ato t’i zgjidhin padrejtësitë historike.

Gjykatat, kryesisht, nuk mund ta bëjnë këtë, jo të vetme. Por, ato mund të luajnë rol të rëndësishëm në procesin e pajtimit dhe sjelljen e drejtësisë. Në këtë kuptim, konsideroj që Gjykata do të luaj rol të rëndësishëm, në, siç e thatë, largimin e resë së errët të historisë në rajon dhe për këtë arsye është e rëndësishme që të mbështetet.

Besoj që Gjykata do të ketë sukses që vërtetë ta ndriçojë atë që ka ndodhur gjatë luftës në rajon dhe të mundësojë që të paktën disa të dalin para drejtësisë për shkak të krimeve të kryera. Mendoj se ky është një proces i shërimit që duhet të ndodhë.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë padish pritni të jenë të parat? Për cilat krime?

Mark Ellis: Krimet janë listuar në vet statutin e Gjykatës. Në përgjithësi, bëhet fjalë për për krime të tmerrshme ndërkombëtare. Kjo është ajo më e rëndësishmja për këto gjykata, kjo është ajo që njerëzit presin, ajo çfarë viktimat kërkojnë.

Pra, krimet e tmerrshme, qofshin ato krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe siç e dimë, disa krime vendore që janë pjesë e këtij statuti – e gjithë kjo luan rol në orientimin e vëmendjes ndaj individëve që kanë kryer krime të tilla të neveritshme.

Gjithashtu është e rëndësishme për viktimat që të kuptojnë se ata që i kanë kryer këto krime kanë dalë para drejtësisë.

Radio Evropa e Lirë: Nga këto krime të supozuara tashmë kanë kaluar 15 deri në 17 vjet. Sa është e vështirë për prokurorinë që të arrijë deri te dëshmitë?

Mark Ellis: Kjo është çështje e rëndësishme, për shkak se e dimë që është një periudhë e gjatë kohore nga ditët kur janë kryer krimet e deri te nxjerrja e individëve paera drejtësisë dhe është e vështirë të arrihet deri te dëshmitë. Për këto shkaqe, është vështirë të arrihet deri te viktimat, te dëshmitë dhe te kryerësi i krimeve. Kështu që edhe kjo është një nga sfidat.

Por, duhet të përkujtojmë se janë zhvilluar procese të gjata, përfshirë edhe punën e Tribunalit të Hagës dhe disa gjykatave vendore, për mbledhjen e dëshmive në mënyrë që të konstatohet se janë kryer krimet dhe të konstatohen individët, të cilët supozohet se i kanë kryer ato krime. Ky është proces ligjor që përfundimisht do të zhvillohet në mënyrë që të sillet drejtësia.

Ekzistojnë sfida në këtë pikëpamje, por jam i sigurt që Gjykata do të ketë dëshmi dhe burime të mjaftueshme dhe se do ti sjellë individët para drejtësisë , ndonëse ka kaluar mjaft kohë.

Radio Evropa e Lirë: A pritni të jetë një padi që do të përfshijë më shumë individë apo më shumë padi për më shumë individë?

Mark Ellis: Ky është vendim që duhet ta sjellë Gjykata, gjegjësisht, prokurori. Kam ndjenjën se do të ketë disa padi, të ndara. Nga e kaluara, nga gjykata të ndryshme, kemi mësuar që viktimat e këtyre krimeve të tmerrshme – por edhe viktimat që nuk mund të flasin, sepse janë vrarë – kërkojnë vërtetë fokus të veçantë ndaj krimeve që kanë ndodhur në vende të caktuara.

Për këtë arsye, pres që do të ketë disa padi kundër disa individëve për krimet e kryera në në kohë të ndryshme.

Radio Evropa e Lirë: Siç është ditur, Gjykata do të merret me krimet që kanë ndodhur pak para luftës, gjatë luftës dhe pas saj. Ato krime supozohet se i kanë kryer anëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës mbi bashkësitë etnike pakicë si dhe mbi rivalët politik. A mundet që, në këto raste, dikush të gëzojë imunitet nga ndjekja?

Mark Ellis: Çështja e imunitetit është interesante, sepse në bazë të ligjit ndërkombëtarë ekziston një standard ndërkombëtarë për imunitetin, i cili është përgjithësisht i pranuar. Ekzistojnë imunitetet funksionale dhe personale që merret me individët që në atë kohë kanë qenë në pozita të larta.

Por, siç kemi parë në gjykatat tjera dhe kjo do të ndodhë edhe në këtë Gjykatë, gjykatat ndërkombëtare ad hock, kryesisht e kanë hedhur poshtë çështjen e mosndëshkueshmërisë, si dhe kanë treguar që individët, pavarësisht nga pozita e tyre, pozita politike, duhet të dalin para drejtësisë.

Këto lloje të imuniteteve që i njeh e drejta ndërkombëtare dhe që i mbrojnë anëtarët e lartë të qeverisë gjatë kohës kur janë kryer krimet, nuk janë të vlefshme në gjykatat e këtij lloji. Kështu që nuk pres që kjo të jetë pengesë e madhe.

Radio Evropa e Lirë: Supozimet e senatorit zviceran Dick Marty, në mënyrë të drejtpërdrejtë e ndërlidhin Hashim Thaçin, ish komandant i UÇK-së, me krime të caktuara. Në rast se ai do të jetë subjekt i ndjekjes – duke pasur parasysh që ai pikërisht është zgjedhur president – a e gëzon ai këtë lloj imuniteti?

Mark Ellis: Para drejtësisë ndërkombëtare, kur flasim për atë se a mundet shteti dikë ta nxjerrë para drejtësisë me kompetencë tjetër, bëhet fjalë për konceptin e imunitetit funksional që ndërlidhet me pozitën e atij personi dhe e mbron nga ndjekja për shërbimet zyrtare që ka ndërmarrë. Imuniteti personal vlen për ata që janë edhe më tej në atë funksion. Këto imunitete zakonisht vlejnë për aksionet që ndaj tij i ndërmerr një shtet tjetër.

Por, siç e thash, këto imunitete, gjegjësisht këto lloje të mosndëshkueshmërisë janë hedhur poshtë para gjykatave ndërkombëtare. Gati se secili statut i këtyre gjykatave tashmë është i qartë se nuk ekziston mosndëshkueshmëria për ish shefat apo shefat e tanishëm të shtetit, në rast se ekzistojnë argumente se ai ose ajo kanë kryer krime të tilla të tmerrshme.

Radio Evropa e Lirë: A do të merret Gjykata speciale me rastet që tashmë një herë kanë qenë para tribunalit ndërkombëtar?

Mark Ellis: Nuk jam i sigurt, por mendoj që jo. Ky do të ishte problem për shkak se individët do të gjykoheshin dy herë për të njëjtat supozime. Por, për këtë gjithashtu vendos gjykata. Mendoj se kjo është mundësi që të shqyrtohen edhe për krimet e caktuara të supozuara, të cilat kanë mbetur jashtë kompetencave të gjykatave ndërkombëtare ad hock. Kështu që, pres edhe raste të reja.

Radio Evropa e Lirë: A prisni që të tronditet skena politike pasi që Gjykata të bëhet funksionale?

Mark Ellis: Vet fakti se po përkushtoheni që brenda për brenda të shihni krimet e supozuara që janë bërë dhe që i shkelin ligjet ndërkombëtare dhe të drejtat e njeriut, kjo është e rëndësishme për një shtet të ri. Kjo është e rëndësishme për popullin e tij.

Shikojeni procesin në Serbinë fqinje, ku gjyqtarët vendor dhe prokurorët po zhvillojnë gjyqe të luftës ndaj serbëve që kanë kryer krime… Ai është një proces i fuqishëm dhe në shumë mënyra ua ka hapur sytë qytetarëve kur kemi të bëjmë me krimet e kryera. Kjo, në mënyrë absolute e tronditë edhe shoqërinë. Ky proces gjyqësor, të cilin Kosova do ta fillojë në Hagë, do ta bëj të njëjtën gjë. Pa asnjë dyshim se do ta tronditë shoqërinë në të ardhmen, por kjo është gjë shumë pozitive.

Përgatiti: Bekim Bislimi

E trishtë është ta them, por unë në Mëmëdhe nuk gjej ndonjë moment lumturie në jetën time, sepse kalova një kalvar të tërë vuajtjesh, dënimesh, pushkatimesh dhe persekutimesh… Adriana Dine Radi/

Bisedë me znj. Adriana Dine – Radi/*

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

 Znj. Adriana Dine – Radi ka lindur ne internim. Babai i saj Dr.Lazër Radi ka qenëi burgosur, internuar nëgjithë kohën e zezë të diktaturës, nëna e saj pati të njejtin fat persekutimi, bashkëshorti Dine Dine u burgos politikisht për 10 vjet, vjehrri u burgos dhe u pushkatua pa gjyq, ndërsa gjithë fisi Dine u persekutuan dhe përndoqën tmerrësisht.

Znj.Dine Radi lindi në Lushnje, më 8 korrik 1959, ne internim.

Mbaroi shkollën fillore dhe 8-vjeçare në Savër të Lushnjes

Në vitin shkollor 1974-1975, e përjashtojnë nga Gjimnazi “20 Tetori” i Lushnjes

Më 1976, martohet me Dine Dinen.

1976-1990 – punon në punë të rënda në Bujqësi në Gjazë të Lushnjes

1991 – vendoset në qytetin e Nju Jorkut

Ka dy fëmijë një djalë dhe një vajzë Ervinin dhe Suelën. Ervini nga një djalë i lindur në internim, në Amerikë mbaroi një nga shkollat më prestigjioze fakultetin e Shkencave Politike në Columbia University.

Znj. Dine Radi jeton dhe punon në qytetin e Nju Jorkut

-Znj.Dine naflisni ju lutem për fëmijërinë tuaj dhe si e keni përjetuar atë?

-Unë kam lindur në Lushnje, ndërkohë që prindërit e mi ishin në Kampin e internimit Çermë të Lushnjes, në korrik të vitit 1959. Në atë kohë, babai im, Dr. Lazër Radi, sapo qe transferuar nga kampi i internimit në Kuç të Kurveleshit në kampin e Çermës. Fillimisht u vendosën në Gradishtë, më pas në Çermë, dhe mbas dy vitesh qëndrimi aty, i transferuan në nji tjetër Kamp interrnimi, në atë të Savrës, në fillim të vitit 1960.Në Savër, kam kryer shkollën fillore dhe tetëvjeçaren, më pas kam vazhduar gjimnazin në Lushnje, por pa mbaruar vitin e parë më përjashtuan. Kam punuar për më shumë se nji vit si punëtore bujqësie, derisa në vitin 1975, u martova me Dine Dinen, i cili ridhte nga një familje e njohur nacionaliste dibrane. Në vitin 1980, kishim nji fëmijë pa mbushur ende vitin, kur përjetova arrestimin dhe burgosjen e bashkëshortit tim për motive politike me 10 vite heqje lirie. (agjitacion e propagandë). Mbas një viti, nga dëshpërimi për të birin, më vdiq edhe vjehrra, duke më lënë me djalin që nuk kishte mbushur ende dy vjeç. Në këtë situatë të vështirë, munda të mbijetoj vetëm në saje të prindërve të mi dhe kushërinjve të burrit që m’u gjendën gjithmonë pranë, në kohët më të vështira të jetës sime…

 -Ju keni lindur në internim, në Savër, të dënuar nga diktatura e egër komuniste, cilat janë disa nga momentet më të vështira të jetës suaj atje?

-Deri në moshën 31 vjeçe, krejt jeta ime është vërtitur në tre kampe interrnimi në Myzeqe: në atë të Çermës 1959-1960; në atë të Savrës 1960-1975, dhe atë të Gjazë 1975-1990. Kampe ku krejt ne brezi i fëmijvë të lindur nga prindër të dënuar dhe të burgosur, pësuam padrejtësisht dhe vijuam fatin tragjik të tyre. Kam pasur gjithashtu edhe fatin “të shetis” edhe nëpër mjaft burgje të vështira si ai i Spaçit, i Qafë-Barit, Zejmeni dhe Kampi i Kompleksit Dinamo, ku bashkëshorti im qe i detyruar të vuante dënimin e tij politik. Mjafton të lexoni disa nga rrëfimet e mia të kësaj periudhe të cilat i kam paraqitur të shkruara në sitin www.radiandradi.com, e ku pasqyroj sigurisht me thjeshtësi dhe sinqeritet prej gruaje dhe nëne, vetëm një pjesë shumë të vogël të vuajtjeve të mia të pafundme.Po për të krijuar një ide më të plotë po ju përmend edhe pak gjëra të tjera: Isha fëmijë dhe shumë gjëra nuk arrija t’i kuptoja, prindërit tanë ishin munduar me mish e me shpirt që ne të mos e ndjenim atë botë të egër ku jetonim… kështu, mbasi mbarova tetëvjeçaren, mendoja se duhej të isha e lumtur mes moshatarëve të mi, në shkollën e re që munda të regjistrohem me njëmijë sakrifica. Pa përfunduar vitin e parë të gjimnazit u gjet një pretekst qesharak për të më përjashtuar mua dhe një shoqen time që ishte ashtu si unë. M’u desh të filloja punë me kazëm e lopatë që në moshën 14 vjeçare. Mbas dy vitesh u martova dhe u vendosa në Gjazë. Më vdiq fëmija i parë pa mbushur ende 2 vjetët. Dhe djali që më lindi më pas, Ervini, nuk kishte mbushur ende vitin, kur më burgosën bashkëshortin… një vit më pas më vdiq edhe i vetmi person që kisha pranë, vjehrra. Pra, e vetme, në një kamp përqëndrimi me një foshnje në krahë, kur nuk isha me shumë se 21 vjeçe… E kështu mund të vazhdoj pafund, mbasi e trishtë është ta them, po nuk gjej ndonjë moment që mund të quhet çast lumturie në jetën time.

-Ju jeni e bija e Dr. Lazër Radit, një intelektual i shquar i Kombit, çfarë keni mësuar nga babai juaj dhe si do ta ruani pasurinë kulturore që ju ka lënë babai?

-Babanë e kam pasur mbështetje morale e pikë referimi përgjat gjithë jetës sime. Prej tij kam mësuar gjithçka që nga më e thjeshta e deri tek privimet e mëdha të familjes sonë. Për mua ai ka qenë jo vetëm prindi dhe familja, po edhe shkolla, edhe libri, edhe besimi, edhe shpresa. Këshillat e tij më kalisnin vullnetin, më ringjallnin shpresën si mund t’ia dilja me sukses përballë çdo lloj vështirësie, të isha dinjitoze përballë peripecive dhe vuajtjeve, sidoqë ato të më paraqiteshin. Nuk e di nëse do t’ia kisha dalë pa figurën e tij frymëzuese dhe pa atë jetën e tij pranë jetës sime. Edhe pse kemi qenë të varfër materialisht si pjesa dërmuese e popullit shqiptar, duke pasur nji baba të tillë pranë ne u ndjemë të pasur shpirtërisht, dhe mundëm të përfitojmë edhe në ato kushte izolimi mjaft nga kultura botërore që na trasmetohej përditë prej tij.Si unë edhe vëllezërit e mi Jozefi e Luçiano Radi, u lidhën mbas krijimtarisë së babait tonë, dhe të tre së bashku po përpiqemi të bëjnë publike gjithë ato dorëshkrime të shumta, si ese, poezi, publicistikë, përkthime të cilat babai nuk pati kohë t’i nxirrte në dritë e që ne së shpejti do t’i kemi gati për botim…

-Me një fjalë, të ishe vajza e vetme e Lazër Radit, për mua ka qenë një fat dhe privilegj i madh… Ai ka ndarë me mua të gjitha dhimbjet pa u ankuar kurrë, se po bënte shumë apo diçka të veçantë. Pastaj të ishe në konfidencën e tij është diçka që fjalët e mia janë tejet të varfëra për ta dëshmuar si duhet… Ndjehem krenare sa herë përmendet emri i tij… dhe kurrë nuk me ka ndodhur që një njeri që e ka njohur atë të ketë thënë diçka tjetër veç respektit të thellë ndaj tij…

-Vëllai juaj Jozef Radi, është një poet i talentuar dhe një eseist i shkëlqyer, si janë frymëzuar fëmijët tuaj nga vëllai dhe babai juaj si shkrimtarë të mirënjohur ndër lexues të shumtë?

-E vërteta është se fëmijët e mi ishin ende të vegjël, kur ne u detyruam të largoheshim nga Shqipëria. Duke u rritur, nën shtysën e babait të tyre, Dines, herë pas here edhe ata shfletojnë veprat e gjyshit e të dajës së tyre. Sigurisht frymëzohen, po unë besoj se edhe ata ndjehen krenarë për arritjet e tyre dhe përpiqen mos të mbeten mbrapa për sa ju është e mundur. Pa harruar se sot ata jetojnë në realitete të tjera dhe me interesa të tjera…

-Babai juaj Dr. Radi kishte 100 Vjetorin e lindjes, si u ndjetë Ju, si bija e tij që shteti dhe institucione të ndryshme kulturore heshtën për veprën e tij?

-Shteti dhe institucionet kulturore edhe sot e kësaj dite heshtin për vlerat e kollosëve të vlerave të artit e letërsisë shqipe që ata gjatë regjimit komunist i etiketuan si “reaksionarë”. Do të habitesha sikur të kishin vepruar ndryshe me babanë tim.

-Po ne si fëmijë, po bëjmë gjithë përpjekjet që vepra e tij, puna e tij, vlera e tij nji ditë do të vlerësohet. Im atë thoshte gjithnjë: “E keqja nuk mund të jetë kurrë e përjetshme!”

–Ç’mund të na tregoni për nënën tuaj të ndjerë, e cila rridhte nga një familje fisnike dhe ashtu si ati juaj e persekutuan po aq egër?

-Eh, vërtet ç’mund të them për nënën time?! Një grua 20 vjeçe që mbasi ia dënuan të shoqin me tridhjetë vite burg, dhe mbas nji viti i vdes fëmija i parë, në moshën 24 vjeçe e dënojnë dhe e persekutojnë njësoj si bashkëshortin e saj… Duke jetuar tmerre të parrëfyeshme… Ajo që mund të them është se ajo e ndoqi gjithkund bashkëshortin e vet me besnikëri deri në vdekje, duke i rritur tre fëmijë në kushte kampesh dhe vuajtjesh, dhe duke ndarë jo vetëm ditë të vështira po edhe sakrifica të panumërta. Ajo grua ishte nji mbështetje e jashtëzakonshme për atë njeri të jashtëzakonshëm që ishte im atë… Edhe sikur vetëm kaq sa tregova është e mjaftë për të dëshmuar vlerat e saj… e që në fund të fundit ishte nji grua e thjeshtë, dhe një nënë e devotshme si pakkush…

–Ju keni në krah një bashkëshort shembullor, Dine Dinen, nip i ish ministrit të Brendshëm dhe ish Kryeministër i Shqipërisë… Kam lexuar që i ati i tij është vrarë, dhe ai u interrnua qysh fëmijë e më pas edhe u burgos… çfarë mund të na thoni për jetën e tij të vështirë?

– Bashkëshorti im rjedh nga një familje e njohur nacionaliste dibrane. Bir i një oficeri zogist, Esat Dine dhe nip i ish/kryeministrit Fiqiri Dine, ai përjetoi gjithë pasojat e një jete të vështirë që për fat të keq e njohu qysh fëmijë. I ati u burgos dhe u torturua për vdekje dhe së fundi, për motive politike u vra pa gjyq nga forcat e regjimit. Xhaxhai, Fiqiriu, emigroi në Greqi e më pas në Belgjikë, ku edhe ndërroi jetë, kurse krejt fisi i tij u persekutua, për gati një gjysmë shekulli. Dinia, që në fëmijëri njohu tmerret e kampeve shfarosëse të Turanit, Tepelenës, Porto-Palermos, Savrës dhe së fundi Gjazës. U arrestua e dënua për agjitacion e propagandë me dhjetë vite burgim që e vuajti në burgjet e Spaçit, Zejmenit (Lezhë), Qafë-Barit.Në emigracionin në Amerikë, ka botuar vazhdimisht shkrime me karakter publicistik, ese, kritikë letrare, përkthime dhe tregime të përjetuara në skëterrën komuniste. Ka në dorëshkrim “Kujtimet”, ku përshkruan gjithë vuajtjet e tij, tonat e të mjaft prej bashkëvuajtësve në kampet dhe burgjet komuniste.

–Cili është reagimi i fëmijëve tuaj tashmë të rritur për jetën tuaj aq të vështirë dhe tejet diskriminuese?

-Veçanërisht djali, i cili ka qenë më i rritur kur jetonim në Shqipëri, vonë, tepër vonë, na ka treguar episode tronditëse, ku del qartë diskriminimi që ju bëhej edhe fëmijve të të deklasuarve. Duke qenë se ka mbaruar fakultetin e Shkencave Politike në Columbia University, ai është i interesuar të dijë gjithçka ndodh sot në vendin e tij, dhe ndjehet tejet i revoltuar për atë që ndodhi dikur, por më shumë për atë që vazhdon të ndodhë edhe sot e kësaj dite në këtë të ashtuquajtur “demokraci”.

 -Nëse do të shihnit persekutorët tuaj në mjedise të ndryshme, çfarë do t’u thoshnit atyre?

-Ata nuk e meritojnë t’u flasësh, sepse ata nuk kanë asgjë njerëzore… Po nëse do t’ju thosha diçka do të ishte: “Të paktën, të kishit kërkuar ndjesë…!”

-Cili është mendimi juaj për hapjen e dosjeve të krimeve nga diktatura?

-Dosjet duhej të ishin hapur prej kohësh, po as sot nuk është kurrë vonë për t’u hapur. Do të ishim çliruar nga shumë ankthe e komplekse që po na marrin frymën. Sikur të bëhej kjo, gjithçka mund të ndryshonte rrënjësisht.

-Kur erdhët në Amerikë dhe cila ishte rruga për të arritur në botën e Lirisë?

-Kjo është histori e gjatë. Dua vetëm të theksoj që një rol vendimtar luajti kushëriri i parë i bashkëshortit tim, i ndjeri, Hiqmet Dine, i cili nuk kurseu asgjë për të përshpejtuar ardhjen tonë në Botën e Lirë. I mbetemi mirënjohës përjetësisht.

-Cilat janë disa nga përshtypjet kryesore të jetës suaj si grua në Amerikë?

-Nuk mund të themi se shpresonim të gjenim parajsën. Kemi punuar shumë e po vazhdojmë të punojmë, por mund të them vetëm një gjë: për njerëzit e aftë e të përgjegjshëm, Amerika është vendi më i mirë në botë, ku secili mund të gjejë rrugën e vet pa ndjerë asnjë lloj diskriminimi.

–Si e shikoni rolin e gruas në Diasporë dhe të komunitetit për çështjen kombëtare?

-Roli i gruas në Diasporë dhe ai i Komunitetit për çështjen kombëtare janë një vlerë shumë e çmuar për Shqipërinë e shqipëtarët, kudo që janë. Përsa i përket gruas në veçanti, më lejoni t’ju bëj një kompliment: Ju jeni një prej aktivisteve ku seicili mund t’ju merrte si shembull. Unë e vlerësoj kontributin tuaj!

–Në SHBA, ka një komunitet të konsiderueshëm të rinjsh… sa të integruar e shihni ju këtë komunitet në jetën amerikane?

-Ndoshta është një veçanti e të rinjve shqiptarë, por unë i shoh mjaft të integruar me jetën amerikane, po aq sa i shoh të lidhur edhe me jetën brenda komunitetit tyre.

-Gjë e cila ndodh edhe me fëmijët e mi!

-Çfarë ëndrrash ka të parealizuara Adriana?

-Dëshira ime e vetme ishte të vazhdoja shkollën e mohuar në vendin tim, por kjo më qe e pamundur sepse më duhej të punoja për të mbajtur familjen e t’i shkolloja fëmijët. Kjo ëndërr nuk u realizua ndonjëherë.

– Ju jeni përzgjedhur si personazh i librit “Zonjat Shqiptare të Nju Jorkut” ideuar nga “Albanian Excellencë”, libër që do të botohet për herë të parë për grate e suksesshme përtej oqeanit, si ndiheni për këtë?

-Endrra ime më e madhe ka qenë lumturia e fëmijëve. Sot ndjehem e lumtur që lodhja ime nuk më shkoi kot, të paktën e plotësova te fëmijët e mi atë ëndërr që nuk munda ta realizoj për veten time, në vendin tim! Ata mbaruan shkollat e larta dhe ecin sot në mënyrë të pavarur. Më vjen mirë që më konsideroni si grua të realizuar. Ju faleminderoj!

–Cili mendoni se duhet të jetë imazhi i gruas shqiptare në shekullin e XXI?

Krahas misionit të saj të natyrshëm, mbarëvajtjes së familjes, nuk kam dyshim se gruaja shqiptare, me inteligjencën e saj, do të jetë e pranishme në çdo fushë të jetës në art e në kulturë, biznes e gjer në politikë… unë besoj në vlerat dhe aftësitë e gruas shqiptare… sepse kam besuar në veten time!

New York, 2016

* Personazh në librin “Zonjat Shqiptare në New York”

Kryetari i Partisë Demokratike, Lulzim Basha shprehet i gatshëm për negociata me pozitën mbi rekomandimet e Komisionit të Venecias. Zoti Basha i bëri komentet në një intervistë të drejtpërdrejtë në studiot e Zërit të Amerikës ku foli për propozimet e PD mbi ngritjen dhe funksionimin e BKG-së, si dhe takimet me zyrtarët amerikanë në Uashington.

Zëri i Amerikës: Fillojmë menjëherë bisedën me takimet që keni zhvilluar me zyrtarë të administratës, me zonjën Nulland, Ndihmës Sekretare e Shtetit dhe me zyrtarë në Shtëpinë e Bardhë për Sigurinë Kombëtare. Si gjithmonë, mesazhi është që Shqipëria është një aleate e rëndësishme dhe mbështetja vazhdon për procesin demokratik. Por më konkretisht: lidhur me rolin e opozitës në Shqipëri, çfarë mesazhi përcillni nga zyrtarët amerikanë?

Lulzim Basha: Vizita këtu kryhet edhe në një moment historik siç është 25- vjetori i marrëdhënieve diplomatike mes Shqipërisë dhe SHBA-ve. Ky është momenti kur ne kujtojmë edhe një herë mbështetjen e jashtëzakonshme që kemi marrë nga ky vend në 25 vite të Shqipërisë së hapur, të Shqipërisë që ndërton demokracinë dhe shtetin ligjor. Proceset e reformave që kanë sjellë hapjen dhe demokratizimin e Shqipërisë, shtetin ligjor, janë procese që kanë punuar për shqiptarët në radhë të parë. Futja në NATO, përtej të qenit një arritje strategjike, është një arritje që ka funksionuar për shqiptarët dhe për Shqipërinë dhe kombin shqiptar. Po kështu, heqja e vizave apo marrja e statusit kandidat, pavarësimi i Kosovës janë arritje kombëtare. Por të gjitha këto arritje, të cilat janë pa dyshim rezultat i reformave të brendshme dhe i mbështetjes së SHBA-së, duhet të jenë të parikthyeshme, një term, që është përdorur gjatë antarësimit në NATO. Kjo nuk po ndodh. Po shohim në rajon dhe në veçanti në Shqipëri një zhbërje të standarteve demokratike, prishje të rregullave të lojës, kërcënim të fondamenteve të demokracisë dhe të shtetit ligjor…

Zëri i Amerikës: Kishte shqetësim nga zyrtarë amerikanë lidhur me këto?

Lulzim Basha: Ky është një dialog i përhershëm me përfaqësuesit e SHBA-ve dhe përfaqësuesit e saj në Tiranë, me ambasadorin Lu, me zonjën Nulland, e cila viziton rregullisht rajonin dhe Shqipërinë, natyrisht me sekretarin Kerry gjatë vizitës së tij në Tiranë, dhe në Uashington gjatë këtyre ditëve me kongresmenë, me antarë të senatit, me përfaqësues të lartë të administratës amerikane, duke përfshirë Ndihmës Sekretaren Nulland dhe me parfaqësuesit e këshillit të lartë të sigurisë në Shtëpinë e Bardhë. Çfarë mund të bëjë opozita shqiptare? Së pari, rolin e saj: të jetë gardiane e rregullave të demokracisë e të shtetit ligjor, të të drejtave të garantuara me Kushtetutë, jo të opozitës, por të qytetarëve shqiptarë, duke kërkuar transparencë, duke bërë transparencë, duke bërë detyrën, që i ngarkon ligjvënësi opozitës, sepse opozita ka përgjegjësitë e saj në demokraci. Së dyti: një përgjegjësi tjetër e rëndësishme e opozitës është të japë alternativa, të japë zgjidhje, të artikulojë zgjidhje politike aty ku ka krizë, aty ku ka rënie apo zhbërje të standarteve. Edhe kjo është një detyrë shumë e rëndësishme e opozitës, të cilën si kryetar i opozitës e kam marrë shumë seriozisht prej ditës së parë dhe në dialogun tim me SHBA pjesa e alternativës që Partia Demokratike ofron për të dalë nga kriza politike dhe ekonomike ka qenë dhe mbetet një pjesë shumë e rëndësishme, për t’u treguar partnerëve tanë amerikanë se çfarë vizioni ka Partia Demokratike dhe opozita shqiptare për nxjerrjen e vendit nga kriza politike, për ruajtjen e standarteve të arritura dhe që bënë të mundur antarësimin e Shqipërisë në NATO si dhe për të sigurar të ardhmen e Shqipërisë në 25 vitet e ardhshme.

Zëri i Amerikës: Zoti Basha, ne kontaktuam Departamentin e Shtetit lidhur me këtë takim. Lidhur me rolin e opozitës, aq sa thoni ju se ju takon të paraqisni një alternativë, zyra e zonjës Nulland në komentin e saj tha se ka theksuar edhe nevojën që ju të jeni të gatshëm dhe të hapur për kompromis dhe për të bashkëpunuar me qeverinë për të gjetur zgjidhje për problemet më kryesore të vendit si dekriminalizimi, reforma në drejtësi. Pra, nuk është puna thjesht për të paraqitur plane që ecin paralelisht dhe që në fund nuk do të kenë asnjë pikë të përbashkët, çfarë do të bëni ju për të gjetur një zgjidhje në fund të fundit?

Lulzim Basha: Detyra jonë si opozitë t’u japim shqiptarëve një alternativë tjetër qeverisëse. Por kur vjen puna tek çështje të tilla të shtetndërtimit si reforma në drejtësi, zbatimi i ligjit të dekriminalizimit apo reforma zgjedhore, ajo që lypset është që palët politike të bashkëpunojnë për të implementuar standardet dhe normat europiane dhe euro-atlantike, jo standarde sui generis, jo standarde Rama as standarte Basha. Jo standarte alla Tirana, por standarde europiane, euroatlantike, të Uashingtonit dhe të Brukselit. Në takimin me zonjën Nulland këtë kam theksuar: faktet tregojnë që Partia Demokratike nën drejtimin tim, jo vetëm nuk ka refuzuar, por ka shtrirë dorën e bashkëpunimit, a thua se jemi ne tashmë në qeveri dhe pala tjetër në opozitë. Kjo është refuzuar deri në ditën e sotme. Unë kam këaqësinë të ndaj nga kjo studio me teleshikuesit tuaj dhe me gjithë bashkatdhetarët tanë në Shqipëri dhe kudo, se nën presionin e aleatëve tanë SHBA, sot duket se maxhoranca ka reflektuar dhe të paktën në letër sot ka rënë dakord për të nisur dialogun politik pa kushte, por bazuar mbi rekomandimet e Komisionit të Venecias, për reformën në drejtësi. Në qoftë se marrëveshja e sotme respektohet, dhe për fat të keq, nuk do të ishte çudi po të shkelej si marrëveshja e 8 janarit po ashtu e negociuar nga ambasadori Lu, por shpresojmë që jo, pra, nëse kjo marrëveshje respektohet, atëherë kjo do t’i hapë rrugë kompromisit dhe konsensusit politik për një hap shumë të rëndësishëm si reforma në drejtësi. Ky është një hap i rëndësishëm jo vetëm për politikën, jo për Partinë Demokratike, jo për Partinë Socialiste, por për qytetarët shqiptarë. Ajo çfarë ne insistojmë: konsensusi politik nuk ka të bëjë që Partia Demokratike të ketë më shumë kontroll apo Partia Socialiste të ketë më pak kontroll tek drejtësia; ka të bëjë me faktin se një drejtësi e kontrolluar politikisht nuk do t’i shërbejë qytetarëve shqptarë, nuk do të japë drejtësi, do të vazhdojë të mbetet e korruptuar. Prandaj lufta jonë nuk është për interesa politike, nuk është për interesa të Partisë Demokratike apo të Lulzim Bashës, por është për t’u dhënë shqiptarëve një drejtësi të pakorruptuar, të pakapur politikisht, e cila u shërben qytetarëve dhe jo politikës.

Zëri i Amerikës: Zoti Basha, ju shpresoni se do të uleni me palën tjetër, me palën në qeveri dhe të diskutoni paketën që solli Komisioni i Venecias pa kushte. Ndërkohë ju keni paraqitur një numër ankesash që vënë në pikëpyetje disa elemente thelbësore të kësaj pakete…

Lulzim Basha: Jo vetëm e vënë në pikëpyetje, por e hedhin në erë projektin e kapjes politike të…

Zëri i Amerikës: Kjo paketë ka ardhur nga Venecia, në një kohë që ju keni thënë ne do ta përqafojmë çfarëdo opinioni që sjell Venecia.

Lulzim Basha: Rekomandimet e Venecias janë baza mbi të cilën ne jemi gati të punojmë. Paketa e nisur, e cila u kritikua në të dyja rastet nga Venecia tregoi edhe një herë se ajo që ne u parashtruam qytetarëve shqiptarë, Brukselit dhe Uashingtonit, nuk ishte një fabulë në kokën e opozitës, por ishte realitet. Qeveria bëhej gati të çimentonte kapjen politike të drejtësisë. Prandaj ne jemi shumë të kënaqur dhe mirënjohës ndaj Komisionit të Venecias dhe ndaj partnerëve tanë që përmes këtij procesi kanë çmontuar përpjekjen për çimentimin e kapjes politike të drejtësisë, sepse për fat të keq drejtësia është e kapur politikisht, dhe i hapim rrugë kështu një reforme me një drejtësi për t’i shërbyer qytetarëve, por edhe një drejtësie të aftë për t’u përballur dhe për të luftuar korrupsionin në nivele të larta.

Zëri i Amerikës: Pra, lidhur me Paketën që ka ardhur nga Venecia, jo me variantin që ka dërguar shumica e majtë, ju i qëndroni asaj paketa, nuk keni ankesa? Nuk do të shkoni me kushte në takim?

Lulzim Basha: Kushti ynë i vetëm ka qenë moskapja politike e sistemit të drejtësisë. Venecia është shprehur qartë dhe i qëndrojmë asaj që Venecia ka thënë: duhet konsensus, duhet kompromis politik, duhet dialog politik në mënyrë që kapja politike të shmanget përmes zgjidhjeve të cilat pamundësojnë që një forcë e vetme politike, qoftë edhe duke disponuar 3/5 siç i disponon ky koalicion, të vendosë se kush dhe si do ta menaxhojë drejtësinë për 15 apo 20 vitet e ardhshme. Kjo, ka thënë Venecia, është e papranueshme ndaj ne jemi gati të ulemi. Shpresoj që edhe angazhimi i tyre formal sot të qëndrojë edhe nesër. Të ulemi, të dialogojmë politikisht, të marrim përgjegjësitë para shqiptarëve, duke mos u fshehur pas ekspertëve, por të marrim përgjegjësitë para shqiptarëve dhe t’u japim shqiptarëve një drejtësi të pakorruptuar, por të aftë për të luftuar korrupsionin në nivele të larta.

Zëri i Amerikës: Dy forca politike ulen për të diskutuar një paketë që do sjellë ndryshime kushtetuese me qëllimin që Gjyqësorin ta largojë nga presioni politik. Forca politike që futen me interesa politike. Si do arrini ta ruani këtë reformë gjyqësore nga presioni politik kur ju vetë po futeni në dialog me interesa të caktuara?

Lulzim Basha: Jua them fare thjeshtë; fare thjeshtë nuk është, do të mundohem ta bëj sa më të kuptueshme për shikuesit tuaj. Interesi ynë nuk është të kemi një kompromis bipartizan për drejtësinë, por një kompromis jopartizan për drejtësinë. Sepse një drejtësi e politizuar, e polarizuar më tej nuk do të jetë në gjendje t’i shërbejë mirë qytetarit. Ndaj në çdo hap ne kemi propozuar formula evropiane, euro-atlantike të cilat do të garantojnë që përfaqësuesit e zgjedhur nga politika në këto institucione të jenë njerëz që reflektojnë konsensusin e gjerë shoqëror dhe jo militantë me flamuj partiakë në dorë. Për këtë ka formula të suksesshme. Unë shpresoj që dialogu që do të nisë nesër të orientohet dhe të përqafojë këto formula. Për këtë vullneti ynë ekziston dhe vullneti im ekziston. Uroj që e njëjta gjë të ndodhë edhe me kryeministrin e vendit.

Zëri i Amerikës:  Një element i rëndësishëm i reformës do të jetë Byroja Kombëtare e Hetimeve. Ka pasur një konfuzion; të them të drejtën kur dëgjon çfarë ka dalë nga PD-ja nuk arrin të kuptosh ku qëndron Partia Demokratike lidhur me këtë institucion shumë të rëndësishëm. A mund të na e sqaroni ju lutem?

Lulzim Basha: Logjika është fare e thjeshtë. Ku mund të qëndrojë opozita në raport me një instrument që heton dhe lufton korrupsionin dhe ku ndodhet korrupsioni? Korrupsioni, si rregull, kudo dhe veçanërisht në Shqipëri ndodhet aty ku merren vendimet për paratë e shqiptarëve, aty ku merren vendimet për pasuritë e shqiptarëve. Çfarë interesi tjetër mund të ketë çfarëdo opozite, e në veçanti opozita ime, Partia Demokratike, përveçse ekzistencës së një institucioni të tillë. Dhe sigurisht, nga ana tjetër, ka një përpjekje për t’i rezistuar një institucioni të tillë, apo të paktën pavarësisë dhe mundësisë së një institucioni të tillë për të bërë hetime në nivele të larta të korrupsionit. Dhe këto tentativa u mishëruan në përpjekjen që BKH-ja të ndodhej nën sqetullën e kryeministrit fillimisht, pastaj nën sqetullën e ministrit të brendshëm, dy propozime që Venecia i çmontoi.

Zëri i Amerikës: … Dhe propozimi juaj?

Lulzim Basha: Propozimi ynë do të ishte implementimi i Venecias. Byroja Kombëtare e Hetimeve nuk mund të jetë kurrë në vartësinë e asnjë institucioni përveç institucionit të cilit Kushtetuta i beson hetimin, që është Prokuroria Shqiptare.

Zëri i Amerikës:  Ju do të prisni që të bëhen ndryshimet kushtetuese dhe pastaj të ngrihet BKH-ja?

Lulzim Basha:  Ka dy mënyra për ta bërë këtë, me ndryshime kushtetuese që do të thotë ngritja e një organizate të re me kompencë të veçantë për luftën kundër korrupsionit…

Zëri i Amerikës: … që mund të dojë vite të tëra në pritje që të kalojë gjithë procesi….

Lulzim Basha:  Prandaj duhet filluar një orë e më parë. Prandaj nuk duhet tjetër. Dhe së dyti, varianti tjetër është që të futet nën varësinë e Prokurorit të Përgjithshëm, për të cilin nuk ka nevojë për ndryshime kushtetuese. Ne jemi të hapur për të diskutuar në meritat e tyre, në thelbin e tyre të dyja përqasjet dhe për të zgjedhur atë që funksionon më mirë.

Zëri i Amerikës:  Për të marrë argumentin tuaj, si mundet një institucion që e keni pasur në ekzistencë deri tani dhe që ka pikëpyetjet e veta në luftën kundër korrupsionit, si mundet të udhëheqë luftën kundër korrupsionit dhe këtë radhë ta bëjë në mënyrë të tillë që të fitojë besimin e qytetarit, me transparencë, por edhe me rezultate që kërkohen nga vetë qytetari shqiptar, por edhe nga ndërkombëtarët?

Lulzim Basha:  Kjo është pyetje shumë e rëndësishme, sepse ndërkohë që fokusi në reformën në drejtësi ka qenë pothuajse i përditshëm, kemi humbur pamjen e plotë të asaj që po ndodh në Shqipëri. Shqipëria nuk është Republika Prokuroriale e Shqipërisë, dhe as Republika Gjyqësore e Shqipërisë; është Republika e Shqipërisë – një demokraci parlamentare. Përgjegjësinë, pra, e ka shumica e zgjedhur me votë, çdo katër vjet normalisht, për të siguruar një ambjent në të cilin luftohet krimi dhe korrupsioni. Prokuroria ka përgjegjësitë e veta, por çfarë mund të pritet nga disa, apo nga një individ i vetëm, nëse krimi bashkëjeton me vendim-marrësit, nëse krimi është ulur këmbëkryq në Parlament dhe dikton vendim-marrjen; nëse krimi dikton se kush do të emërohet në dogana, kush do të emërohet në tatime, kush merr Lagunën e Patokut, ku emërohen drejtorët e OSHE-së, cili merr tenderat publikë, cili emërohet në polici?

Arti nuk ështe lluks por është domosdoshmëri e nje shoqërie të iluminuar’’ -tregon  Diva e muzikes klasike, Soprano Inva Mula /

Histori Suksesi nga Liliana Pere/Intervistë/*

Profili i Inva Mulës/

Jemi mësuar që emrin e Sopranos së madhe te Muzikës klasike Inva Mula ta shoqërojmë me krenari me shprehjen ‘’Diva e Muzikës Operistike’’;‘’Ikonë bukurie fizike dhe zëri te madh te mahnitshëm’’. Melodia e muzikës së saj sot kumbon hareshëm dhe gëzon zemrat e artëdashesve kudo ku ajo deputon. Inva eshte nje artiste lirike operistike e spikatur shqiptare . ‘’Nje emer  kult’’.Ajo ka një karrierë të  suksesshme , me famëe botërore dhe zeë  nje vend tëe rëndesishëm përkrah shumë, sopranove  lirike operestike. Inva Mula qëndron ne rradhët e para  te gjenerates meraviloioze te  personaliteteve te muzikes klasike  sopranove të shquara botërore.Kritikët e artit dhe të operas në Shqipëri dhe në mbarë botën e kanë vlerësuar teknikën, vokalin, zërin dhe interpretimet dramatike të saj ne shkallen sipërore. Inva Mula është njohur per vlerat si soprano, famën e saj si interpretuese klas e artit operistik dhe është e admiruar ne arenën ndërkombëtare .Inva është e njohur dhe e dalluar në botën e artit  në përgjithësi për një nga portretizimet më te çuditshme operistike në historinë e filmit.

Inva Mula lindur ne Tiranë , vajza e dy personaliteteve te shquara te artit Shqiptar Z. Avni dhe Znj.Nina Mula, personalitete të nderuar, emri i te cilëve zgjon shume respect dhe dashuri tek të gjithe shqiptarët.Dëshira e cdo njerit prej nesh eshte te jetëe modeli me i mirë  i prindërve te vet.Historia  e Invës me dashuri  per këngen dhe muzikën,  fillon qysh ne fëmijerinë e saj , rrodhi natyrshëm  sepse  prindërit e saj  ishin artistë, këngëtarë operistikë.Ata duke dalluar talentin e saj , mirëdukuan dhe mirëorjentuan me dashuri tek Inva një  formim te shkëlqyer artistic, ndjenjën e fortë të punës , përkushtimit  dhe të  sakrificës për artin, seriozitetin dhe profesionalizmin duke e kthyer ëndrën per artin nje refren kënge të bukur qe jetohet c’do ditë.Talenti i gërshetuar me nje punë permanente plot sakrifica, bënë qe Inva te punonte shumë vokalisht per zërin dhe këngën. Fjala e prindërve te saj ngelet gjithmonë në memorjen e Invës: ‘’Nëse do vërtetë të bëhesh këngëtare lirike duhet të mësosh teknikën vokale. Nëse jo, do ngelesh në nivel amator dhe kjo nuk mjafton për t’u bërë dikushi në art dhe muzike‘’

Këngëtarja Inva Mula ka studiuar kanto dhe piano  në qytetin e saj të lindjes të Tiranës, Shqipëri ne Universitetin e  Arteve .

-Në vitin 1987 ajo fitoi konkursin Cantante Albania në Tiranë

-Në vitin 1988 fitoi konkursin George Enescu në Bukuresht.

-Në vitin 1991 në shtator, Sopranoja Inva Mulla-  largohet nga Shqipëria  per në Bukuresht, ku ajo paraqitet ne nje konkurs dhe del fituese me  çmimin  në Enesku Konkursin George.

-Në vitin 1992 ajo fitoi Grand Prix Madama Butterfly në Barcelonë

-Në vitin 1993 në maj ajo mori një çmim në konkursin e parë Plaçido Domingo i Konkurrencës Opera International në Paris, ne Konkursin e parë Ndërkombëtar Voice .

-Në vitin 1996 ajo  deputon në opera Luigi Cherubini-së Médée në Compiègne në Francë.

-Ne filmin e vitit 1997 Inva Mula është emër i njohur prej kineastëve perëndimorë si zë Diva Plavalaguna (luajtur në ekran nga Maiwenn Le Besco)

-Në vitin 1998 Ajo u kthye për opera Georges Bizesë La Jolie fille de Perth  .

-Në vitin 2001, ajo vazhdon koncertet ne Itali, në Teatro alla Scala dhe Rigoletto në Verona Arena, duke performuar  Falstaff Verdin .

-Në vitin 2005 ajo regjistroi Puçinit La Rondine me Angela Gheorghiu për EMI dhe për prodhimin faze, u zhvillua Gheorghiu në rolin kryesor e Magda gjatë shfaqjeve në Tuluzë dhe Paris.

-Në vitin 2007, ajo deputon suksesshëm ‘’Adina në L’Elisir d’amore’’ në Toulouse.

-Në vitin 2009 ajo këndoi ne rolin kryesor në Mireille Gounod e me Operës së Parisit në Palais Garnier, me nje profesionalizem te larte.

Jehona  e kënges se Invës  me tenorin e famshëm, Plácido Domingo International Voice në një koncert të Opera-Garnier në Paris, ka qene nje ngjarje e regjistruar nën koncertin e parë Konkursi Gala në të cilën ajo këndoi Qui la voce sua Soave nga Bellini i Puritani dhe duets nga L’Elisir d’amore, Don Giovanni dhe La Traviata .

Mula- dhe Domingo kane përsëritur programin në Bruksel, Mynih, dhe Oslo.

Suksesi dhe fama vazhdon te përhapet ne Europë

Ajo fitoi brohoritjet per pastërtinë mahnitëse vokale dhe një teknikë, të sigurt te lëmuar, dhe projektimi muzikore e një linjë të qëndrueshme.

Ajo është një soprano lirike me aftësi të forta në bel Canto dhe coloratura pjesë,

Inva është veçanërisht e vlerësuar për shfaqjet e saj në Mozart. vargu i saj është mjaft I gjerë se ajo edhe këndon rolet e lehta te Verdit, të tilla si Nanetta në Falstaff dhe Gilda në Rigoletto, por edhe Violetës në La Traviata.

Rolet te tjera në repertorin e saj janë te shumta , dhe te gjitha te sukseshme.

Ajo më vonë ka dhene koncerte të ndryshme me tenorin e famshëm në Bastille Opera në Paris, dhe në Bruksel për Europalia Meksikës, në Mynih dhe në Oslo.

Mula ka kënduar në Lucia di Lammermoor, La Boheme, dhe Manon.

Ajo është gjithashtu një Violetta e njohur në La Traviata, dhe ka kënduar në shumë qytete në mbarë botën, duke përfshirë Tokio, Bilbao, Orange, Trieste dhe Toronto.

Ajo është e shoqëruar shpesh nga pianisti french-shqiptar Genc Tukiçi.

Diva e muzikes klasike , Sopranoja Inva Mula, do te performoje ne Kontinentin Amerikan gjate muajit Mars  ne TOWN HALL NYC. dhe ne muajin Prill do te vazhdoje koncertet ne Toronto te Kanadase. Ketij koncerti sa unik dhe madheshtor I bashkohet  dhe pianisti virtuoz Genc Tukiçi  dhe dirigjentin Famos Maestro.

*Inva është anëtare e Akademisë Botërore të Artit dhe Shkencës.

Inva Mula tregon përjetimet e kësaj ngjarje, duke u ndalur edhe tek aktiviteti artistik, Shqipëria dhe shqiptarët, si dhe duke dhënë një mesazh të qartë:

Vendi ynë duhet të bëjë më shumë për të përfituar nga arritjet e shquara të shqiptarëve në të gjitha fushat dhe kudo në botë.

Ju lutem ndiqni Bashkebisedimin:

-E dashur Inva. Ju jeni larguar nga vendlindja ne moshën 28 vjet.  Vazhdoni të  jeni ne një udhëtim  pafund gjeografik , artistik, drejt suksesit brilant, duke u adoptuar perfekt me  diversitet kulturash , cila eshte lidhja juaj me Shqiperinë?

– Lidhja ime me Shqiperine është ne cdo moment pasi ajo është lidhje qe egziston fuqishëm në qëien time . Me gjithë rrugëtimet e mija , me gjithe vitet e kaluara jashtë nuk më’eshte zbehur aspak kjo ndjenjë e te qënurit afer dhe larg vendlindjes .Rruga e suksesit eshte si nje shteg pa fund ku nje ditë nuk i ngjan tjetrës dhe me kerkesën dhe deshirën qe kudo qe performoj të lë nje gjurmë dhe zeri im te kujtohet gjatë .

– E dashur Inva. Debutimi juaj qysh moshën 16-vjeçare, duke vazhduar te punoni me këmbëngulje, te merrni mësime  në piano dhe te studioni muzikën seriozisht.Sa mbështetës kanë qënë  prinderit tuaj dhe vecanerisht  nëna jote ne rrafshin professional  me vizionin e saj per një artiste të ardhshme?

– Fati më ka përkedhelur duke me dhuruar prindër te mrekullueshëm , kam kaluar fëmininë më të lumtur dhe të gjitha kujtimet e mija më te bukura lidhen me kete moshë . Feminisë time nuk i ka munguar asgjë por cdo gjë shkonte ne harmoni dhe bashkë me gjellët e shijshme te mamasë sime jam rtitur me tingujt e muzikës së pjanos se vjetër ku sapo mbaronte babai me kompozimet fillonte te studjonte motra ime per orë te tëra ne piano . Aty kam parë si kanë lindur krijimet me te bukura te kengeve te babait te cilat kane qene emocione te perjetuara ne menyre permanente kur paprimtas babai fillon te shkruaj kenge per mua dhe keto emocione i perjetova ne moshe shume te re ne skene . Mendoj kjo ishte dhe dhurata me e bukur qe me bene prinderit , me dhanë besimin dhe forcuan nga dita ne ditë kurajon time për te përballuar skenën e madhe ku unë vazhdoj deri ne ditët e sotme .

L.P.

E nderuar Znj Inva . Si  ëshëe bashkepunimi artistik i  Invës me kolegët, artistët, ne Komunitetin me zë të artistëve ? Kush eshtë burim force per te perballuar sfidat ne rrugën e artit , për arritjen e nje suksesi dhe shkelqimi permanent ne skenë, duke ju falur nje kenaqësi gëzim, dhe ovacion sallave te mëdha , të cilat fokusohen “ne nje ikonë bukurie dhe zëri të magjishëm? ‘’

***

Sigurisht qe jemi te rrethuar nga kolegë te njohur ose jo por une gjithmonë jam munduar te mësoj nga te gjithë .kam përfituar nga natyra ime kurioze per te seleksionuar cfarë është e bukura dhe e mira dhe si mund ta msterjalizosh atë ne artin tim . Duke bërë nje retrospektivë të rrugëtimit tim artistik them qe skena më ka rritur dhe forcuar si njeri. Sa më të sigurt e ndjenja veten ne skenë aq me shume ndjehesha e sigurt ne jetë . Si duket te mua artisti forcoj njeriun dhe njeriu krijoj artistin .

– Znj.Inva.Mjeshteria juaj per menaxhimin e suksesit është për tu admiruar. Sa krenare jeni për emrin që keni krijuar, dhe arritjet tuaja profesionale si interprete e shkëlqyer  operistike , e dhe si regjizore e re produksionesh ?

– Menaxhimi i suksesit eshte nje histori më vete , ne fakt ate duhet ta bejne njerëz te specializuar te cilët dhe udhëheqin suksesin si dukuri. Une vetëm kam bere hapat e mija me modesti dhe me kembë në tokë , kjo më ka bërë qe suksesi im te jetë i bazuar ne vlera dhe jo vlerësime .

– Znj.Inva. Është vërtetësi, se elementet që ju zotëroni , bukurinë, butësine , talentin ndihmojnë interpretimin, bashkë me   gjuhen  e trupit, personazhi dhe ngjarja  futet brenda jush, dhe afeksioni i  publikut është i madh  per kete alternim te bukur , te ndjerë. A ju bën ju të memorizoni  epokën dhe episodin që jeni  duke përjetuar në interpretim?

– Duke intrpretuar personazhe te ndryshme më bën te përjetoj jete te ndryshme , shumë prej tyre dhe fund tragjik. Jam futur ne brëndesi te këtyre personazheve duke u mundur ti kuptoj dhe te gjej forcën e tyre . Më ka bërë shumë përshtyje që shume prej heroinave te mija kane sakrifikuar per dashurinë dhe i kam bërë vetes nje pyetje qe edhe ne jetë ështe femra që duhet gjithmonë te sakrifikojë ne jetë ?

-E nderuar Znj Inva. Arti është përkushtim, A eshte i baras vlershëm  ne aspektin shpirëror dhe obligativ me familjen tuaj duke patur parasysh dhe punën me orare te tejzgjatura, lodhjen,intensitetin e provave e më tej ?

– Arti eshte përkushtim , ai nuk bëhet nëse nuk je e rrethuar nga njerëz që të duan dhe të kuptojnë per mua binomi familje , art është shumë i lidhur , është nje medalje me dy faqe ku të dyja ushqejnë njëra tjetrën , sakrifikohen për njëra tjetrën dhe e duan njëra tjetrën .

– Znj Inva. Cdo te thote te jesh sot te jesh  artist në Shqipëri , dhe artist me famë ne Botë? Ku eshte diferenca , e mbështetur mbi arësye, ju pyes si intelektuale kësaj here  duke pasur parasysh prioritetet qe jepen muzikës dhe artit ketu dhe jashtë Shqiperisë ?

– Sot artistët shqiptar jane te lirë te shprehen kudo . Nuk flasim më për barriera te cilat i kanë provuar brezat e prindërve tanë ku nuk kishin te drejtën e nje pasaporte për të udhëtuar madje dhe unë e kam njohur këtë periudhë në fillimet e karierës simé dhe e di sa pengesëe madhe është kjo.Sot te paktën artisti shqiptar eshte qytetar i lirë te udhëtoj dhe te perballohet me konkurencën e madhe që egziston në tregun artistik .

Por sidoqoftë puna duhet te jetë  individuale , e madhe , serioze dhe e përkushtuar dhe rastet i kemi me artistët e mrekullueshëm qe kemi sot ne botë .Persa i përket nje politike shtetërore në mbështetje te fuqishme të artit nuk ka ardhur akoma koha fatkeqësisht : ketu më kujtohet nje thënie e Churcillit kur i thanë se do reduktoheshin investimet në art ai u pergjigj:

‘’Po përse luftuam ! Pra kjo ka të bejë me traditën dhe vizionin e atyre qe na drejtojnë . Arti nuk ështe lluks por është domosdoshmëri e nje shoqërie të iluminuar’’ ,

– E dashur Inva. Sa krenare jeni per emrin që keni krijuar dhe arritjet tuaja profesionale si interprete e shkelqyer  operistike dhe si regjizore e re produksionesh?

– Persa i perket deshires sime per produksione jashte karieres si interprete eshte shume e madhe . Mendoj qe me ekperiencen e sotme kam shume per te thene dhe ideja per te qene regjizore e nje produksioni ne TOB ishte si nje domosdoshmeri per tu shprehur artistikisht ndryshe dhe kenaqesia qe morra nga kjo eksperience ishte e madhe . Besoj se donvazhdoj ne kete rruge pasi vertete me terheq pa mase .

– E nderuar Znj Inva .Tashmë u mbushën vite që jetoni dhe punoni larg Shqipërisë. Si e keni shikoni jeten  mes atdheut dhe pjesës tjetër të botës? A mund të thuhet se,kemi kaluar  me shume se   dy dekada pas hapjes së vendit, Shqiptarët janë tashmë qytetarë të botës?

– Sigurisht qe nuk me ben krenare e gjithe kronika e zeze qe e lexojme ne shtypin tone por jo vetem . Me vjen vertete keq perse Shqiperia paraqitet e tille por me vjen akoma me keq kur shqiptret bejne kronike te zeze ne vendet ku jetojne jashte vendit . Kjo eshte e dhimshme dhe nje plage e rende e cila nuk ka tendence te permiresohet dhe kjo dukuri me trishton pa mase .

– E dashur Inva. Gjithsesi unë do të doja  mendimin tuaj  ne lidhje me profesionin grua dhe evolucionin e tyre ?

–Ne kete bote te trazuar qe po jetojme roli i gruas eshte fuqi , shprese dhe dashuri .

Ne jemi force e madhe dhe jam e lumtur qe gruaja shqiptare ne historine e saj ka kaluar jo pasakrifca te jete e lire .

Inva Mula:

Ju faleminderit per intervistën.

Liliana:Faleminderit nga zemra ikona e artit klasik Inva Mula .Je nderi dhe krenaria eGruas Shqiptare ne Bote dhe e gjithe Kombit tonë. Ishte kënaqesi dhe obligim të bisedoja me ju. Ju uroj suksese në vazhdimesi.

 Bisedoi: Dr. Liliana Pere

International Organization.

Albanian Woman in the World

Peace Missionary & Honorary Advisor of DMPP

***

*MOS HARRONI: NË TOWN HALL NYC 26 MARS 2016 ORA 7 e 30/

Gazeta DIELLI njofton komunitetin Shqiptar në SHBA se me 26 Mars 2016, Sopranoaj me famë botërore Inva Mula do të performojë në një koncert Gala, në sallën presitigjioze të Town hall NYC. Të pranishëm në këtë koncert do të jenë gjithashtu pianisti virtuoz Genc Tukici dhe dirigjenti i mirënjohur Maestro Bujar Llapaj.

Në këtë koncert madhështor do të interpretohen disa nag perlat e muzikës sonë si dhe Jare të Shkodrës, që konsiderohen gjithashtu si krijime të cmuara e të papërsëritshme.

Në këtë Event janë gjithashtu të ftuar edhe tre artistë të supertalentuar:

– Dëshira Ahmet Kerliu, Soprano

– Kreshnik Zhabjaku, Baritone

– Riad R. Ymeri, tenor

Adresa:

123 43 rd .St

New York, NY 10036

Biletat Shiten në Ticketmaster si-Inva Mula in new York ose em telefon 866-448-7849 800-745-3000

Per me shume Info vizitoni kwtë Website:artistcpromotions.org/events

***

The internationally recognized soprano Inva Mula , will  perform live in Town Hall NYC, accompanied by Symphonic  Orchestra conducted by maestro Bujar Llapaj and virtuoso  pianist Genc Tukici. The name of the show will be :  For my beautyful Country   (Per ty Atdhe)

The program will include some of the most beautiful albanian  songs of all times, and some of the most unique form of “Lover  song” ( Jare )that comes from the city of Shkodra . All the  materials are testfully  and artistically arranged by the most  well known Albanian musicians and composers.  Also featuring as guests,

Deshira Ameti Krliu, Soprano

Kreshnik Zhabjaku, Baritone

Riad R. Ymeri, Tenor

Tickets sold on Ticketmaster.

Tickets  also sold by phone at:

Automated Line   24/7   866-448-7849

or Live Line                        

 800-745-3000

Ask for “Inva Mula In New York”

www. artistcpromotions.org/events

Sado i vështirë të duket ndryshimi i mënyrës së jetës në fillim në emigrim, ajo të bën akoma më të fortë të luftosh e të arrish atë që ke në plan për një të ardhme më të mirë!  A.Bollati/

 Bisedoi Keze Kozeta Zylo*/

Avokatja Bollati ka lindur në Tiranë dhe mbasi filloi Fakultetin Juridik atje, i mbaroi  studimet në Benjmin N. Cardozo School of Law në New York.  Ajo punon si avokate për Ministrinë e Drejtësisë në Zyrën e Avokatit të Shteteve të Bashkuara për nje nga qarqet ligjore te New York-ut.  Ka 10 vite që punon si avokate dhe merret kryesisht me çështjet ekonomike në lidhje me bankat.

Znj.Bollati kur keni ardhur në Amerikë dhe cilat janë ndjesitë e para të takimit tuaj me botën e lirë amerikane?

Unë u vendosa në New York në fund të vitit 1999, së bashku me prindërit e mi. Kisha aplikuar dhe isha pranuar në disa shkolla juridike dhe vendosa të filloja LLM ( Masters of Laws) te Benjamin N. Cardozo School of Law në Manhattan. Ndjesitë e mia të para me botën e lirë amerikanë ishin takimet që pata me shkollat juridike, profesorët, shokët e mi të ardhshëm të shkollës, etj. Mund të them me plot bindje se sado e vështirë të duket ndryshimi i mënyrës së jetës në fillim, ajo të bën akoma më të fortë të luftosh e të arrish atë që ke në plan për një të ardhme më të mirë!

Cila ka qënë fëmijëria juaj në Shqipëri dhe çfarë kujtoni rreth jetës suaj fëminore?

Unë kam lindur në Tiranë dhe kam kaluar fëmijërinë derisa u largova nga Shqipëria rreth zonës qe quhet Tirana e Re. E rritur në një familje intelektuale (babai inxhinier kimist dhe profesor ne Fakultetin e Shkencave te Natyrës, dhe nena redaktore në Shtëpinë Botuese të Librave të Universitetit), pavarëshisht nga kushtet e vështira për shkak të sistemit të atëhershëm në Shqipëri, ne në Tiranë kishim një jetë pak a shumë të kënaqshme sidomos si fëmijë. Më kujtohet se çdo vit shkonim 2 javë në plazh në Durrës dhe kjo si fëmijë ishte e mjaftueshme që të zinte me mendime dhe fantazi fëminore shumicën e vitit.

Cilat janë disa nga nostalgjitë që keni për Shqipërinë?

Nostalgjitë për Shqipërinë lidhen patjetër me kohën kur isha fëmijë, kur luaja e lirë me motrën time, me shokët e shoqet apo kushërijtë e mij, kur festonim ditëlindjet e njëri tjetrit, festat, e sidomos Vitin e Ri, kur shkoja me pushime në Shkodër dhe sigurisht në plazh në Durrës për çdo verë.

Ju jeni me origjine Çame, ndërkohë jeni e bija e z.Sali Bollati, një prej aktivistëve të mirënjohur në diasporë ish kryetar i shoqatës “Çamëria”, cila është historia e familjës suaj në Çamëri dhe si po punoni për ta ndërkombtarizuar Çështjen Çame?

Të dy prindërit e mi Sali Bollati dhe Bule Pronjo kanë lindur në Paramithi të Çamërisë. Në vitin 1944 grekët bashkëpunëtorë me nazistët gjermanë, arritën të realizonin planin e tyre të gllabërimit të krahinës së bukur dhe të begatë të Çamërisë. Në verën famëkeqe të atij viti, ata masakruan gra, burra, fëmijë dhe pleq të pambrojtur  së bashku me gjyshërit e mi nga ana e babit. Kështu detyruan pjesën tjetër të popullsisë të shpërngulet drejt Shqipërisë. Babai im  7 vjecar u rrit në Shtëpinë e Fëmijës të Tiranës, dhe bëri gjimnazin në Shkodër. Duke qenë student i shkëlqyer, ai mori burs të studionte në Brastislavë, (Sllovakia e sotme), ku përfundoi me nota të shkëlqyera si inxhinier kimist. Megjithatë jeta në Shqipëri do kishte shumë vështirësi për të nën sistemin socialist të kohës, ashtu si shumica e popullsisë shqiptare që nuk pranoi të shiste shpirtin të bëhej komunist e të bashkohej me sistemin më të urryer dhe antikombëtar që ka njohur Shqipëria në shekuj. Babi im kurrë nuk harroi prejardhjen e tij dhe kurrë nuk harroi dhimbjen e prindërve të vrarë pa të drejtë. Kështu në vitin 1990 në shtëpinë tonë në Tiranë, u krijua Shoqata Çamëria, që ka si qëllim kryesor kthimin në tokat e të parëve dhe respektimin e gjakut të pafajshëm të derdhur në Çamëri. Pasi u vendosëm në Amerikë, baba krijoi Shoqatën Çamëria dhe në New York.  Tani ajo e ka qendrën në Çikago dhe babi është Anëtar Nderi dhe vazhdon çdo ditë “detyrën”siç e quan ai, të luftës për të arritur qëllimet e Çamëve kudo që ndodhen në botë duke shkruar artikuj, duke u takuar me senatorë amerikanë dhe duke marrë pjesë në forume dhe seminare ashtu siç ishte dhe seanca e fundit para Gjykatës së Hagës në Shkurt të 2016, ku iu dorëzua kesaj Gjykate Ndërkombetare për Krimet e Luftës, një dosje me fakte për të drejtat e popullsisë Çame dhe për te drejtën tonë të kthimit në tokat amë.

Ju jeni rritur me gjyshen tuaj fisnike Kadrije Pronjo e cila jetoi në shtëpinë tuaj për 94 vjet. Në një intervistë që i kam marrë para disa vitesh ajo thotë: Ah, si erdhi ajo kohë e

mallkuar e vitit 1944 që rrënoi ëndrrat dhe shpresat e një krahine të tërë shqiptare! Nga ai mallkim nuk mbeti pa u ndëshkuar as plaku, as i riu, as gruaja, as fëmija.

Cilat janë disa nga përjetimet tuaja me gjyshen veçanërisht kur ajo ju fliste për Çamërinë?

Gjyshja ime Kadrije Pronjo kishte lindur nga familja e madhe e Hime-jve në Paramithi dhe u martua në një nga familjet më të pasura dhe më fisnike po të Paramithisë, familjen Pronjo. Fatkeqësisht në vitin 1944, kur ajo ishte vetëm 24 vjece, burri i saj dhe gjyshi im Esat Pronjo, për shkak të tmerreve të asaj vere në Paramithi, vdiq po në atë vit në një spital të Tiranës. Jeta nuk do te ishte më e lehtë për gjyshen time që mbeti e ve 24 vjecare dhe nuk u martua më kurrë se gjithmonë më thoshte: “ asnjë burrë nuk mund të krahasohej me gjyshin tënd!”. Jeta e gjyshes sime iu kushtua vajzës së saj më pak se një vjecare, mamasë time Bule Pronjo – Bollati, që arriti të mbaronte universitetin e Tiranës për Histori-Gjeografi dhe të krijonte familjen e saj.  Gjyshja gjithmonë më fliste për shtëpitë e mëdha që kishin në Paramithi. Ajo kujtonte se te Pronjo-t, kishin dhe një shtëpi mysafirësh në të dalë të oborrit, ku tregtarët që vinin nga larg mund të kalonin natën falas dhe bile dhe një stallë të vogël kuajsh për ta. Ajo gjithmonë kujtonte gjellët e mira që gatuanin gratë që aso kohe ishin në shtëpi, dhe harxhet e tjera që mblidhnin për periudhën e dimrit. Një gjë e veçantë ishte nga kujtimet e saj veshjet e grave të shtëpisë së saj dhe shoqeve të veta. Ato veshje ishin zakonisht të kadifta të qëndisura me fije ari, me gjerdanë të çmuara në gusha dhe gishta të duarve të lyera me këna. Ajo më trgonte se sidomos në raste dasmash, nuseve të reja i blinin çanta, këpucë, etj., ne Selanik apo Athinë që t’i kishin të modës.  Kur krahasoj këto me shumë krahina të tjera të Shqipërisë të asaj kohe, ndihem dhe më shumë krenare për prejardhjen time nga dyert e larta të Paramithisë fisnike!

Ju sot ushtroni profesionin e nderuar si avokate në Amerikë cilat janë disa nga shërbimet që ju i bëni legjislaturës amerikane?

Unë pasi u pranova në Barin e New York-ut në vitin 2005, kam punuar në disa kompani dhe zyra avokatore në Manhattan. Së fundi punoj si avokate për Ministrinë e Drejtësisë në Zyrën e Avokatit të Shteteve të Bashkuara për nje nga qarqet ligjore te New York-ut. (US Attorney’s Office for Eastern District).Unë punoj në Divisionin Civil dhe merrem me investigimin e praktikave të bankave ndërkombëtare dhe rolin e tyre në ekonominë e Amerikës dhe të Evropës.

Si avokate dhe me një përvojë të gjatë në Amerikë, keni menduar ndonjëherë që këtë detyrë ta ushtroni në Shqipëri dhe si konkretisht?  Korrupsioni në fushën e drejtësisë në Shqipëri është në shkallën më të lartë dhe tejet shqetësues për popullin, cili është opinioni juaj për këtë gjendje skandaloze?

Unë gjithmonë ndjek me kujdes zhvillimet në Shqipëri dhe korrupsioni është gjëja kryesore që të shqetëson. Shqipëria  vuajti për gati 50 vjet nën një nga sistemet më të egra komuniste, dhe ndryshimi i sistemit e bëri të lehtë për ish-komunistat dhe shokët e tyrë ta vazhdonin mbajtjen e pushtetit dhe mbas vitëve 90.  Ashtu si  çdo gjë në jetë, dhe shoqëria shqiptare do kohë të gjatë për të ndryshuar mentalitetin dhe për tu bërë më e ndjeshme ndaj të drejtave të njeriut dhe të qytetarit. Unë mendoj që brezi i ri që po shkollohet sot në Shqipëri dhe që rritet pa ndikimin e sistemit të vjetër komunist dhe idhtarëvë të tyre, do arrij ta çoj Shqipërinë drejt një të ardhme më të sigurtë në Evropë.

Në SHBA, ka një komunitet të konsiderueshëm shqiptarësh sa të integruar e shihni këtë komunitet në jetën amerikane?

Shqiptarët në Amerikë kanë qënë gjithmonë diaspora më e fuqishmë dhe zëri më i fortë i Shqipërisë në shekuj. Kjo për arsyen se në Amerikë çdo njeri ka të drejtë të ruaj identitetin e tij kombëtar. Dhe për më tepër, forca që SHBA ka kudo në botë, e bën që çdo perpjekje të komunitetit shqiptar këtu, të ketë ndikim të rëndësishëm ne fatet e Shqipërisë dhe tokat etnike shqiptare jashtë kufijve. Pra shqiptarët që jetojnë në Amerikë dhe Kanada, qoftë ata nga trojet jashtë Shqipërisë zyrtare që emigruan më parë, qoftë shqiptarët e Shqipërisë që erdhën këtu pas viteve 90, kanë arritur të gjejnë veten e tyre në jetën amerikane.

Sa të angazhuar e shihni gruan shqiptarë në këtë komunitet?

Unë qëkur u vendosa në fillim në New York, kam qenë anëtare dhe kam dhënë kontributin tim bashkë me motrën time Betula Bollati e cila ka qënë një nga femrat shqiptare të para te emëruara nga Ministria e Jashtme në Konsullatën e Stambollit në moshën e re 26 vjeçare, në shoqatën e gruas “Motrat Qiriazi” në New York,  që ka dhënë dhe vazhdon të japi një kontribut të veçantë per integrimin e gruas shqiptare në Amerikë e më tej, si dhe ka dhënë mësim për disa kohë në Shkollën Shqipe “Alba Life” në Staten Island, New York.

Ju jeni përzgjedhur si personazh i librit “Zonjat Shiptare të Nju Jorkut” ideuar nga

“Albanian Excellence”, libër që do të botohet për herë të parë për gratë e suksesshme

përtej oqeanit, si ndiheni për këtë?

Unë u jam shumë falenderuese botuesve të këtij libri për kontributin e tyre për cështjen e Shqipërisë në botë dhe për të shpalosur arritjet e shqiptarëvë kudo që ndodhen.

Cili mendoni se duhet të jetë imazhi i gruas shqiptare në shekullin e XXI?

Gruaja shqiptare ka vuajtur shumë nën sistemin e kaluar, po ajo asnjëherë nuk e humbi dinjitetin, respektin për veten, dhembshurinë dhe kujdesin për tërë familjen. Tani gruaja shqiptare është e lirë dhe duhet të ndihet si të gjitha gratë e tjera evropiane. Po sigurisht, ka akoma shumë punë për të berë: si sigurimi i të drejtës së punës, pagesës së njëjtë me burrin, më shumë ligje për mbrojten e gruas, dhe më shumë respekt për të si brenda mureve të shtëpisë, ashtu dhe në shoqërinë e brishtë moderne shqiptare.*(Personazh në librin “Zonjat shqiptare në New York”)

New York, 2016

Intervistë e Gazetës Dielli me z. Marjan Cubi, Kryetar i Komisionit për mbledhjen e  Fondeve për ndërtimin e Katedrales”Nënë Tereza” në Prishtinë, kryetar i Qendrës Kulturore “Nënë Tereza” pranë Kishës “Zoja e Shkodrës”, anëtar i kryesisë së VATRES/

 * SHQIPTARËT NË NJU JORK MBLODHËN EDHE $ 270 MIJË PËR KATEDRALEN “NËNA TEREZË” NË PRISHTINË/

*MARJAN CUBI, KRYETARI I KOMISIONIT: Kësaj fushate i priu  Zef  Balaj, i cili bëri një donacion  të kombinuar  me shumën 50 mijë dollarë,  që përfshihet një Dritare të Katedrales me vlerë nga 18 mijë dollarë plus 32 mijë dollarë të premtuara nga vetë Z. Balaj dhe familja e tij si dhe vëllai,  dhe nipat e tij./

 * Simon Zefi Simonlacaj  me 23 mijë dollarë, Fran  Çotaj  me vëllezër 19 mijë dollarë,  Mhill Gjuraj me 20 mijë dollarë , Ilir  Marjan Cubi me 20  mijë Dollarë,  Noc Matija Gjonaj me 18  mijë dollarë, Anton Raja 18 mijë dollarë dhe një Dritare të premtuar  në emër të Golfit që ka kontribuar për Katedralën.Pastaj  Pjetër Gashi dhuroji 10 mijë dollarë, Ilir  Rusi  5 mijë dollarë,Mark Përlleshi 5 mijë dollarë, Hil Përlleshi 5 mijë dollarë,  Vëllezërit  Lekë, Prekë dhe Nik  Vataj  me 5 mijë Dollarë  dhe pastaj kanë kontribuar  shumë persona me nga 3  mijë, nga 2 mijë, 1  mijë  nga 500 e shuma të tjera sipas mundësive./

Pyetje: – Si ndjehet Marjan Cubi në rolin e kryetarit të Komisionit për mbledhejn e  Fondeve për Katedralen”Nënë Tereza” në Prishtinë pas kurorëzimit të suksesshëm?

Marjan Cubi: Natyrisht  ndihem  shumë  mirë, shumë i gëzuar dhe  krenar për këtë fushatë dhe për të gjitha fushatat e deritanishme  që nga Viti  2008  për Katedralen Nënë Tereza-Prishtinë. Shqiptarët e Amerikës kanë nderuar veten parasëgjithash.

 Pyetje: – Cila ishte ecuria e aksionit të fundit që dhuroi shumën rreth 270 mijë dollarë?

Marjan Cubi:- Ne  si  Komision  i  NY  me rrethina  për Fushatën e ndërtimit dhe kompletimit të kësaj Katedraleje  jemi koncentruar për të informuar sa më shumë shqiptarë të kësaj rrethine, me qëllim që të kishim sa më shumë kontributorë që të arrihej suksesi.

Famullitai i Kishës, Dom  Pjetër Popaj, e ka informuar besimtarët gjatë tri të dielave para 13 marsit të 2016, Gazeta Dielli e ka dhënë këtë informim edhe në  Gzetën Dielli- On line dhe po ashtu e ka botuar në gazetën Dielli të muajt të Shkurtit,  pastaj edhe  gazeta Illyria, Tv-21 dhe komisioni e bëri informimin përmes  telefonave , në rrjetet sociale si në FB  dhe … Shumë i rëndësishëm është  fakti që doli me sukses.

Pyetje: Komisioni që drejtuat ju i kaloi kufijtë e Kishës për t’iu drejtuar të gjithë shqiptarëve, si ishte reagimi?

 Marjan Cubi:- Po  kjo është shumë e rëndësishme se ne nuke jemi kufizuar por i kemi ftuar dhe informuar të gjithë shqiptarët pa dallime feje sepse kjo Katedrale edhe ka rëndësi për të gjithë shqiptarët sepse kjo  Katedrale  ka rëndësi historike dhe dëshmon lashtësinë dhe autoktoninë Iliro-Dardano- Shqiptare.Për këtë gjë të gjithë shqiptarët janë lajmëruar dhe  kanë kontribuar.Dua të shtoj se suksesi nuk do të ishte i mundur pa kontributin e Komisionit të gjerë: Don Pjetër Popaj, Marjan Cubi-kryetar i Komisionit, Lek Përlleshi-sekretar, Mark Shkreli-Arkëtar, Pashk Maksuti-arkëtar, Zef Balaj, Fran Marku, Gjergj Paloka, Mhill Gjuraj, Lek Gojani, Marjan marku, Simon Simonlacaj,  Agim Rexhaj, Pal Nikollaj, Fran Cota, Palok rudaj, Mark Gjoku Ulaj, Lule Gjokaj, Anton Raja, Ibrahim Kolari, Ismer Mjeku, Lek Vataj, Martin Rrasi, Plaush Marku dhe Syle Lajqi.

 Pyetje:- Nëse do të kërkonim shifra, cilët persona do të përmendni për kontribute të mëdha që çuan tek shuma 270 mijë dollarë?

 Marjan Cubi:- Këtë herë  Z. Zef  Balaj bëri një donacion  të kombinuar  me 50 mijë dollarë që përfshihen një Dritare të Katedrales me vlerë nga 18 mijë dollarë plus 32 mijë dollarë të premtuara nga vetë Z. Balaj dhe familja e tij si dhe vëllai,  dhe nipat e tij, pastaj të gjithë ata që dhuruan Dritaret dhe plus mijëra dollarë të tjera si Simon Zefi Simonlacaj  me 23 mijë dollarë,  Fran  Çotaj  me vëllezër 19 mijë dollarë,  Mhill Gjuraj me 20 mijë dollarë , Ilir  Marjan Cubi me 20  mijë Dollarë,  Noc Matija Gjonaj me 18  mijë dollarë, Anton Raja 18 mijë dollarë dhe një Dritare të premtuar  në emër të Golfit që ka kontribuar për Katedralën.

Pastaj  Pjetër Gashi dhuroji 10 mijë dollarë, Ilir  Rusi  5 mijë dollarë,Mark Përlleshi 5 mijë dollarë,

Hil Përlleshi 5 mijë dollarë,  Vëllezërit  Lekë, Prekë dhe Nik  Vataj  me 5 mijë Dollarë  dhe pastaj kanë kontribuar  shumë persona me nga 3  mijë, nga 2 mijë, 1  mijë  nga 500 e shuma të tjera sipas mundësive.

Pyetje: Ju vetë me djalin Ilirin, ishit ndër kontribuesit e dalluar të kësaj mbrëmjeje. Gjatë darkës u përdor shprehja se ju dhe të tjerët keni marrë nga një ose dy dritare? Çfarë nënkupton kjo në shifra dhe në term?

Marjan Cubi:- Në të vërtetë janë marrë nga një Ditare  por vetëm një është është premtuar në emrin e Golfit që ka kontribuar për fushatën e Katedrales  dhe si e theksova me siper, Ditaret janë shumë special dhe kushtojnë më se 18  mijë dollarë. Këto Dritare janë shumë të mëdhaja dhe janë të vizatuara artistikisht me shume shejtër dhe njerëz të randësishëm të Kombit  si  Nënë  Tereza dhe Shën Pali , shën Pjetri dhe të tjerë.

Pyetje: Duke bërë kronologjinë që nga gurëthemeli e deri më sot, cilat janë marrdhëniet e Komunitetit shqiptar të Amerikës me Katedralen? Në total, cilat janë kontributet e Shqiptarëve të Amerikës për ndërtimin e Katedrales”Nënë Tereza”?

Marjan Cubi:- Komuniteti shqiptaro – Amerikan i  NY në veçanti ka dhënë më shumë se asnjë tjetër komunitet tjetër ose përafërsisht 20  përqind të totalit të Katedrales dhe që unë shprehem nga një herë si  Shqiptaro-Amerkanët e NY kanë bërë murin më të madh të Katedrales”Nënë Tereza” në Prishtinë.  Si e kuptoj unë Komuniteti i  Shqiptarëve të Zvicrës është në vendin e dytë pastaj mendoj se vijen komuniteti i  Detroidit, ai i Gjermanisë e kështu me radhë.  Kuptohet se deri tani janë tubuar dhe shpenzuar për Katedralen rreth 8  miljonë  Euro.

Pyetje: Natyrisht ju e keni idhull Nënë Terezën si shumë shqiptarë të tjerë, keni marrë pjesë edhe në varrimin e saj, si po e prisni 4 shtatorin ,ditën kur  Nënë Tereza do të cilësohet zyrtarisht si “e shenjtë” ?

Marjan Cubi: Me të vërtetë  jam një admirues i madh i Shejtëreshës Nënë Tereza, e kam idhull. Mendoj se shumë Shqiptarë dhe jo shqipetarë janë admirues të sajë dhe po ashtu kam mendimin se edhe njeriu i madh,  Kryetari historik dhe arkitekti Pavarsise se Kosoves Dr  Ibrahim Rugova ishte një adhurues i Nënës Terezë dhe pikërisht ky e bekoi Themelin e  Kësaj Katedraleje së bashku me ish Ipeshkëvin e Kosovës  Imzot Mark Sopin  por edhe shkrimtari i madh  me fame botërore e  adhuron Nënën  Terezë,  e ky është Ismail  Kadare ,  ka shumë e shumë njerëz të mëdhenj që  respektojnë vlerat dhe Shërbimin humanitar që Nëna Boterore  kishte vepruar dhe shërbyer si humaniste e pa krahasur me asnjë person tjetër në Botë.

Unë e kam pas rastin ta takoj 3 herë derisa ajo ishte gjallë dhe për të plotësuar obligimet shpirtërore, bashke me miqte e mi, Leke E Pashko Gojcaj e bashkatdhetare te tjere, mora pjesë në Kalkute, ne cermonite e varrimit te saj. më 5  shtator 1997. Tash po  presim me  gëzim të madh 4 shtatorin e vitit 2016 që ta kemi një shejtëreshë që është e kohës tonë dhe që e kemi përcjellë çdo vepër dhe humanizmin e sajë.(Intervistoi:D. Greca)

Bisedë me gruan dhe poeten e persekutuar nga regjimi diktatorial znj.Donika Hamitaj/

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

Unë jam kujdesur dhe vazhdoj të kujdesem për të sepse është motra ime, pengu dhe dhimbja e prindërve të mi e cila deri sa vdiqën mbeti plagë e pa mjekuar, varr i hapur para syve. Hamitaj

Ju jeni lindur dhe rritur ne Shqipëri, cila ka qenë fëmijëria juaj dhe si e kujtoni sot qe ju jeni rritur dhe keni krijuar familjen tuaj?

Te falënderoj Kozeta që më mundësuat këtë intervistë disi të sikletshme për t’i përmbledhur tërë ato vite tragjike që shkaktoi ai sistem, jo vetëm familjes sime, por gjithandej. Fëmijëria ime, nëse do të përmblidhej brenda një fjalie të vetme do them vetëm kaq:  Ajo u gjymtua para se të mëkëmbej.  Sot them: Faleminderit Zot që kjo spatë ra mbi mua dhe jo mbi fëmijën tim. Por ndërkohë më rishfaqen vuajtjet më tepër shpirtërore se sa ato fizike të prindërve. Pasi u bëra prind vet ndjeva dhe i kuptova më qartë dhimbjet shpirtërore të tyre, mund të them me plot gojën, atyre u shqyhej zemra teksa shihnin kur ua gjymtonin fëmijët para syve, dhe kjo ishte agonia më e tmerrshme e dhimbjeve që ata përjetuan.

Ne çfarë moshe keni qenë kur ju dëbuan për te shkuar ne Hekal dhe si e keni përjetuar dëbimin dhe jetën e vështire atje?

Unë jam më e vogla e fëmijëve, kur na dëbuan si kisha mbushur pesë vjeçe, ende e kam të gdhendur në çdo qelizë atë ditë prilli, shpërfytyrimin, dëshpërimin e thellë që kish pllakosur në fytyrën e gjithësecilit prej familjes. Ne si fëmijë përjetonim dhimbshëm momentin, por prindërit shihnin më tej, një kalvar torturash që nuk i dihej fundi…Vështirësia më e madhe nuk ishte ikja nga qyteti dhe ardhja në fshat, as puna fizike tepër e rëndë, por përbuzja, koncepti i gabuar që u ish injektuar atyre njerëzve të cilëve u ishte dhënë një informacion i rremë, duke na trajtuar si të ishim përbindësha dhe duhej të na izolonin mes telave me gjemba, kjo ishte fjala që përmendnin herë pas here ata që përfaqësonin pushtetin e asaj kohe, të cilët me doktrinën mashtruese bindnin masën e paditur të shoqërisë për “rrezikshmërinë” tonë.

Cilat janë disa nga mbresat tuaja të shkollimit në Shqipëri dhe momentet më të hidhura të saj?

Fakti që vinim nga prindër intelektual, me traditë të lashtë fisnikërie ishte pozitiv për të gjithë ne si fëmijë, pavarësisht kushteve jo favorizuese në të gjitha drejtimet e tjera.  Ne shkëlqyem gjatë kohës së shkollës si në mësime po ashtu edhe në sjellje, për këtë janë dëshmitar gjithë mësuesit dhe nxënësit e asaj kohe. Babai kishte mbaruar liceun e Korçës, vlerësuar me medalje ari, ai qe marrë me trainim kuadrosh, kishte aftësi dhe shumë takt për të na i bërë mësimet të dëshirueshme. Por nga ana tjetër ne do ndeshnim çdo ditë sytë paragjykues të bashkëmoshatarëve tanë, të vetë mësuesve që na jepnim mësim, të cilëve u ish dhënë urdhër për mos të na lënë ta ngrinim kokën duke demonstruar dijen dhe aftësitë tona dalluese nga të tjerët. Momentet më të hidhura për mua si fëmijë ishin kur na shpinin në muzeun e shkollës, atje kishin bërë karikaturë gjyshin, babanë e babait, dhe kur gjithë nxënësit qeshnin, talleshin, pastaj njëkohësisht sytë e tyre ironik binin si shigjeta mbi gjithë qenien time, unë ndihesha fëmija më fatkeq në botë sepse dhe vet mësuesi i miratonte ato shikime thumbuese përderisa nuk reagonte fare ndaj tyre, ndërsa kulmi i hidhërimit tim ka qenë kur më privuan vazhdimin e shkollës, pavarësisht se babai i mbante të gjithë librat dhe më mësonte vet.

Ju jetoni dhe punoni ne Shqipëri, ndërkohe jeni një motër shembullore pasi i shërbeni motrës suaj e cila është me depresion me diagnozë A1, mund të na shpjegoni ju lutem diagnozën A1?

Diagnoza që u konstatua nga psikiatria e Vlorës quhej skizofreni, ndërsa statusi që mori nga INSTITUTI I INTEGRIMIT TË PËRNDJEKURVE POLITIKË A1, u quajt kështu sepse sëmundja e shkaktuar qe si rrjedhojë e përndjekjes dhe persekutimit me konfirmim te vet mjekëve që konstatuan kush ishte shkaku i këtij depresioni nervor. Kjo traumë e rëndë i dha goditje në tru e cila e shpuri në gjendje të pashpresë për rikthimin normal të menduarit, dmth ky status A1 konfirmon shkallën maksimale të persekutimit në bazë të një komisioni ngritur enkas për shqyrtimin e kësaj çështje.

Sa ju ndihmon shteti si e persekutuar dhe a e ndjeni praninë e tij ne lehtësimin e dhimbjeve dhe te shërbimit për motrën tuaj?

Në fillim kur ishim të gjithë familja së bashku, u dha një shpërblim i vogël dhe iu lidh një rrogë minimale, tani që e mbaj unë personalisht qysh prej 20 vjetësh veç asaj rroge asgjë tjetër, nuk më kanë njohur as kujdestarin, më thonë: “vetëm të paralizuarve u takon shpërblimi për kujdestarinë”. Gjithësesi un jamë kujdesur dhe vazhdoj të kujdesem për të sepse është motra ime, pengu dhe dhimbja e prindërve të mi e cila deri sa vdiqën mbeti plagë e pa mjekuar, varr i hapur para syve. Kjo pra është arsyeja përse unë nuk i mora parasysh problemet dhe pasojat të cilat më privuan jetën në shumë drejtime…

Ju keni botuar libra me poezi, në disa prej tyre janë plagët e shpirtit ende te pashëruara, cilat janë disa nga motivet që ju kanë dhënë muzë për te shkruar?

Zanafilla e motivimit tim merr udhë qysh nga fëmijëria, pasi m’u desh të përballesha aq e vogël me një padrejtësi të madhe deri në ekstremizëm. Fryma ime filloi kontradiktën në brendi të saj, ndoshta si të thuash një “rebelim” i cili duhej të shpërthente diku…Unë nisa të shkruaja, por jo çka i përkiste moshës fëmijërore, mendimet ishin tej masës të sforcuara, pavarësisht asaj që rimonte bukur në fletë. “Rebelimi” im vazhdonte të merrte përmasa, shkruaja fshehurazi të gjithëve se nuk doja të më diktonte asnjë prej familjes pasi shkrimet e mia rrezikonin nëse do të zbuloheshin, dhe unë isha e vetëdijshme se ç’mund të ndodhte nëse do të diktoheshin nga dikush jashtë familjes. Plagët e shpirtit të pashëruara pasojnë njëra tjetrën, gjithësecila plagë ka një dhimbje më vete… Babai një intelektual ku brenda botës shpirtërore kishte thesare vlerash, u shkel nga injoranca, u përçmua nga harbuti, iu mohua çdo e drejtë për t’i shpalosur më tej këto vlera, deri sa vdiq në moshën 63 vjeç. Nënës i ra gjithë pesha e vuajtjeve se babai pasi erdhi në fshat sëmundja e vuri përpara, dhe ju desh asaj të përballej fizikisht dhe psikologjikisht në çdo drejtim. Motra e vëllezër shkëlqenin në mësime, sjellje e kudo…iu mohua e drejta e shkollës dhe demonstrimi i aftësive që kishin, sigurisht pasojat vazhdojnë sot e kësaj dite sepse asnjëri prej nesh nuk është atje ku mund të ishte po të mos ishin privuar nga ai sistem. Plaga më e madhe është motra e sëmurë mendërisht, cunguar në çdo qelizë, e pashpresë më në këtë botë, një dhimbje më e dhimbshme se vetë vdekja.

Ndonëse ne jemi rritur ne një vend ateist, ne poezitë e tua ndihet fryma e Zotit, si jeni lidhur me Hyun dhe sa jua ka ndryshuar jetën Zoti? 

Sa më shumë botë të kesh brenda vetes aq më shumë të shtyn kurreshtja ta njohësh atë…Babai më kish thënë se kur isha e vogël isha tepër kurreshtare për natyrën, si funksiononte jeta, i kërkoja detaje dhe e bombardoja me pyetje, ndonjëherë më anashkalonte, kur përgjigja e tij ishte jo e duhura arrija ta kuptoja, sa që ai ngelej i befasuar. Kështu, imagjinata ime filloi të fokusohej mbi krijiminë dhe natyrën, pavarësisht se kisha studiuar evolucionin nuk ishin fakte bindëse për mua, faktikisht dhe një krijim apo prodhim sado elementar të jetë kërkon dituri…po i gjithë ky krijim mahnitës, programuar në mënyrë të atillë sa milimetri të devijoj çekuilibron gjithë rruzullin tokësor! A mund te themi për orën, kompjuterin dhe gjithë mekanizmat u vetëprogramuan…!? Disa shkencëtar janë dorëzuar përpara një qelize mikroskopike kur kanë zbuluar funksionimin e saj janë befasuar! Çdokush është i vetëdijshëm për aftësitë njerëzore të cilat janë të kufizuara dhe të përkohshme pasi dhe kur lindim nuk na pyet njeri nëse duam a jo…! Qoftë dhe vdekjen nuk kemi forcë të ndalim procesin e saj!…Ajo që mua më bëri më tepër të thërrisja Zotin ishte gjendja shpirtërore, këtë analizë e bëja shpesh në mendjen time, vërtetë njeriu ka përparuar aftësitë e tij, teknologjia ka evoluar në dobi të njerëzimit deri diku…por ajo nuk mund të japi frymë, shpirt, ndjenja…Sa me tepër rendet pas saj aq më tepër ngurtësohen, mekanizohen ndjesitë. Sigurisht shohim një botë moderne, por të stresuar më shumë se kurrë…! Gjithësesi un i thirra Zotit në çaste tepër të vështira, kur ke probleme fizike kërkon mjekun kompetent për ndërhyrje, ndërsa thellësitë e shpirtit i njeh vetëm ai që ka frymuar brenda dhe di çdo sekret apo detaj të tij, kushdo tjetër më shumë ka për ta komplikuar situatën sesa mund ti japi zgjidhjen e duhur, edhe sikur të ketë dëshirën e mirë për të ndihmuar. Zakonisht njeriu është i predispozuar t’i referohet materies, edhe pse është i vetëdijshëm dukuritë frymore janë shumë herë më të ndjeshme nga fiziket! Të gjithë e dëgjojmë dhe e kemi përjetuar shprehinë – “fjala vret më shumë se plumbi”- Një fjali e vetme, nëse do thellohemi, na shpie përtej ekzistencës së materies!…Çfarë është fjala!? Kë vret ajo!? Kush të dhëmb!? Do doja t’ia përcillja gjithkujt këtë mesazh që të meditoj dhe të thellohet pak brenda këtyre pyetjeve dhe të nxjerri përfundimin, dhe më pas të dali nga egoja e përditshme të natyrës së mishit, fizike. Për mos të zgjatur më unë do citoj një shprehi biblike-  “Në ankthin tim i klitha Zotit, dhe Ai mu përgjigj.” Thirrja ime doli bashkë me lotët e shpirtit, qysh aty filluan hapat e para të ndryshonin rrjedhën e mendimeve, mënyrën e të gjykuarit, nuk mund të them u ndan me spatë, por fryma ime nisi një luftë tjetër që ja vlente, sepse beteja jonë nuk është kundër gjakut dhe mishit, por kundër principatave, kundër pushteteve sunduese të botës së errësirës, kundër frymërave të mbrapshta…pata ndjekur disa rite fetare, studiuar libra dhe fe të ndryshme, por asnjë nuk pati atë forcë qe më dha fjala e vërtet e Zotit nëpërmjet Biblës. Pjesa më e vështirë për mua ishte të falja ata që na i mbytën të gjitha ëndrrat e kësaj jete, dhe na bën dëme të pariparueshme fizike dhe mendore. Gjithësesi unë me Zotin ja dola mbanë, Ai më mbushi me forcë, dashuri dhe dinjitet, gjithashtu e përdori të kaluarën e dhimbshme timen për t’u ardhur në ndihmë atyre që kanë zemrën e thyer nga fatkeqësi të ndryshme në këtë botë e cila sundohet nga djalli.

Cilat janë ëndrrat e parealizuara të Donikës para viteve 90-të dhe pas viteve 90-të? Cilat janë disa nga projektet tuaja për të ardhmen?

Të flas për ëndrrat e mia nuk di nga t’ia nis më parë, veçse mund të përzgjedh dëshirën e madhe që kisha për të shkruar, lirinë e të shprehurit dhe nëse do mundesha të isha një vlerë  në gjurmët e atyre burrave dhe grave fisnikë, ku ti përçoja më tejë vlerat, traditat e familjes sime që historikisht i dhanë emër të nderuar këtij kombi. Pas viteve 90-të unë kisha obligime familjare dhe më duhej të siguroja të ardhurat ekonomike, kjo ishte tepër e vështirë të punoje me dinjitet dhe të mos korruptoheshe me “ofertat” që mund të hasësh nga individ, shoqata, parti politike të çdo lloj sistemi qofshin, nuk më pëlqeu të angazhohesha në politikë apo të përdoresha nga të tjerë, më mjaftoi ajo liri që mund të zgjidhja një mënyrë për të siguruar të ardhurat ekonomike dhe mos të varesha nga dikush tjetër, vërtetë ishte mjaft e vështir, por mua me lumturonte fakti që po ja dilja mbanë. Do kalonin vite që diku në skutat e shpirtit të rizgjohej pikërisht ajo ndjenjë që e mendoja përfundimisht të vdekur, ndoshta jo me nivelin artistik të duhurin, por janë shkrime reale, tashmë me një këndvështrim tjetër, nën ndikimin  e frymës së Zotit e cila nuk bën kompromis me padrejtësitë dhe mëkatet, gjithashtu pa kopjuar dhe përshtatur me poet të tjerë kushdo qofshin ata. Sa për të ardhmen nuk mund të projektoj asgjë sepse ne nuk i dimë ditët e jetës sa i kemi, por në dashtë Zoti dhe në paçim jetë më pëlqen t’i jap prioritet dhuntisë që kam. Te falënderoj Kozeta që më pritët për këtë intervistë dhe të uroj suksese pafund ty në gjithë projektet që ndërmerrni në misionin tuaj fisnik. Respekte!

Fund marsi, 2016

Staten Island, New York

Top of Form

–      U arratisëm në orën 12, midis Konispolit dhe Kepit të Stillos, pasi dinim çdo lëvizje të patrullës/

–      Në fillim premë klonin në një kthesë dhe mandej u zhvendosëm një kilometër larg/

–      Sa kaluam klonin, mbi kokat tona filluan breshëritë e automatikut/

–      Prozhektori e bëri natën ditë dhe ne u strukëm në ferra/

–      Në Filat na morën në postën e policisë dhe një i Asfalisë na pyeti me rrënjë dhe me degë/

–      Në Athinë u habitëm, dyqanet super të mbushura, ne nuk kishim ç’të hanim/

–       Kur kalonim rrugës, dyqanxhinjtë na kapnin për mënge që të blinim një pako kafe, në Shqipëri një pako kafe blihej me mik/

–      Nuk na keqtrajtuan, pasi thamë të vërtetën dhe u thamë se dëshira ishte të shkonim në Amerikë

–      Kam përjetuar në mënyrën më të dhimbshme eksodin e vitit 1991, turma njerëzish drejt Greqisë

–      Nuk u besoja syve, vëllezërit tanë vinin nga mali më dëborë, ku shumë humbën jetën

Nga Albert Z. ZHOLI/

Është arratisur nga Shqipëria në vitin 1989, pikërisht më 19 shtator, duke lënë në shtëpi një vajzë të sapolindur dhe një djalë 5 vjeç. Pas ushtrie ka punuar në bonifikim (ndërtim ) në Gjirokastër prej ku i lindi dëshira për të shkuar në botën e lirë. Dëshira e tij, ëndrra e tij ishte Amerika (pasi aty kishte shkuar gjyshi në vitin 1945), por arratisja e çoi në fillim në Greqi. Një arratisje që nuk përshkruhet me fjalë, si në filmat horror të Hollivudit. Një arratisje spektakolare mes plumbave dhe prozhektorëve, që i ndiqnin. Biseda me të erdhi rrjedhshëm nën shoqërinë e mikut të tij të ngushtë, këngëtarit të mirënjohur Ylli Baka. Nga viti 1990-1993 qëndroi në Greqi nga ku bëri dokumentet për në Amerikë. Takimi me të ishte tepër interesant, pasi ai në çdo moment nuk e fshihte mallin që kishte për atdheun dhe fshatin e Labërisë, Picarin e legjendave. Në bisedë mundohej të fshihte lotët e mallit dhe emocionet i shoqëronte me psherëtima.

Kur dhe si jeni arratisur nga Shqipëria?

Eh, të të tregoj për atë ditë, më duket si skenat e një filmi. Ishte data 19 shtator 1990. Ishin ato vite kur kishte filluar liberalizimi. Pra nuk ishte më ajo luftë klasash dhe në Rumani kishte rënë në mënyrë brutale Caushesku. Kisha vite që mendoja që të arratisesha, pasi kisha pasur gjyshin në Amerikë, i cili kishte shkuar që në vitin 1945 dhe ëndrra ime ishte ky vend, që në mendjen time quhej vendi më i bukur dhe më demokratik në botë. Isha nisur disa herë të arratisesha, por kisha kthyer mendjen pasi kisha prindërit dhe më vonë krijova familje. Isha i dyzuar midis lirisë sime dhe internimit të familjes. E mendoja se çfarë do tu ndodhte atyre sa të merrnin vesh që unë u arratisa. Por ja erdhi dita.

Po pse erdhi pikërisht në këtë datë arratisja juaj?

Pas një bisede me një kushëririn tim, mësova se ai kishte bërë ushtrinë në kufi, në zonën e Konispolit. Ai njihte mirë klonin e rrethuar nga Konispoli në Kepin e Stillos se si dhe kur lëviznin patrullat, se si ishte ndërtuar kloni, si jepej sinjali, etj. Me një fjalë ai ishte në dijeni të çdo gjëje që kishte të bënte me ruajtjen e kufirit. Kjo ishte gjëja më e sigurt që më bënte të besoja se mund të realizohej me sukses arratisja. Plus pastaj që kufiri nuk ruhej me atë fanatizëm si më parë.

Si ndodhi atë ditë?

-19 shtatori i 1990 ishte një ditë gri. Pra nuk kishte as shi, por as diell. Ishte si një ditë e mjegullt. Ne ishim tre veta që njiheshim mirë me njeri-tjetrin që nuk mund ta tradhtonim njeri-tjetrin. Kishim marrë me vete nga një palë ndërresa dhe disa ushqime dhe një shishe me ujë. Kishim menduar që të kishim diçka për dy-tri ditë. Kaluam lundrën e Butrintit dhe qëndruam në disa fusha larg lëvizjeve dhe larg klonit derisa u errësua. Kur shkoi ora 12:00 ne u afruam tek kloni. Ndoqëm sa kaloi patrulla e radhës. Kloni ishte me tela me gjemba dhe ne ishim të armatosur me pinca (qesh). Kur pamë se ishte qetësi u afruam tek kloni. Premë një tel dhe prekëm telat e tjerë derisa u bë një si shkëndijë që tregonte se telat ishin prekur dhe në postë jepej shenja e alarmit për prerje ose për kalim kloni. Ne sa dhamë sinjal ikëm larg një kilometër nga vendi ku lamë shenjë dhe filluam prerjen e telave në vend tjetër ku dhe terreni ishte më i thyer. Aty dhe shikimi nga të tjerët ishte më i vështirë. Filluam të presim telat e klonit. Ishim të tre të shkathët ndaj i premë shpejt. Poshtë dëgjoheshin zërat e ushtarëve. Ata kishin mbërritur në vendin e parë ku premë telat e mashtrimit. Pasi premë telat e klonit e dinim mirë se ishte brezi i butë ku patjetër lije gjurmë. Pastaj vinte një shtresë e rrafshët me tela me gjemba që vështirësonte kalimin. Duke i ditur pengesat ne i kishim marrë masat. I kaluam dhe ato me shumë vështirësi. Në këtë kohë u ndez prozhektori i postës së kufirit. Ishte një prozhektor i fuqishëm që e bënte natën më ditë se dita. Prozhektori rrotullohej. Sa ikte nga zona jonë ne lëviznim. Ai prozhektor na prishte shumë punë se na humbte kohën e lëvizjes. Çdo sekondë ishte me shumë rëndësi. Ai vazhdoi për disa minuta të jepte dritë mbi kokat tona. Në këtë kohë dëgjuam dhe ushtarët që po vinin.

Si reaguat?

-Kur prozhektori ikte nga kokat tona, ne lëviznim me vrap. Kishim për të kaluar dhe lumin Pavlla. Ishim afër vendit ku kishte cekëtinë dhe nuk kishte arsye që të hidheshim me not. I dinim me përpikëri lëvizjet. Kur u futëm në ujë prozhektori nuk mund të na kapte. E kaluam me vrap. Tashmë ishim më të çliruar. U sulëm drejt malit për të shkelur në tokën greke. Në këtë kohë një breshëri automatiku kaloi mbi kokat tona. Si duket ushtarët kishin arritur në vendin ku kishim kaluar por ne tashmë ishim shumë larg. Por plumbi qorr edhe të kapte. Nuk ishim shumë larg, rreth 1km dhe shkelnim në tokën greke. Zërat e ushtarëve nuk dëgjoheshin dhe kjo bëri që të ishim më të qetë. Pra ata nuk mund të orientoheshin ku ishim, por dhe e merrnin me mend që i kishim mashtruar dhe e kishim kaluar klonin e përbindshëm.

Kush ishte me ju?

-Ne ishim tre veta, Luan Dalipi, Arben Tena dhe unë, të tre nga Picari. Të tre njiheshim dhe dinim pse kishim ikur.

-Ku shkuat, pasi shkelët tokën greke?

-Ne ndalëm vetë afër postës së kufirit. Lexuam një tabelë që shkruante Filat. Ushtarët sa na panë u afruan dhe na shoqëruan në postë pa asnjë fyerje, sharje apo ofendim. Përkundrazi u sollën shumë mirë. Na futën në një sallë na sollën për të ngrënë dhe të pirë. Pastaj filluan telefonatat. Erdhi një nënoficer që dinte shqip mirë dhe  filloi të na pyeste. Ishte i Asfalies.

Aty ju pyeti?

-Në fillim aty, pastaj na çoi në një zyrë të veçantë. Na pyeti për shumë gjëra, nga jeni, emër mbiemër, ku keni punuar, ku e keni bërë ushtrinë etj…. Na pyetën disa herë si duket donin të dinin se mos gënjenim. Por u bindën. I thamë me sinqeritet se kush ishim dhe cila ishte dëshira. U thamë troç se donim të shkonim në Amerikë. Pasi ikëm nga dhoma e Asfalisë na çuan në një dhomë të veçantë dhe na morën të gjitha dokumentet. Ne i kishim marrë me vete dokumentet pasi donim të ishim korrekt me ato çka do an pyesnin. Nuk na pyetën shumë, por na thanë se do ju çojmë në Athinë. Pas tre ditësh me një makinë ushtarake na nisën për në Athinë.

-Po në Athinë, a ju provokuan?

-Jo, aty na çuan në një zyrë amerikane dokumentesh. Ishte në Kallpaq. Na plotësuan gjeneralitet, në bazë të pasaportave që na kishin marrë në Filat dhe na dhanë nga një pasaportë njëvjeçare me gjeneralitetet tona. Nuk na bënë as presion dhe as nuk na provokuan më. Pastaj na thanë dilni dhe kërkoni punë. Pra na cilësuan si emigrantë politik.

-Ju pyetën, se ku doni të shkoni?

-Po dhe ne, të tre i thamë se duam të shkojmë në Amerikë. Ata na thanë se duhet të keni një garanci nga njerëzit që keni aty. Shokët e mi e filluan të bëjnë dokumentet, ndërsa unë po mendohesha të gjeja rrugë tjetër, pasi tashmë nuk kisha më njeri, gjyshi nuk kishte pasur lidhje me ne dhe nuk dinim asgjë.

Ku punove në Greqi?

Punova në ndërtim. Unë isha specialist ndërtimi dhe punë gjeta menjëherë. Atëherë kishte shumë punë dhe paguheshim mirë.

-Si ju duk Athina?

-Eh si na u duk. Na u mbush syri, na u ngop syri. Ku kishim parë dyqane super të mbushura, mish, sallam, fruta, televizorë, lavatriçe, frigoriferë pa hesap. Të luteshin të blije. Në Shqipëri me mik gjeje një pako kafe, aty pronarët të luteshin bli një pako kafe. Një kontrast i paparë. Si nata me ditën. Zot ku kishim jetuar, në mesjetë.

-Si e pritët eksodin e madh të shqiptarëve në vitin 1991, drejt Greqisë?

-O zot, se çfarë skenash rrëqethëse. Tashmë më dukej e pabesueshme se ishin skena masive. Mijëra familje me fëmijë të vegjël drejt maleve me borë për të ardhur në Greqi. E pabesueshme. Skena rrëqethëse. Televizionet nuk pushonin ditë e natë me lajme tronditëse. Largime masive. Nga ushtarët pati edhe sjellje të egra, pati edhe vrasje në kufi nga të dy anët. Ishte një pështjellim i pamenduar. Një situatë që dhe sot nuk mund ta besoj se ka ndodhur me bashkatdhetarët e mi.

– Po ju, a ju kthyen ndonjëherë në Shqipëri, nga ato kthimet që bënte policia?

-Po. Njëherë punonim së bashku me Artur Dade dhe Sabri Hamzaj, dy çuna nga Mashkullora në një pallat brenda, bënim ristrukturimin e një shtëpie. Ishte ora 15: 10. Në atë orë në Greqi ishte pushim. Dikush lajmëroi policinë dhe ajo vjen dhe na merr dhe direkt në Kakavijë. O zot ç’kemi hequr për të ardhur. Shkuam disa herë nga Konispoli dhe Kakavija me këmbë, por aty bëhej hataja me ushtarët grekë. Kam parë keqtrajtime të paimagjinueshme. Pastaj gjetëm një kallauz i cili na hipi në një autobus. Duke ditur gjuhën sa na pyetën na lanë të kalonim.

Si i bëtë dokumentet për në Amerikë?

-I bëra nëpërmjet Kishës Katolike. Më ndihmoi shumë. Ata gjetën të gjitha linjat deri sa në vitin 1992 shkova në Ambasadën Amerikane në Athinë dhe bëra intervistën. Ishte një intervistë me përgjegjësi. Pas disa muajsh më doli viza bashkë me bashkëshorten dhe vajzën. Ishte një gëzim i madh, djalit nuk i doli në të njëjtën kohë.

Kur shkuat në Amerikë, çfarë ndjetë dhe kush ju priti?

-Në mars 1993 shkuam në Amerikë. Zbrita në Nju York, ku më çuan në Florida. Çfarë të të them? Aty mu duk se isha në ëndërr. Një aerodrom sa gjithë Tirana dhe Durrësi bashkë. Marramendëse. E pabesueshme. Ja kjo ishte Amerika që ëndërroja dhe që e do e gjithë bota. Mua më pritën pjesëtar të kishës katolike ku kisha bërë kërkesën si refugjat politik për të ardhur në Amerikë. Isha me vajzën dhe me bashkëshorten. Na çuan në një shtëpi me dhomë dhe kuzhinë ku ishte e mobiluar me të gjitha të mirat. Një shtëpi që në Shqipëri nuk mund ta mendonim.

Ku punuat si fillim?

-Pjatalarës si të gjithë refugjatët në ditët e para. Pastaj fillova si shtrues pllakash. Pas shumë vitesh krijova biznesin tim të shitjes së pllakave. Pra deri në vitin 2008 jam marrë me këtë biznes dhe pse kisha shumë mangësi në gjuhën angleze si fillim. Nga viti 2008 deri në 2012 ra puna në biznes për shkak të krizës, por pas vitit 2012 puna vazhdon në mënyrë të rregullt. Kriza sikur ka kaluar.

Ju jeni anëtar, por dhe drejtues i Federatës vatra, si u bëre pjesëtar i kësaj shoqate me emër?

-Në fillim më afruan dy miqtë e mi Islam Peçi dhe Adriatik Spahiu duke ditur që isha simpatizant i “Vatrës”, pasi ajo trajton çështjen kombëtare dhe e simpatizoja qysh kur isha në Shqipëri. Atë kohë “Vatra” në Shqipëri ishte si mit. Filozofia e Vatrës është vetëm çështja Kombëtare. Në zgjedhjet e fundit me 2015 të votave unë jam Kryetar i Shoqatës për Florida. Kjo është një përgjegjësi për vetë emrin që mbart kjo Shoqatë me emër të madh. Florida ka katër nëndegë dhe ka shumë simpatizantë.

Cilat janë festat, që festoni në mënyrë korrekte?

-Janë dy festa, ajo e 28 nëntorit festa e pavarësisë dhe ditën e festës së Kosovës 17 shkurti 2008. Por bëjmë dhe aktivitete të tjera me karakter patriotik. Para dy javësh në bashkëpunim me shoqatën “Motrat Qiriazi” dhe Anna Kohen (çifute që ka jetuar në Vlorë, e ardhur nga Greqia) filmin shqiptar “Besa” për rreth 400 hebre në Amerikë. Të gjithë sa panë atë film u çuditën dhe nuk e besonin se kjo mund të ishte bërë në Shqipëri ndaj hebrenjve. Ky film tregon për një shqiptar ku një çifut (që banonte në Shqipëri i strehuar në një familje në Tiranë) para se të vdiste i la amanet të çonte dy libra në Jerusalem. Shqiptari vdiq dhe ja la amanet djalit të vet amanetin e çifutit. Djali shqiptar pas 10 vjetësh që vdiq babi, kur ishte hapur Shqipëria e çoi në vend amanetin e babit dhe të çifutit. Të gjithë çifutët nuk e kishin idenë për Shqipërinë. U bëri shumë përshtypje ky veprim dhe pas filmit me orë të tëra na pyesnin shumë për Shqipërinë

Po me grupet shqiptare të këngës, a keni lidhje dhe a kryeni aktivitete?

-Sigurisht. Lidhjet më të fuqishme i kemi me grupin e Ylli Bakës, të cilin e kemi ftuar tre herë në Florida. Koncertet e këtij grupi janë të suksesshme për vetë reporterin e këngëve, pasi këndojnë shumë këngë patriotike, këngë të kurbetit dhe këngë popullorë të jugut. Kur vjen ky grup salla ndizet.

Cilët janë miqtë e tu më të mirë në Amerikë?

-Së pari, dua të përmend Dalip Grecën. Një gazetar dhe publicist, që të befason me dijet dhe me universin e tij profesional. Gazeta që ai drejton “Dielli” mbetet diell për të gjithë shqiptarët në SHBA. Por kam miqësi me të gjithë shqiptarët, që e quajnë veten shqiptarë të vërtetë.

“Njeriu i ri socialit” që ndërtoi sistemi i përmbysur është pikërisht ai që sot është shndërruar në pushtetar, biznesmen i madh, trafikant droge, femrash, fëmijësh e të tjera. Në Shqipëri sot kërkohet të ndërtohet sistemi kapitalist me mentalitetitn komunist që nuk është shkulur nga ndërgjegja e qytetarëve megjithëse kanë kaluar 25 vjet.  Kripa/

–Z.Kripa si e keni përjetuar fëmijërinë tuaj dhe më konkretisht cilët janë prindërit e tu?

 Reshat Kripa: Kam lindur më 28 janar 1936 në qytetin e Vlorës. Rrjedh nga një familje intelektuale qytetare. Im atë, Qazim Kripa, kishte kryer studimet në “Robert College” në Stamboll. U kthye në atdhe në prag të Shpalljes së Pavarësisë Kombëtare, më 1912. Iu kushtua tregëtisë, fillimisht me një kafene dhe më pas, me ngritjen e një fabrike për prodhimin e vajit të ullirit dhe tregëtimin e tij. Nëna, Mynevere Kripa, ishte e bija e një avokati të njohur në qytet, Mehmet Radhimës, drejtor dogane në qeverinë e Ismail Qemalit. Nga martesa lindën shtatë fëmijë, katër vajza, Liria, Qamileja, Drita, Fatushja dhe më prapa tre djem, Agimi, Besniku dhe  më i vogli  unë.

Duke filluar nga viti 1942 familja jonë u shpërngul në Tiranë ku im atë vazhdonte tregëtinë e vajit  të ullirit.  Ne djemtë ishim ende të vegjël, kurse dy motrat, Drita  dhe Fatushja, nxënëse të shkollës pedagogjike “Nana Mbretëreshë” që në atë kohë quhej “Nana Skënderbej”, ishin të lidhura fshehtas me grupet guerile që shpërndanin trakte në qytet. Në vitin 1946, pas shtetëzimit të fabrikës së vajit, çuditërisht për arsye që edhe sot nuk arrij t’i kuptojë, me vendim të Ministrisë së Brendëshme, na dëbojnë nga Tirana për në qytetin tonë për motive politike, ku fillojmë të trajtohemi si armiq të popullit. Në këto kushte im vëlla, Besniku, në vitin 1950, krijuan një grup të fshehtë së bashku me dy shokë të tij, Alajdin Alemin dhe Lavdosh Beqon dhe shpërndanin trakte në gjimnazin e qytetit. Arrestohen dhe dënohen me nga 15 vjet burg. Lirohet në dhjetor 1961 pas gati 12 vjet burg.  Në këto kushte në shpirtin tim lindi një revoltë kundër pushtetit që sundonte vendin. Isha vetëm 15 vjeç,  në vitin e parë të gjimnazit. Së bashku me dy shokë të klasës, Myrteza Baboçin dhe Jorgo Beshon, në vitin 1951 krijuam një grup të fshehtë që shpërndante trakte në qytet. Pas katër muajsh aktivitet arrestohemi. Akuza ishte ajo e zakonshmja: Agjitacion dhe propagandë.

Ju jeni arrestuar në moshën e adoleshencës, një rast i paprecedent, një rast që përbën krim më vete për ata që u hodhën prangat, cilat janë disa nga momentet e arrestimit, motivi i dënimit dhe cili ishte personi që u lidhi duart?

 24 maj 1951. Kisha shkuar së bashku me Jorgon dhe Myrtezanë tek agjensia e udhëtarëve për të pritur hallën që do të vinte nga Tirana. Për arsye që nuk munda t’i marrë vesh kurrë ajo nuk erdhi. Kishte filluar të errësohej. Vendosëm të ngjisnim traktin që e kishim bërë gati në dy kopje. Njerin e ngjitëm ndërsa tjetrin e futa në xhepin e këmishës. Në të shkruhej:

Për Liri, për Shqipëri për Flamurin Kuq e Zi!,

Komunistët na torturojnë dhe na persekutojnë; Ata  vrasin më të mirët nga ne, për të na kallur frikën, për të na vënë në gjumë, por ne nuk ju përulemi këtyre! Më mirë vdekjen në luftë se sa jetën në skllavëri!

Atdheu është në rrezik. Traktet e “ATDHETARIT” do t’ju tregojnë të vërtetën, sado e hidhur që të jetë, për Shqipërinë tonë. E vërteta do të triumfojë!

 “ATDHETARI”

Ora po afronte dhjetë e mbrëmjes. Ishim e gjithë familja në dhomë. U dëgjua një trokitje e fortë në portë. Agimi u ngrit dhe e hapi.  Hynë dy oficera, një civil dhe disa policë. Njerin nga oficerët e njihja. Ishte  marshall  Demir Zhupa, hetuesi i sigurimit për shkollën tonë. Njihja edhe civilin. Ishte Dhimitri, një banor i lagjes tonë i cili na kishte parë kur ngjitëm traktin.

– Ky është, – tha  ai  duke   më   treguar  me gisht.

Oficerët panë njeri-tjetrin  me dyshim. Pastaj Demiri foli duke u drejtuar nga unë:

– Ngreu, në emër të popullit jeni i arrestuar

Më hodhën prangat.! Në xhepin e këmishës kisha traktin e dytë që nuk kishim mundur ta ngjisnim. U mundova ta nxirrja dhe ta hidhja gjëkundi, por nuk munda. Syt e të gjithve ishin drejtuar nga unë. Kontrolluan gjithandej dhe si nuk gjetën gjë  morën  fletoren  time të hartimit. U nisëm. Shkuam edhe në shtëpitë e Jorgos dhe Myrtezait ku u bë edhe arrestimi i tyre.

Në Degën e Punëve të Brendëshme  më futën në zyrën e Zv/kryetarit të degës, Fadil Kapisyzi, Pas meje hyri edhe Demiri. Zv/kryetari nxorri një tufë traktesh dhe m’i vuri para syve duke thënë:

– Ti i ke shkruar këto?

– Jo.

U  ngrit  nga  tavolina,  u afrua   përballë  meje  dhe, duke më shkulur fort veshin,  tha:

– Dëgjo, djalë! Po deshe, mos merr veten më qafë.

Tunda kokën në shenjë mohimi dhe thashë:

– Nuk kam shkruar gjë.

Një breshëri pëllëmbash flakërinë në fytyrën time. Goditja ishte e papritur. Pastaj filluan goditje të tjera. Në to nuk merrte pjesë vetëm kryetari. Atë e ndihmonte edhe ndërhyrja e Demirit. Ndieja që po më linin fuqitë. Nuk qëndroja dot më këmbë. Një grusht  i  fortë   më qëlloi në fytyrë. U rrëzova për tokë. Filloi të më rridhte gjak nga hundët. Mendja më shkoi te trakti që mbaja në xhepin e këmishës. Instiktivisht dora më shkoi atje. Syrit të sprovuar të zv/kryetarit nuk i shpëtoi një veprim i tillë. Eksperienca e gjatë e tij në këtë drejtim triumfoi mbi injorancën time fëminore. Dhe nuk mund të ishte ndryshe. Ai ishte një burrë i pjekur, ndërsa unë një fëmi. U afrua. Më futi dorën në xhep dhe nxorri traktin. Buzëqeshi si trumfator dhe pasi e lexoi  tha:

– E more karafil, do të vazhdosh të heshtësh më?

E pashë se nuk kisha nga t’ia mbaja. U detyrova të pranoja duke i marrë të gjitha mbi vete.Demiri thirri dy policë. Ata  erdhën,  më   ngritën në   këmbë  dhe ashtu, pothuajse duke më hequr zvarrë, më morën dhe më mbyllën në qelinë që ndodhej nën rampën e shkallëve që të shpinte në bodrum ku ishte vargu i qelive. Në dy qeli të tjera mbyllën shokët e mi.

Mund të na flisni për periudhën që ndejtët ne birucat e sigurimit të shtetit?

 Në birucat e sigurimit të shtetit qëndruam gjashtë muaj dhe njëzet ditë. Qelia ku më mbyllën kishte dimensione 2,5 X 1,5 dhe lartësia fillonte nga 20 cm. dhe përfundonte në 1,5 metra. Koka dhe i gjithë trupi më dhimbnin. Kishim tri roje të brendëshme. Kapter Myfiti  ishte një sadist i vërtetë. Kënaqësia e tij ishte kur shihte viktimat e sakatosura nga torturat që ktheheshin nga hetuesit. Qeshte  me  të  madhe  kur  i shihte në atë gjendje. Ishte një e qeshur sarkastike. Tetar Vlashi nuk ishte si Myfiti, por kërkonte të zbatonte një për një kërkesat e rregullores së brendëshme. I treti ishte rreshter Gjyshi, i shoqi i  një komshies tonë, me të cilën kishim miqësi familjare. Kështu që me mua sillej mirë..

Hetues kishim marshall Demirin. Një vit më parë kishte qënë edhe hetuesi i Besnikut. Kishte krijuar bindjen se  duhej të kishim një më të madh që na kishte shtyrë në këtë rrugë. Nuk besonte që tre fëmijë si ne të mernim një të tillë inisiativë. S’arrita kurrë të kuptojë se për ç’arësye  dyshimi i tij binte mbi një shokun e klasës së Besnikut,  Shefqet Xhikun. Më torturonte për të më detyruar të pranoja se ishim shtyrë nga ai. Por kjo ishte absurde. Nuk kisha si të pranoja. Isha i detyruar të duroja torturat.

Një natë po flija  në  qelinë  time.  Ndjeva  një goditje të fortë  në  këmbë. U ngrita i  tronditur.  Para meje qëndronte kapter Myfiti, i  cili  më  shpuri  në  zyrën  e  Demirit. Pyetja e parë që më bëri ai ishte:

– Sot dua të mbarojmë punë shpejt se vajti vonë. Më trego, ku i ka fshehur florinjtë yt atë?

E  vështrova  i  habitur. E  ku  i  kishin  mbetur  florinj  tim  eti   pas   gjithë   atyre peripecive që  kishim hequr.  Në shtëpinë tonë mezi kishin mbetur vetëm disa minderë të vjetër prej dërrase dhe jo të kishim florinj. Le që edhe po të kishte, aq mendje lehtë nuk do ishte im atë sa të m’i tregonte mua një pesëmbëdhjetëvjeçari? Pyetja e tij m’u duk si e një fillestari të paditur.

– Babai im nuk ka florinj, – iu përgjigja.

Më lidhi duart me  hekura  dhe  m’i  shtrëngoi fort.  Më  shtriu  në  tokë  dhe  filloi të më godiste me të dy pëllëmbat me sa fuqi  kishte.  Shikoja  krahët  e  tij  që  hapeshin  me forcë dhe më qëllonin. Koka ime e vogël ishte e detyruar të duronte goditjet barbare të tij. Filloi të më godasë edhe me shkelma në organet gjenitale. Më vinte këmbën me këpucët me gozhda në grykë dhe më hipte sipër duke më rënduar me forcë

– Hë, fol, ku janë florinjtë?

Dhimbjet   ishin   të  tmerrshme.  Nga  hundët filloi  të  më   rridhte gjak. Kjo  gjendje  vazhdoi  për gati dy orë. Së fundi humba ndjenjat. Më hodhën një kovë ujë në fytyrë. Ndjeva dy duar që më ngritën dhe duke më hequr zvarrë më përplasën në qeli.

Netët kalonin në mes të ankthit të torturave. Ishte bërë  e zakonshme që pyetjet të zhvilloheshin afër mesnatës. Kështu një natë më çuan si zakonisht në zyrën e hetues Demirit. Ai më vështroi  gjatë dhe në fund më pyeti:

– A je penduar për aktivitetin e zhvilluar?

Pyetja më erdhi e papritur. Nuk dija si të përgjigjesha.Vendosa t’i thoja të vërtetën:

– Jo.

Përgjigja i erdhi  e  papritur. Më  vështroi  me  inat dhe pastaj më tha;

– Ashtu? Atëhere bëjë një deklaratë për sa the.

Më vuri para letër dhe penë. Unë fillova të shkruaj:

Deklaratë

Unë, Reshat Kripa, nga Vlora dhe banues po në Vlorë, në lagjen Vrenez, mbasi u pyeta prej hetuesit që proçedohem si pjesmarës dhe element kryesor i grupit me pseudonim “Atdhetari” që përbëhet prej meje, Myrteza Baboçit dhe Jorgo Beshos, në se jesh penduar për fajet e  kryera  kundër pushtetit ju përgjegja si më poshtë:Unë Reshati deklaroj se rrugën që kam ndjekur duke treguar aktivitet kundër pushtetit, e quaj të drejtë për deri sa gjendja në vëndin tonë nuk  ka ndryshuar dhe se unë këtë ndryshim e pres nga  t’arratisurit e  jashtë shtetit anglo-amerikanët etj.

            Këtë deklaratë e shkruaj dhe e nënshkruaj vehtë pa u imponuar sepse janë deponimet e mia.

Deklaron i burgosuri

Reshat   Kripa

Vlorë më 11-VIII-1951

 Demiri mori dhe lexoi deklaratën. Fytyra filloj t’i marrë lloj-lloj ngjyra. Aty për aty filloi të më godasë me pëllëmba, grushta dhe çfarë të mundte. Pastaj thirri Myfitin dhe e urdhëroi që të më lidhte duart dhe të më çonte në qeli.

Pas gjashtë muajsh e njëzet ditë erdhi Gjykata Ushtarake e Durrësit.  Gjyqi ishte në të vërtetë një farsë. Ishim nëntë veta që u gjykuam. Ne të tre, Halo Çanaj nga Dukati, Ymer Rakipi nga Gjormi, Bejo Vrazhdua nga Bolena, Hajro Belishova nga Mallakastra, Pullumb Llupa nga Vlora dhe Pepo Koheni, një vlonjat me origjinë hebreu.

Kryetar gjyqi ishte kapiteni i parë Shuaip Shaze dhe anëtarë nëntoger Namik Laze dhe një qytetare e Vlorës, Adile Selimi, prokuror ishte Gaqo Bezha, ndërsa sekretare  Raife Ismaili. Gjykimi u zhvillua në dy seanca që zgjatën jo më tepër  se pesë orë. Ditën e parë u zhvillua seanca e pyetjeve. Të nesërmen në fillim u dha pretenca e prokurorit. Në këtë  pretencë, midis të tjerave thuhet:

“Të tre të pandehurit bashkarisht,  në gjimnazin “Ali Demi”, kanë marrë pjesë në një grup armiqësor, të ashtuquajtur “Atdhetari”, i krijuar dhe i pagëzuar me inisiativën e Reshat Kripës kundër pushtetit popullor. Kanë zhvilluar mbledhje të rregullta, deri në shtatë herë rresht, në dyqanin e Jorgo Beshos e gjetkë, mbledhje këto që kryesoheshin nga Reshat Kripa.\

Ata, me propozim të Reshat Kripës, kanë hedhur trakte. Konceptet e tyre i jepte Myrteza  Baboçi.

Në shkruarjen e tyre kanë marrë pjesë Reshat Kripa dhe Jorgo Besho, ndërsa në shpërndarjen që të tre së bashku.

Pastaj u bë mbrojtja e avokatëve. Unë dhe Jorgua kishim avokat Pavllo Sopiqotin, ndërsa Myrtezai Petro Kisin.. Ata u munduan ta paraqisnin çështjen si një fantazi fëmijësh.. Pastaj e mori fjalën kryetari që kërkoi fjalën tonë të fundit.

– Nuk kam asgjë për të thënë, – u përgjigja unë

Të njëjtën përgjigje thanë  edhe  shokët  e  mi. Ai priste që ne të kërkonim mëshirë.  Pastaj me vendimin numër 111 datë 11.12.1951 na dënuan. Në vendimin e gjyqit thuhej:Si element i shtresës së prekur nga reformat e pushtetit popullor, i pandehuri Reshat Kripa, ndonse në moshë të re, bëhet i vendosur në rrugën antipushtet dhe qysh në muajin mars të vitit 1951 bisedon me rradhë edhe me dy të pandehurit e tjerë, Jorgo Beshon dhe Myrteza Baboçin.

U shfaq atyre propaganda shpifarake të radiove reaksionare si të Londrës e të tjera, u paraqet ndërrimin e situatës në vendin tonë dhe së fundi u propozon që të formojnë një grup me emrin “Atdhetari”

Të tre të pandehurit janë konseguent në pjesmarrjen e tyre në grup kundërshtar të organizuar dhe në përpilimin dhe shpërndarjen e fletushkave me përmbajtje antipushtet.

Sipas tij mua dhe Myrtezanë na dënuan me nga pesë , ndërsa Jorgon me tre vjet burg.

Avokatët bënë rekursin në Gjykatën e Lartë Ushtarake. Kjo gjykatë me Kryetar kapitenin e parë  Vangjel Kocani dhe antarë kapitenët e parë Mustafa Qilimi dhe Mustafa Beqo, si dhe  prokurori ushtarak, kapiten Gazmend Jusufaj dhe kryesekretari, kapiten Murat Qazimi, më datën 17.01.1952 morën vendimin numër 35, ku ndër të tjera thuhet:

Rrezikshmëria e veprimtarisë së tyre është e theksuar., prandaj vendimi i gjykatës është i drejtë, si për deklarimin fajtor dhe për masën e dënimit aplikuar veçmas për secilin.

Vendimi ligjëronte atë të Gjykatës Ushtarake të Durrësit.

Cila ishte jeta në burg, çfarë mbani mend, kishit mundësi të shprehnit me njeri-tjetrin fshehtas mendimet tuaja? Cilët kanë qenë dhunuesit tuaj dhe të shokëve në burg?

 Më 12 Dhjetor 1951 u transferuam në burgun e Vlorës. Burgu ishte një godinë e vjetër dy katëshe, që kishte shërbyer si i tillë me kohë. Majtas, ishte dhoma numër një ose infermieria ku shërbente mjeku i njohur Jani Melo, një i dënuar politik edhe ky.  Djathtas ishte dhoma numër dy, ku vendoseshin përkohësisht të burgosurit e rinj. Pas saj ishte dhoma numër tre ose dhoma e të dënuarve me vdekje. Ata i mbanin të lidhur . I nxirrnin një herë në ditë, në orën 8.oo  një nga një për të kryer nevojat personale.

Poshtë shkallëve ishte qelia e  ndëshkimit. Nëpërmjet një porte dilje në oborr ku ishin katër dhoma të tjera. Ngjitur me dhomën numër pesë ishte një dhomë e vogël pa numër, gati si birucë, ku qëndronte përfaqësuesi më i njohur i vllehëve sarakaçanë të Korçës, Ndini Janua. Ishte dënuar me burgim të përjetshëm të rëndë. Atë e nxirrnin vetëm një herë në ditë, sa për nevojat personale. Ishte i çalë dhe mezi ecte. Rojet silleshin shumë ashpër me të. Vdiq në burg pas disa vitesh.

Fillimisht na vendosën në dhomën numër dy. Pas tre ditësh na shpërndanë në dhomat e tjera. Mua më vendosën në dhomën numër pesë. Atje gjeta Alajdinin, shokun e Besnikut. Kjo më gëzoi. Të paktën kisha një njeri të njohur. Ishim dymbëdhjetë persona në  atë  dhomë  me  dimensione 4 X 4 metra. Secilit nga ne i takonte 60 centimetra vënd. Dy orë në ditë në mëngjes  dilnim në obor. Gjatë kësaj kohe duhej të kryenim  nevojat  personale,  të laheshim, të takonim shokët e dhomave të tjera dhe të shëtisnim duke i ardhur oborrit rrotull. Kjo ishte ritmika e ditës.

Në burg ndodhej edhe një italian, inxhinier Terrasini. Kur na pa aq të vegjël, iu drejtua Vendigjar Hamzarajt:

–  Ju shqiptarët keni një  fjalë të urtë që thotë se burgu ështe për burrat.  Komunistët e kthyen edhe në burg  për fëmijë. Nuk merret vesh se kush është burrë dhe kush fëmijë.  Burgu ndryshonte shumë nga gjendja në sigurim. Por edhe atje kishte oficerë xhahilë që e rëndonin gjendjen e të burgosurve. I tillë ishte toger Nauni. Megallomania dhe arroganca e tij ishin të padurueshme. Kënaqësia e tij  ishte  të  torturonte  ata që dënoheshin me izolim në qelinë e ndëshkimit.

Një natë ndieva një dhimbje të fortë në fund të barkut, në krahun e djathtë. Dhimbja ishte e padurueshme. Alajdini trokiti me forcë në portë. Erdhi roja i brendshëm.

– Duam mjekun se kemi një njeri të sëmurë. –  i tha Dinua.

Roja u largua dhe pas pak u kthye së bashku me doktor Melon dhe toger Naunin. Doktori më vizitoi dhe konstatoi se ishte apandesit akut. Duhej ndërhyrje e menjëhershme kirurgjikale, përndryshe rrezikohej jeta. I kërkoi toger Naunit të më shpinin në spital. Por ai me një indiferentizëm të theksuar tha:

– As mos e shkoni ndër mend. Natën nuk e lejon rregullorja lëvizjen e te dënuarve.

Doktori më shtroi në infermierinë e burgut dhe filloi të më bënte kompresa me ujë të ftohtë në vendin e dhimbjes. Për fatin tim, pas disa orësh dhimbja pushoi. Megjithatë, doktori më mbajti në infermieri për disa ditë që të merrja veten mirë.

E njejta gjendje ishte edhe në kampet e punës së detyruar. Dua t’ju tregoj se sa mizor ishin operativët e sigurimit që ishin në këto kampe. Një i tillë ishte toger Ademi që nuk m’u nda gjatë të gjithë kohës së burgut. Ja tre ndodhira të këtij katili:

Atë mëngjes Sulejman Dizdari u gdhi me temperaturë. U  vizitua  te  doktor Isufi. Temperaturën e kishte tridhjetenëntë gradë Celsius. Ai dha urdhër ta shtronin në infermieri. Aty pranë ndodhej toger Ademi, që një ditë më parë kishte bërë fjalë me Sulejmanin. Kur mori vesh përse bëhej fjalë, ndërhyri dhe nuk e lejoi.

Sulejmani  i  shkretë  u  detyrua  të  nisej  në punë. Ecte duke iu marrë këmbët. Kur mbërritëm te kanali, nuk  kishte  më  fuqi.  Si  duket temperatura duhej t’i ishte ngritur shumë. I propozuam rojes së brendëshme që ta linim të pushonte buzë kanalit deri në mbrëmje. Do ishim ne të tjerët që do të realizonin edhe normën e tij. Ai pranoi.

Afroi dreka. Ishte verë. Dielli të digjte. Mbërriti toger Ademi. Pa që Sulejmani po rrinte shtrirë dhe urdhëroi që të ngrihej. Ai u ngrit, mori karron e dorës dhe e shtyu me mundim. Kur mbërriti te vëndi ku shkarkoheshin, fuqitë iu prenë dhe ra në pirgun me dhe. Karrot e tjera që vinin nga prapa, ndaluan.

– Çfarë prisni, shkarkojini! – urdhëroi togeri

Asnjë nuk lëvizi. Allaman Hysa, miku i Sulejmanit, doli para dhe tha:

– Ai ashtë vëllau ynë. Ne nuk e mbulojmë.

Togeri u xhindos. Dha urdhër të lidhin Allamanin dhe urdhëroi një grup të dënuarish ordinerë që ta mbulonin. Dëgjoheshin rënkimet e tij të mbytura. Kjo punë vazhdoi deri në mbrëmje. Zbuluar i mbeti vetëm koka. Kur do të ktheheshim në kamp, shokët nxorrën trupin e tij nga dheu dhe e çuan në krah. Ishte mrekullia e doktor Isufit dhe fati i tij, që e solli përsëri në jetë.

Ishim në kampin e Bulqizës.  Toger Ademi ishte emëruar operativ i sigurimit në atë kamp. Ishte dimër. Binte borë. Acari të thante fytyrën. Sapo ishim kthyer nga puna të raskapitur dhe prisnim të na sillnin lugën e supës me qepë, me të cilën mbanim shpirtin gjallë. Ai hyri në kapanon dhe duke iu drejtuar një djaloshi nga Mirdita i tha me egërsi:

– Përse nuk e realizove normën?

– Isha i sëmurë zoti toger! – u pergjigj djaloshi me gjysmë zëri.

Nuk e la të mbaronte fjalën. E rrëmbeu me forcë dhe duke e hequr zvarrë, e përplasi përjashta në borën që vazhdonte të binte. Filloi ta godiste ku mundte me kamzhikun që mbante në duar. Pastaj duke e tërhequr gjithmonë zvarrë, e mbylli në një nga birucat e caktuara për këtë qëllim.

Kur u err dikush i çoi një copë buke. Nuk e kish mbaruar ende, kur ia behu krimineli. Sapo e pa, filloi ta godiste përsëri me kamzhik, duke kërkuar t’i tregonte se kush ia kishte dhënë copën e bukës. Djaloshi nuk tregoi. Atëhere dha urdhër ta lidhnin në një shtyllë telefoni që ndodhej afër kapanonit tonë. Caktoi edhe dy roje për të mos lejuar njeri t’i afrohej. Ishte thëllim. Dëgjonim rënkimet e tij të mbytura dhe nuk ishim në gjendje ta ndihmonim. Tërë atë natë nuk mbyllëm sy duke dëgjuar rënkimet e tij. Dikur afër mëngjesit ato pushuan. Mirditori trim kishte ndërruar jetë. Nuk i kishte mbushur ende te shtatëmbëdhjetë vjetët.

Ishte shtatori i vitit 1955, tridhjetepesëvjetori i Luftë së Vlorës. Me nismën e doktor Isufit organizuam një pasdite letrare me poezi të një poeti vlonjat, Kudret Kokoshit, edhe ai i burgosur politikë në burgun e Burrelit. Secilit prej të rinjve të kampit i ishte dhënë për te recituar nga një poezi të tij me teme patriotike.  Unë kisha pezinë “Një ditë vjeshte” që i kushtohej pikërisht kësaj lufte. Në kohën e recitimit ia behu toger Ademi që kur mori vesh përse bëhej fjalë urdhëroi mbylljen time dhe disa të rinjve të yjerë në birucë dhe na dënuan që për gjashtë muaj të mos kishim takim me familjen.

A mund të më përshkruani ju lutem vetëm një ditë burgu, si fillonte dhe si mbaronte dita e punës?

 Grafiku i ditës së punës ishte po ai i zakonshmi. Zgjimi bëhej në orën 5.00 të mëngjesit. Më 5.30 ishte ngrënia e mëngjesit, një lugë supë me fasule ku kokrat e fasules ishin tepër të rralla. Më 6.00 nisja për në vendin e punës që, ngandonjëherë zgjaste gati një orë rrugë larg. Në orën 7.00 fillonte puna që mbaronte  në orën 15.00. Në orën 16.00 ngrënia e drekës, edhe kjo një lugë supë me oriz ose makarona. Në orën 19.00 darka, një gotë çaj pothuajse pa sheqer. Në orën 20.00 fjetja.

Cili është mendimi juaj për hapjen e dosjeve, pse është zvarritur kaq shumë nga të gjitha qeveritë dhe nëse ndodh hapja e dosjeve mund të ketë luftë civile, siç pretendohet, veçanërisht nga politikanët tanë.

 –Procesi i hapjes së dosjeve është përdorur nga qeveritë shqiptare si një masë mbrojtëse për krimet që funksionarë të qeverive, parlamentit dhe drejtësisë mund të kenë kryer në kohën e komunizmit. Ata e kanë përdorur këtë kartë për të detyruar një pjesë të të përndjekurve politikë ose jo,  që ata i kishin ngritur në poste të rëndësishme, por që dikur kishin bashkëpunuar me ish-sigurimin e shtetit, të shkonin sipas avazit që ata donin. Janë bërë disa herë të ashtuquajtur ligje për hapjen e dosjeve, por asnjeri nuk e zgjidhte çështjen në themel. I pari u bë në vitin 1995 nga qeveria demokratike. Megjithësë shumë i mangët ai u hodh poshtë kur pushtetin e morën socialistët në vitin 1997. I dyti kur në pushtet ishte përsëri qeveria demokratike, edhe ky i mangët. Ky ligj u hodh poshtë nga Gjykata Kushtetuese e përbërë nga ish-gjykatës të periudhës komuniste si Fehmi Abdiu me shokë, pasi prekeshin vetë ata nga ky ligj. I treti ka disa muaj që është miratuar nga parlamenti me shumicë socialiste por që përjashton lustracionin. Me pak fjalë askush nuk hiqet nga detyra edhe nëse rezulton si i prekur nga ky ligj. Për më tepër, megjithëse kanë kaluar disa muaj, ende nuk janë miratuar anëtarët e komisionit të shqyrtimit  të dosjeve që janë propozuar nga organet e caktuara në ligj. Me këtë ritëm qeveritarët duan të kalojnë edhe disa vite, në mënyrë që kur të miratohet një ligj i drejtë, nëse do të miratohet ndonjëherë, atëherë nuk ka se kush të ndëshkohet pasi në atë kohë asnjeri prej tyre nuk do jetë më gjallë ose nuk do të jetë më në detyrat e larta. Pretendimi për gjoja luftë civile është alibia me të cilën pushtetarët kërkojnë të justifikohen.

Keni pasur mundësinë të shikoni dosjen tuaj dhe nëse po çfarë është shkruar konkretisht, akuzat, emrat e hetuesve, të dëshmitarëve etj.

 –Po e kam marrë në Arshivën e Ministrisë së Brendëshme në kohën kur drejtor ishte i nderuari Kastriot Dervishi. Në të përfshihet e gjithë periudha në sigurimin e shtetit për të tre ne të arrestuarit, pyetjet e hetuesve dhe përgjigjet tona, pretenca e prokurorit, mbrojtja e avokatëve, vendimet e gjykatës ushtarake të Durrësit dhe asaj të lartë. Ndodhen pothuajse të gjitha traktet që ne kishim ngjitur mureve në qytet., madje edhe deklarata ime. Dëshmitarë ne nuk kishim pasi u zbuluam në flagrancë. Akuza ishte agjitacion dhe propagandë. Ishte edhe emri i hetuesit Demir Zhupa.

-Ju kanë ofruar partitë politike, kur kanë marrë pozitën në parlament, ndonjë vend në qeveri si ish i përndjekur politikë

-Në periudhën 1992-1997 kam qenë i emëruar Drejtor i Zyrës së Punës, Emigracionit, Përkrahjes Sociale dhe të Përndjekurve Politikë të rrethit të Vlorës. Në zgjedhjet parlamentare të vitit 1992 kam qenë në listën shumë emërore të Partisë Demokratike me numrin 42 por nuk arrita të bëhem deputet i saj. Në periudhën 2001-2002 kam qenë Drejtor i Departamentit të Përndjekurve Politikë pranë Partisë demokratike në Tiranë.

Sot mjerisht politikanët, kriminelët abuzuesit, servilët, gazetarët vazhdojnë të akuzojnë njeri-tjetrin në format më të errëta dhe të pacipa, shpesh vetëm për interesa të tyre meskine, për karrierë dhe për të rritur emrin e tyre pa punë, pa kulturë, pa fakte. Cili është opinioni juaj për këtë rrëmujë që po ndodh në Shqipëri dhe midis shqiptarëve?

 –Për mendimin tim të gjitha këto që thoni ju vijnë nga koha e gjatë që vendi kaloi nën sundimin komunist. “Njeriu i ri socialit” që ndërtoi sistemi i përmbysur është pikërisht ai që sot është shndërruar në pushtetar, biznesmen i madh, trafikant droge, femrash, fëmijësh e të tjera. Në Shqipëri sot kërkohet të ndërtohet sistemi kapitalist me mentalitetitn komunist që nuk është shkulur nga ndërgjegja e qytetarëve megjithëse kanë kaluar 25 vjet.

Vendin e demokracisë së vërtetë e kanë zënë pazaret politike ndërmjet partive dhe individëve të ndryshëm. Vihet re një trafikim politikanësh. Ministra të së djathtës kalojnë në ministra të së majtës dhe e kundërta. Deputetë të së djathtës kalojnë në deputetë të së majtës dhe anasjelltas. Njësoj si në të kaluarën hymnizimi i drejtuesve idhuj ka marrë përmasa të jashtëzakonshme. Ndryshimi është se ndërsa në të kaluarën hymnizohej vetën një idhull, tani ata janë të shumtë. Ndahen sipas bindjeve politike. Me përjashtim të një pakice të papërfillshme, gati të gjithë, të djathtë dhe të majtë, çirren dhe përgjërohen për një Shqipëri të re. Secili krah ka përfaqësuesit e vetë. Këta “shakaxhinj të përparimit”, siç do ti quante Noli, kanë zaptuar të gjitha ekranet e televizioneve dhe faqeve te shtypit të shkruar duke dhënë leksione për demokracinë. Shumica e tyre u përkasin atyre që e kishin shkelur me të dy këmbët atë në kohën e diktaturës. Kësaj katrahure i mbajnë ison një mori gazetash që e quajnë veten të pavarur, por që në të vërtetë u shërbejnë padronëve të tyre djathtas dhe majatas.

Si funksionon shoqata e të përndjekurve politikë në Shqipëri ngase keni qenë për një kohë të gjatë kryetar i saj dhe cilat janë problemet që hasin të përndjekurit politikë në Shqipëri?

 Përgjigje:   Shoqata e të përndjekurve politikë të Shqipërisë u themelua më 28 prill 1991. Kryetar i saj u zgjodh një figurë e shquar e të përndjekurve politikë siç ishte i nderuari Osman Kazazi. Më 14 maj 1991 u themelua Dega e Vlorës e kësaj shoqate ku kryetar ishte intelektuali i njohur Hysni Alimerko ndërsa sekretar u zgjodha unë. Në kuvendin e dytë të shoqatës, më 1993, kryetar u zgjodh zoti Kurt Kola, ndërsa unë nënkryetar. Kurt Kola me ekstremizmin e tij bëri që shumë shpejt shoqata të ndahej në dy rryma. Rryma e shkëputur në vitin 1955 krijoi Shoqatën Antikomuniste të Përndjekurve Politikë Demokratë të Shqipërisë me kryetar të nderuarin Gjon Shllaku dhe sekretar nje figurë tjetër të nderuar, Leka Dostin. Në këtë shoqatë unë u zgjodha anëtar i kryesisë. Shoqata e jonë është e vetmja shoqatë që ka në statutin e saj që kryetari nuk mund të zgjidhet më shumë se dy herë dhe e ka zbatuar këtë me rigorozitet. Kështu në kuvendin e dytë, pas dorëheqjes së zotit Shllaku, u zgjodh zoti Tomor Aliko, që e mbajti këtë detyrë edhe në kuvendin e tretë më 2000. Në kuvendin e katërt, në vitin 2003 kryetar doli zoti Afrim Haçi, në kuvendin e pestë, në vitin 2006, zoti Skënder Qëndro dhe në kuvendi e gjashtë, zoti Simon Mirakaj. Qysh prej vitit 2006 unë jam kryetar i degës së Tiranës. Shoqata organin e saj më të lartë ka Këshillin Kombëtar të zgjedhur në çdo kuvend si edhe Kryesinë Kombëtare. Në gjithë vendin ka 36 degë nëpër bashkitë.  Kjo është historia e shoqatës tonë.

Qëllimi i krijimit të shoqatës tonë ka qenë rehabilitimi i plotë i kësaj shtrese në jetën politike dhe shoqërore të vendit dhe, për të thënë të vërtetën në vitet e para pas përmbysjes së sistemit totalitar kemi arritur të bëjmë disa gjëra si arsimimin, punësimin, strehimin  e të tjera. U miratua ligji mbi statusin e të përndjekurve politikë, u arsimuan pothuajse pjesa më e madhe e të përndjekurve. U punësuan gjithashtu një pjesë e madhe, madje disa edhe në detyra shumë të larta. U miratua ligji mbi strehimin e tyre falas e të tjera. Por kjo nuk vazhdoi gjatë. Ishte viti 1997 që i përmbysi të tëra. Madje në këtë vit të zi kryesisht u vramë ne. Përmend këtu Bujar Kaloshin, Lekë Çokun, Besnik Hidrin, Bashkim Shkurtin, Fredi Shehun, Gëzim Shabanin, Besim Manoilin, Adem Shehun, Skënder Kalenjën e të tjerë.

Pas kësaj periudhe, për të thënë të vërtetën, çdo gjë ndryshoi. Menduam se me rrëzimin e monumentit te diktatorit kishim fituar lirinë, por u gabuam. Ne kishim rrëzuar vetëm skeletin e atij monumenti, ndërsa shpirtin e tij e kishim lënë të lirë të endej nëpër shqipëri dhe të pergatiste masakra të tjera. Në periudhën e qeverisjes socialiste filloi përsëri ndjekja e të përndjekurve politikë duke i pushuar nga puna dhe duke ua hequr edhe ato të drejta që u ishin dhënë nga qeveria demokratike. Por edhe kur në pushtet u kthye përsëri qeveria demokratike nuk shikoheshim më si gjatë periudhës 1992-1997. Për këtë po tregoj rastet e mëposhtme:

Në muajin mars 2010 në mediat elektronike prestigjioze u dha  lajmi i mëposhtëm:

Një delegacion i Kombeve të Bashkuara i ka kërkuar Shqipërisë të dënoj krimet e komunizmit. Kuptojeni mirë, një delegacion i Kombeve të Bashkuara i paska kërkuar Shqipërisë të dënoj krimet e komunizmit. Që një delegacion i Kombeve të Bashkuara të kërkoj që Shqipëria të dënoj krimet e komunizmit punët janë shumë keq. Sepse ky delegacion duhet t’i ketë parë gjurmët e kësaj murtaje kudo, aq sa është i shqetësuar dhe kjo njëzet vjet  pasi Shqipëria pretendon se e hodhi poshtë komunizmin.

            Në Shqipëri ky lajm nuk u publikua në asnjë media vizive apo të shkruar. Përse?

-Më 14 dhjetor 2010 me anën e një letre të nisur nga  ana e ministrave të jashtëm të Lituanisë, Letonisë, Bullgarisë, Hungarisë, Rumanisë dhe Çekisë, me nismën e Ministrit të Jashtëm Lituanez, zotit Audronius Azubalis. drejtuar Komisares Europiane për Çështjet e Drejtësisë, zonjës Vivian Reding, letër që Komisioni i Be-së, të cilit i ishte drejtuar letra, kishte marrë përsipër shqyrtimin e saj me seriozitetin më të madh. Letra në fjalë përmbante propozimin për ngritjen e një gjykate ndërkombëtare për dënimin e krimeve të komunizmit.Do të kishim dashur që krahas firmave të ministrave në fjalë të kishte qenë edhe ajo e ministrit tonë, si përfaqësues i shtetit me përndjekjen më mizore. Megjithatë ajo mungoi. Ministër i jashtëm ishte Ilir Meta. Edhe ky lajm nuk u publikua në mediat shqiptare. Përse?

Lidhur me sa më sipër ne na lindin disa pyetje:

1. Kur do të organizohet konferenca kombëtare me pjesmarrjen e përfaqësuesve  të  parlamentit,qeverisë, partive politike, shoqatave te përndjekurve, akademikve, historianëve si dhe eksperëve të OJQ-ve, për krimet e kryera nga komunistët?

2. Kur do të fillojë puna për gjetjen e të vrarëve dhe të zhdukurve me ose pa gjyq për arsye politike?
3. Kur do   të   dënohet   diktatori   Enver  Hoxha   si   ideatori,  frymëzuesi,  dhe  ekzekutuesi i  sistemit më diktatorial të Europës Lindore?
4. Kur do të rishikohen datat dhe simbolet e sistemit komunist që  shënojnë  instalimin diktaturës komuniste?
5. Kur do të  hapen  dosjet  e  ish  bashkëpuntorëvë  të  sigurimit  të  shtetit  për politikanët, drejtuesit e institucioneve kushtetuese, atyre të sistemit të drejtësisë, të administratës qëndrore apo lokale, si dhe të mediave audio-vizive apo të shkruara?
6. Kur do të bëhen publike dokumentat që dëshmojnë krimet e rregjimit komunist, përfshirë edhe dosjet e krijuara në ish institucionet e përndjekjes dhe dënimeve politike si Sigurimi i Shtetit, Gjykatat dhe Prokuroritë dhe Komitetet e Dëbim- Internimeve?
7. Kur do të bëhet rishikimi i historisë dhe i teksteve të librave shkollore, në mënyrë që të mos helmohen më nga propaganda komuniste fëmijtë tanë? Kur do të hapen muzeumet, kthehen në muze burgjet e tmerrshëm, ngrihen memorialet në nderim të shqiptarëve që u vranë nga rregjimi totalitar?

Të   gjitha   këto   kërkesa   janë   pjesë   të   rezolutës    së    miratuar   në   Kuvendin   e Shqipërisë në vitin 2006, rezolutë që deri më sot ka mbetur vetëm në letër. Atëhere çfarë pritet që të  zbatohet? Mungesa e vullnetit të fircave politike

Ka vite që Kuvendi i Shqipërisë ka marrë vendimin e ngritjes së memorialit të viktimave të komunizmit por deri më sot nuk është bërë asgjë. Gjitashtu asgjë nuk është bërë edhe për kthimin në muze të kampit famëkeq të Spaçit. Nuk ka të paktën një pllakë përkujtimore në vendet ku është ushtruar terrori i egër komunmist, si burgu i Burrelit, kampet e Vloçishtit, Bedenit, Qafës së Barit, Gradishtës e të tjera. Kjo gjë tregon vullnetin e forcave politike në Shqipëri që duan të na përdorin si numër votash në raste fushatash elektorale.

Pikërisht kiundër kësaj mendësie ka luftuar dhe lufton shoqata e jonë me ato mjete që ka.

Ka edhe nga klasa juaj që i mbështesin mjaft politikanë sahan lëpirës edhe pse janë me proçedurë penale, ndërkohë në vend që të sjellin emrat e persekutorëve, dëshmitarëve, akuzuesve të tyre që i futën në burg apo internuan, merren me kundërshtarët e tyre nëpër shkrime të ndryshme duke i akuzuar si kriminelë, tradhëtarë, vrasës pa fakte, pa dokumenta, pa i njohur kurrë, me një fjalë bëjnë të njejtën gjë siç i dënoi diktatura me shpifje, inate, diskriminime.

Cili është opinioni juaj?

 Keni plotësisht të drejtë. Ky është një fenomen që vihet re në të gjithë të djathtën shqiptare. Për mendimin tim këto janë pasoja të të ashtuquajturit “Njeriu i ri socialist” që kam përmendur më sipër. Si rezultat i periudhës së gjatë të diktaturës totalitare, mentaliteti komunist nuk është rrënjosur vetëm në shtresën komuniste, por edhe në pjesën tjetër të popullsisë shqiptare dhe si pasojë edhe në një pjesë të të përndjekurve politikë. Përveç këtij mentaliteti ka edhe shkaqe të tjera. Një nga këto është se një pjesë e të përndjelurve politikë nuk mundën t’i rezistojnë presionit të sigurimit të shtetit duke u shndërruar në bashkëpunëtorë të tij dhe ky fakt i bënë ata që sot të mos kenë guxim të dalin kundër tyre. Përveç kësaj është fakt që jo të gjithë të përndjekurit politikë janë të tillë. Me përjashtim të viteve të para të sundimit komunist, në burg u futën jo vetëm për aktivitet politik. Një pjesë e tyre u dënuan pasi kishin kryer një krim ordiner, si vjedhje, përdhunime e të tjera dhe për t’i dënuar më shumë u shtonin dhe një akuzë politike si për shembull agjitacion dhe propagandë apo tentativë arratisje. Së fundi, për mendimin tim, është edhe një gen i keq që jeton brenda çdo shqiptari që bëhet xheloz kur dikush lartësohet para tij ose edhe pse të përndjekurit nuk ishin të një bindje politike dhe kjo solli përçarjen e tyre. Këto i kam nga eksperienca ime pasi i kam përjetuar vetë.

Motra e juaj, artistja e madhe e Kombit, Drita Pelingu, pati një karrierë të gjatë dhe të jashtëzakonshme në fushën e artit. Si i mbijetoi diktaturës me dy vëllezër në burg?

Siç e kam theksuar në fillim të kësaj interviste, në kohën e luftës dy motrat e mia, Drita dhe Fatushja, nxënëse të shkollës pedagogjike “Nana Skënderbej”, kanë qenë të lidhura me lëvizjen nacionalçlirimtare. Me përfundimin e luftës Drita u njoh me këngëtarin e njohur Hysem Pelingu, ish themeluesin e operas shqipatre, komunist i vitit 1942, me të cilin u dashuruan. Ishte ndër të parat që themeluan teatrin kombëtar shqiptar që në atë kohë quhej ‘Teatri Popullor”.  Fisi i jonë nuk ka qenë i angazhuar me asnjë nga forcat politike nacionaliste gjatë luftës. Nuk kemi pasur asnje person të arratisur apo dënuar si kundërshtar i regjimit. Ndaj, siç e kam theksuar, u çuditëm kur na dëbuan nga Tirana për motive politike. I vetmi aktivitet kundër pushtetit të atëhershëm ishte ai i joni, dy vëllezërve.. Ky veprim ndikoi edhe tek Drita. Të gjitha shoqet e saja u nderuan me titullin “Artiste e Popullit”, ndërsa ajo vetëm në vitin 1987 mundi të marrë titullin “Artiste e Merituar”. E njejta gjë ndodhi edhe me të shoqin. Megjithatë lufta e klasave vazhdonte në gjirin e teatrit. Në dramat shqipe asaj do t’i jepnin pothuajse gjithmonë rolet e borgjezeve. Të tilla janë për shembull Butja, Muladesi, Kujdestarja e shkollës pedagogjike e të tjera. Kur vunë në skenë një dramë rumune të Karaxhales, titulli i së cilës nuk më kujtohet dhe ku Drita ishte e vetmja aktore femër, i ftoi për një vizitë ambasadori rumun. Në këtë ceremoni Drita nuk mori pjesë sepse nuk ishte përfshirë qëllimisht në listën e pjesëmarrësve. Megjithatë Drita, duke e ditur shkakun e kësaj qëndronte e heshtur dhe nuk shfaqte asnjë pakënaqësi. Kjo e bëri që të mbijetonte.  Por një faktor tjetër që e mbajtën në teatër ishte bashkëshorti i saj. Hysen Pelingu ishte një burrë i rrallë. Duke e ditur gjendjen politike të familjes tonë ai nuk mendoi kurrë të braktiste Dritën siç vepruan shumë nga komunistët e tjerë. Madje sa herë që do të vinte në Vlorë për ndonjë koncert, do të vinte patjetër tek ne. Edhe pushimet e verës i bënin në plazhin e Vlorës dhe unë shkoja lirisht në gabinën e tyre për të bërë plazh. Me pak fjalë ishte një burrë i rrallë.

Cilat janë disa nga projektet tuaja dhe konkretisht çfarë keni në dorë për të shkruar.

 Deri më sot kam botuar katër romane “Shkallët e Ferrit”, “Sekreti i Varrit te Vetmuar”, “Në kërkim të Lirisë” dhe “Endrrat e thyera”, një libër me tregime “Një Tregim për Mikun Tim”, një libër me poezi “Dhimbje”, një libër me kujtimet e rinisë “Rini e Copëtuar” dhe një monodramë shkruar sipas motiveve të romanit “Shkallët e Ferrit” me titull “Hijet Lëvizin”.

Në faqet e shtypit të shkruar dhe atij viziv kam botuar mbi 300 artikuj me tema të ndryshme për të cilat po përgatitem t’i botojë në një përmbledhje të tyre të ndarë në dy volume.  Jam duke përgatitur gjithashtu edhe një libër me tregime edhe këto të botuara në faqet e shtypit.

Ju faleminderit zoti Kripa dhe ju urojmë vetëm ditë të bardha!

 Kënaqësia ishte e imja. Falermindërit juve!

Bisedoi Keze Kozeta Zylo

Mars 2016

Staten Island, New York

“Mini-Mini Show”, një emision i veçantë për fëmijë/

-Sot bëj krahasimin me brezin e fëmijëve të para 13 viteve/

– Ata atëherë ishin më të drejtpërdrejtë dhe më naivë në pyetjet që u bënin të ftuarve. Ishin me më pak komplekse/

– Ky brezi i sotëm, i cili i di të gjitha që në bark të mamit ka dhe një vetëkontroll/

– Dikur pjesa më e madhe e të ftuarve i përkisnin fushës së politikës, sot ata i kemi lënë mënjanë/

– Një femër e pavarur ekonomikisht, do të thotë një femër, e cila nuk do të durojë më dhunën në shpinën e saj/

Nga Albert Z. ZHOLI/

Elona Paja mbetet një ndër gazetaret e suksesshme që ja ka kushtuar krijimtarinë e saj dhe performancën televizive fëmijëve dhe vetëm fëmijëve. Një vajzë kërkuese ndaj vetes, korrekte dhe me vizion. Mini-Mini Show ka startuar për herë të parë në vitin 2003. Një format që në atë kohë rezultoi i suksesshëm. Më pas ai vazhdoi deri në vitin 2009. Tashmë, Elona, vendosi t’i rikthehet këtij emisioni, sepse nevoja për të patur një emision për fëmijë nuk ndihet vetëm në TVSH, por në të gjitha kanalet televizive. Këmbëngul gjithmonë, sepse fëmijët janë e ardhmja dhe si e ardhme, ata meritojnë të kenë hapësirat e tyre, vëmendjen tonë dhe t’i drejtojmë e t’i edukojmë siç duhet.

– Kush janë të veçantat e këtij emisioni dhe cilat janë risitë në këtë këndvështrim të ri?

Sot bëj krahasimin me brezin e fëmijëve të para 13 viteve me sot. Ata atëherë ishin më të drejtpërdrejtë dhe më naivë në pyetjet që u bënin të ftuarve. Ishin me më pak komplekse. Ky brezi i sotëm i cili i di të gjitha që në bark të mamit ka dhe një vetëkontroll. Shpeshherë ata kanë informacion edhe më shumë se ne të rriturit. Risitë ketë radhë janë të shumta,duke nisur që nga personazhet e ftuar të cilët vendosen përballë fëmijëve. Dikur pjesa më e madhe e të ftuarve i përkisnin fushës së politikës, sot ata i kemi lënë mënjanë. Ftohen personazhe, për të cilët vetë fëmijët kanë interes, por njëkohësisht në përzgjedhjen e tyre ne përpiqemi të mos i japim shikuesit një emision argëtues(natyrisht edhe për këtë mendojmë,por si qëllim i fundit),por një Mini Show edukativ dhe informativ.

-Si ndiheni në këtë emision dhe cilat janë përgatitjet dhe vështirësitë për realizimin e tij?

Le të themi qe ndihem mirë. Është formati im dhe e bëj me shumë dashuri. Puna me fëmijët më jep mjaft kënaqësi. Natyrisht që të hysh në botën e tyre dhe të fitosh besimin e tyre është e vështirë, por po e fitove ketë besim ti ja del mbanë. Vështirësitë janë të shumta në TVSH por mbështetja dhe përkushtimi i stafit me te cilin punoj, bën që në fund të ditës të gjitha të harrohen.

– A mendoni se emisione të tilla duhet të jenë të vazhdueshme në të gjithë stacionet televizive?

Sigurisht që po. Ka tentativa të vazhdueshme por janë të vogla. Më shumë këto tentativa i shoh si show për të korrur sukses me pafajshmërine e fëmijëve. Fëmija është fëmijë dhe ka kohë të rritet. Ne natyrisht e kemi për detyrë tu përgjigjemi të gjitha pyetjeve të tyre,por jo ti shtyjmë ata të sillen si të rritur. Atë ç’ka mbjell- Atë do të korrësh

-Cilët janë bashkëpunëtorët tuaj më të afërt në këtë nismë, sa të bukur po aq dhe të vështirë?

Sa mirë që ma bëre këtë pyetje. Së pari ekrani i shenjtë i Televizionit Shqiptar,i cili në 18 vite pune aty nuk më ka braktisur kurrë. Së dyti unë kam një regjisor të talentuar i cili si puna ime ka një jetë që merret me fëmijët e ai quhet Artur Dauti. Pa gazetaren dhe koordinatoren e këtij formati Nevila Hoxha (Islami) nuk besoj se do t’ja dilja dot mbanë e vetme. Dhe pastaj dy njerëz të dashur për mua, operatori Arben Ametlli dhe mjeshtri i zërit Kristaq Kristo, të cilët më durojnë edhe kur jam e mërzitur, edhe kur jam me nerva (qesh).

-Pse zakonisht femrat janë më të pranueshme në realizimin e emisioneve të tilla?

Këtë se’ di. Ndoshta, sepse gjuhën me të cilën u flitet fëmijëve vetëm ato e njohin. Instinkti i nënës…

-Mendoni se femrat shqiptare e kanë gjetur veten dhe respektohen si moderatore në televizione?

Përderisa në një pjesë të mirë të formateve televizive e drejtojnë femrat natyrisht që po. Në ato formate që kërkohet gjuhë më e ashpër e mbulojnë shumë mirë meshkujt. Megjithatë një gjë mund ta them me siguri. Femrat janë shumë të zonjat në punën që bëjnë dhe u besohet. Me femrat vështirë se mund të bësh kompromise.

-Po në emisione të tjera, femra a është po aq premtuese sa në ato për fëmijë?

Sigurisht. Ju keni emisione politike që drejtohen nga femrat, edhe në botë. Emisione me tema të forta sociale, ekonomike. Femrat janë shumë të zonjat dhe dinë t’i çojnë punët deri në fund. Egoizmi që i karakterizon i bën më të forta.

-Cilat janë problemet e femrës shqiptare sot?

Së pari, dhe më kryesorja mendoj është pavarësia ekonomike. Që këtu nisin të gjitha problemet. Një femër e pavarur ekonomikisht do të thotë një femër e cila nuk do të durojë më dhunën në shpinën e saj, nuk do t’i trembet divorcit, do të dijë të ngrejë zërin për të drejtat e saj etj.

-Në emisionin tuaj a ndikon politika dhe në fakt a duhet të ndikojë?

Aspak. Gjatë këtij sezoni gjeja e parë që ramë dakord njëzëri ishte të mbanim larg politikës fëmijët. Mjaft më me personazhe politikë se na kanë ardhur në majë të hundës. Natyrisht që herë pas here ata bëhen kuriozë dhe e pyesin të ftuarin por detyra e një televizioni publik është të merret me edukimin dhe informimin e tyre. Ndonjëherë më ndodh t’i ngacmoj me humor se me kë parti janë ata dhe aty kuptoj që ata janë partizanë të bisedave të prindërve në familje. Këtu kuptoj që në familjet tona flitet më shumë për politikën, sesa për hallet tona të përditshme.

– Po filmi për fëmijë, a është në nivelet e duhura dhe a ka rëndësinë e duhur sot?

-Unë sapo kam përfunduar një serial me 20 seri për fëmijë, “Dadoja e pallatit tonë”. Ndërkohë që kam rinisur seritë e reja të tij. Filmat për fëmijë janë të paktë. Natyrisht që duhen buxhete por mendoj që edhe skenaristë që shkruajnë për fëmijë janë me kokrra. Në një të ardhme kemi për të patur, por kjo e ardhme sot që po flasim më duket e largët.

Gratë nëse e duan diçka me gjithë shpirt e zemër nuk ka asnjë forcë që mund t’i ndalojë ta realizojnë atë”, thote Lola Luma/

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/*

Lola Luma lindi në Shkodër.  Prinderit e saj janë Mimoza Hakcanin nga Tirana dhe Kolec Luma nga Shkodra. Ajo ka një vëlla, Anton Luma. Lola ka treguar pasionin e saj për aktrim që në moshë të vogël në grupet teatrale dhe koncertet e ndryshme shkollore, të motrave Saleziane dhe të Dom Boskos.  Në moshën 10 vjeç vihet re talenti i saj krijues duke organizuar talent show “Miss Rrugica.”

Emigron me familjen e saj në Nju Jork (2001).

Mbaron studimet në Instititutin e Filmit dhe Teatrit “Lee Strasberg” në degën e Aktrim ku kishte si mësuese aktoren e madhe të Hollivudit Jennifer Esposito.

Dipllomohet në kolegjin “La Guardia Community College” për Teatër dhe Komunikim ku merr pjesë  në grupet teatrale të shkollës duke luajtur në dramat “Trapped Abstract” dhe “The Vortican.  Ndërsa është house model për Jovanin, Lola  merr pjesë në reality show të MTV-së  The Real World: Brooklyn (2009).

Gjatë Fashion Week, Lola hap runaway show for Thuy (2010).

Prezanton edicionin e parë të Javës së Filmit Shqipëtar në Nju Jork “100 për 100″ (2012). Merr pjesë në Paradën Shqiptare në Nju York organizuar nga rrënjët Albanian Roots, ku merr dhe çertifikatën e lartë të mirënjohjes për kontributin e madh të dhënë ndaj komunitetit Shqipëtar (2012-2013).

Interpreton poemën e Migjenit “Kënga e Rinisë” ku merr dhe vlerësim nga kritikët e letërsise (2013).  Lola bëhet imazhi i kompanisë së modës Italiane në New York Les Copains (2013).

Në Shqipëri merr pjesë në panelin e jurisë për emisionin “Albanian Top Model” të Joni Peçit (2013).

Prezanton përkrah Bujar Alimanit dhe është pjesë e jurisë së ” Young Albanian Filmakers Festival” (2013).

Gëzon statusin e një topmodeleje 

duke u shpallur në vitin 2013 nga revista Maxim një ndër femrat më “hot” të Nju Jorkut për Vitin 2014. Ka modeluar për disa nga kompanitë më prestigjioze në Nju Jork si L’OREAL, JOVANI, TERANI COUTURE, Les Copains, Demetrios Bride.

Merr çmimin Femra e Vitit 2013 nga Gazeta Shekulli (2013).

Le ta fillojmë me fëmijerinë tuaj, mbresa dhe kujtime të fëmijërisë ku e keni kaluar atë?

Fëmijërinë e kam kaluar në Shkodër, aty ku shkodranët marrin frymë Shkodre. Imagjino filmin “Cifti i Lumtur”, shtëpinë e Luigj Gurakuqit, rrugën që ai ka përshkuar, pra kjo është rruga që linda dhe kam kaluar një ndër fëmijëritë më të bukura që një fëmijë mundet.

Zgjimi në mëngjes në lagjen “Nikaj” (kështu e quanin prindërit tanë) fillonte herët me praktikën e violinës së Denis Cungelit, që kthehej më vonë në një orkester instrumentesh që bënin rikoshe ndërmjet profesor Aleksandër Janës në fizarmonikë, profesor Rafael Shabanit në çelo, Julian Janës në piano, profesoreshë Dori Jakut, Eli Jakut e Gjon Shkrrelit në violinë. Muzika zgjonte tenorin e lagjes Pashko Kallmeti që me një “O Sole Mio” jepte sinjalin për fillimin e një dite të mbarë, ku të cilit diktatura komuniste ja kishte mohuar shkollimin, por kurrë mposhtur talentin. Më vonë pasonte Antonela Kiri, shoqja ime komshi që ishte super e talentuar në kërcimin rrep. Sa doja të isha si ajo atëeherë, por dhe ajo nuk ma prishte qejfin dhe më merrtë sa herë në konkurimet e saj me shkollat. Arti dhe muzika ishte djepi që na tundte çdo ditë ëmbël, në gjeneratën e shkodranëve të rinj.

Ditët që ishim në shkollë rrugica bënte pak pushim. Pas shkollë kthehesha gjithmonë në shtëpi me dy shokët e mi të ngushtë Klaudion dhe Jozin ku diskutonim zakonisht për planin sesi do ta kalonim ditën. Shumica e shokëve dhe shoqeve të mia rrinin me orë duke mësuar, kurse unë e kuptoja mësimin në klasë dhe kisha gjithmonë nevojë për vetëm një rifreskim.

Kisha krijuar një grup me fëmijët e lagjes dhe i jepja mësim ato që mësoja vetë në shkollë. Maja e ditës ishte organizimi i eventit të lagjes “Miss Rrugica”, gjë që unë e bëja me shumë pasion. Falë përkrahjes së babit dhe bujarisë së arkitektit te lagjes Pjerin Jana dhe bashkëshortes së tij Loreta në sponsorizim arrinim gjithmonë të krijonim evente të arrira. Qendra e muzikës mikrofoni dhe organoja ishin pjesë e pandarë e eventeve tona falë profesor Lekë Janës. Kameramen kishim Gac Janën që nuk linte asnjëherë pa xhiruar dhe prapaskenat.

Prindërit e mi kanë investuar që unë të ndiqja kurset private për Anglisht dhe Italisht, ku të dyja i kam  folur rrjedhshëm dhe shkruar që në moshën nëntë vjeç. Një pasion tjetër të trashëguar nga mami kam leximin.

Mami kur u martua dhe erdhi në Shkodër nuse, një pjesë e mirë e pajës së saj përbëhej nga librat . Biblioteka e saj ishte e larmishme me libra jo vetëm për të rritur, por dhe për fëmijë që ajo i kishte ruajtur që kur kishte qenë e vogël. Kur dilnim bashkë shpesh herë ndaloheshim në Piacë ku blinim dy libra dhe ja dedikonim njëra tjetrës. Kjo traditë vazhdon që sot e kësaj dite. Gjatë pushimeve verore kam ndjekur kurset e Motrave Saleziane dhe të Dom Boskos në Shkodër. Dy kurset e mia të preferuara kanë qenë ato të muzikës dhe të kërcimit me të cilët shpesh herë jepnim spektakle nëpër rrethinat e Shkodrës. Sa shumë aventura kemi kaluar me shoqet e shokët e lagjes.  Mbase kjo intervistë nuk mund ti përmbledh të gjitha, por një ditë një libër për fëmijë do jetë vëndi ideal për tu rrëfyer.

Në Shkodër njerëzit mblidheshin nëpër oborre e veranda, biles dhe pjesa më e madhe e dasmave atje bëhej. Në familje kishim shpesh herë vizitorë e ndër ta ishte dhe miku i ngushtë i babit Sali Shijaku e Tonin Tërshana. Buçiste arti dhe muzika në atë kohe dhe dehte shpirtrat e etur romantik. Piktorët ndjenin në atë kohë jo me zemër e shpirt, por me penë. Stërgjyshen time e njoha për herë të parë nga portreti i mikut të familjes Simon Rrota. Vetëm në lagjen tonë kishim të paktën tre piktorë me emër si Georges Kalmetti, Rrik Ndoja e Tomozin Vlashi.

Çfarë do të kujtoni nga shkollat në Shqipëri dhe cili është dallimi midis shkollave këtu dhe në Shqipëri?

Ështe interesant fakti që formimi akademik në Shqipëri eshtë i ngurtë dhe nuk të jep hapësirë që të dëgjohet opinioni yt. Kjo bën që të ndjehesh jo i lirë të shprehësh një mendim . Nuk mendoj që në Shqipëri  ka demokraci në sistemin shkollor. Shkarkimi dhe vënia në punë e personave të pakualifikuar ka sjellë si rrjedhim degjenerimin e vetë sistemit, ku studenti shkon ne shkollë vetëm per një dipllomë dhe jo për formimin e tij akademik dhe profesori vetëm për rrogë e jo për pasion.  Çdo gjë mësohet përmendësh dhe nuk analizohet.  Dhe kush humb në fund? Humb e gjithë shoqëria!

Descartes thotë,” Ka tani disa vite qëkur e kam kuptuar sesa opinione të rreme kam pasur nga fëmijëria ime duke menduar se ato ishin të drejtat, e sa e dyshimtë ishte çdo gjë që unë si pasojë i kisha bazuar mbi to!”

Me këtë parim mundohem dhe unë ta shikoj botën dhe te krijoj opinionet e mia ndaj saj.

Kur erdhët në Amerikë dhe si arritët të keni këto rezultate të shkëlqyera në modelim, aktrim?

 Jemi shpërngulur familjarisht në Amerikë në vitin 2001. Prindërit e mi kanë sakrifikuar shumë duke lënë çdo gjë mbrapa për të ndërtuar një jetë më të mirë për mua dhe vëllain tim. Fillimet nuk janë asnjëherë të lehta. Të vish nga një kulturë e izoluar pas shumë vitesh komunizëm është një “shok” kulture. Prindërit e mi e kanë pasur më të vështirë, por më kanë dhënë mua dhe vëllait tim një mësim të mirë. Të dy kanë ndjekur Global Institute of Technology ne Mahatan duke u diplomuar për Associate in Aplied science-Management.

Unë dhe vëllai kemi ndjekur hapat e tyre duke ndjekur respektivisht pasionet tona. Vëllai ka përfunduar shkollën për kolorist dhe stilist flokësh kurse unë kam mbaruar shkollën në Institutin e Filmit dhe Teatrit “Lee Strasberg”per aktrim dhe “La Guardia Community College” për teatër dhe komunikim. Që herët jam angazhuar me trupën teatrale të shkollës. Pas një seance fotografike me Fadil Berishën më ka kërkuar që të bëhem modelja oficiale e shtëpisë së modës Jovani, pastaj çdo gjë tjetër është histori.

Ju jeni integruar në botën e artit amerikan cilat janë disa nga vështiresitë tuaja dhe rrugët që ju arritët deri në këtë stad?

Balanca midis familjes dhe karrierës është më e vështira. Kujtoj njeherë kur një pjestar i familjes gjendej në spital dhe unë që kaloja netët në një karrige. Bëja dush në spital, ndërroja rrobat dhe shkoja të punoja modele në mëngjes. Një tragji-komedi sepse isha hirushja në darkë dhe në mëngjes bëhesha princeshë. Profesioni im do sakrifica, por familja për mua vjen gjithmonë në plan të parë.

Ju keni fituar disa çmime a mund të na thoni disa prej tyre?

Femra e Vitit në Nju Jork nga Gazeta Shekulli (2013) dhe një ndër femrat më hot të vitit 2014 nga Revista Maxim.

Në rezumenë tuaj lexova që po modeloni në disa kompani cilat janë ato konkretisht dhe cfarë rruge ndoqët për të arritur deri aty?

Të jesh i suksesshëm në çdo fushë duhet medomosdo të kesh, përkushtim, kohë, dëshirë dhe të mos kesh frikë të sakrifikosh. Disa nga kompanitë e modës që po punoj tani janë Demitrios Bride, Venus Bridal, Sivalia Couture, Cividini etj.

Cilat janë projektet tuaja dhe ëndrrat e parealizuara? 

Nuk kam ëndrra por synime që i vendos vetes çdo ditë.  Janë të shumta dhe pres ti realizoj së shpejti.

Ne se do t’ju afroheje një shumë e majme dollarësh nga kompani të ndryshme për të pozuar nudo në llogari të tyre, do ta pranonit?

 Modelimi është art dhe duhet trajtuar si i tillë. Pranimi do të vinte nga rëndësia e projektit dhe jo nga shuma në para.

Sot çfarë është për ju Amerika?

Amerika është një shtet demokratik, me sistemin më kapitalist në botë, ku peshku i madh e ha të voglin nëse i vogli nuk mëson triqet e lojës shpejt. Amerika është e madhe po ashtu dhe mundesitë janë të mëdha. Shpesh herë mendoj për të rinjtë në Shqipëri dhe vendos veten time në pozicionin e tyre dhe më vjen me të vërtetë shumë keq për ta dhe mundësitë e vogla që ata kanë. Atëherë e kuptoj me të vërtetë sesa me fat jam tani që jam amerikane.

Ju keni vite në Amerikë keni menduar se një ditë mund të ktheheni në Shqipëri dhe të sillni gjithë përvojën tuaj maksimale që morët në shtetin më demokratik të botës?

Asnjërë si dihet! Shqipëria ka nevojë për një frymë e ide të reja inovative. Sa herë shkoj në Shqipëri më duket se njerëzit jetojnë akoma në një realitet  paralel virtual, ku hiqen për atë që s’janë. Shqipëria tani është bërë si ajo shtëpia që mban dritaret mbyllur dhe ka nevojë për një shkundje pluhri dhe ajrosje mushkërish

Ju jeni përzgjedhur si personazh i librit “Zonjat Shiptare të Nju Jorkut” ideuar nga “Albanian Excellence”, libër qe do të botohet për herëtë parë për gratë e suksesshme përtej oqeanit, si ndiheni për këtë?

Ju falënderoj për nominimin tim përkrah shumë femrave te tjera që kane berë histori nepër botë me zërin e punën e tyre. Ndjehem e privilegjuar që më është dhënë e drejta për të qenë ambasadore e femrave shqipëtare jashtë kufijve të Shqipërisë dhe përfitoj nga rasti që ti përcjell një mesazh të gjitha atyre femrave që besojnë në mua se:

“Nëse e duan diçka me gjithë shpirt e zemër nuk ka asnjë forcë që mund tia ndalojë ta realizojnë atë”.

Cili mendoni se duhet të jetë imazhi i gruas shqiptare në shekullin e XXI?

Një femër që mendon, po dhe reagon si një mashkull.Ku dy gjinitë bëjnë dallimin vetëm nga seksi.

Nju Jork, 2016

*Personazh në librin “Zonjat Shqiptare në New York”