Intervistë me Akademik Prof. Dr. Salvatore Bushati, Kryetar i Seksionit të Shkencave Natyrore e Teknike, Akademia e Shkencave e Shqipërisë/
-Qeveria Merkel për rajonin Ballkanik dhe kërkimin shkencor ka dhënë orientime të qarta/
-Nga Albert Z. ZHOLI/
Siç jeni në dijeni nga takimet më të fundit në përputhje të nismave të marra nga Qeveria Merkel, objektivat e bisedimeve janë fokusuar në probleme të ndryshme që kanë të bëjnë me problematika të gjitha vendeve të Rajonit Ballkanik dhe që janë në reformat e ndryshme në drejtim të bashkëpunimit dhe marrëdhënieve më të mira ndërmjet vendeve, demokratizimit të shoqërisë, zhvillimit ekonomik e në shume drejtime të tjera me synim final plotësimin e standardeve në to për përqasjen sa më të shpejtë drejt bashkësisë Europiane.
Prof. Bushati, në këto nisma a është përfshirë në nismat e marra nga Qeveria Merkel për rajonin Ballkanik edhe kërkimi shkencor në përgjithësi dhe ç’vend zë ai, sipas jush ?
Do të ishte e pakuptimtë që në kuadër të këtyre nismave të anash kalohej kërkimi shkencor në vendet e Rajonit, i cili sipas meje është një element përcaktues i zhvillimit të treguesve shoqërore e ekonomike të të gjithë vendeve, e për të cilën kjo nismë e ka futur në agjendën e saj. Këto ditë, në15 -18 Korrik, në Halle, Berlin, Gjermani, në zbatim të kësajë nisme Akademia Leopoldina ka organizuar një konference shkencore ndërkombëtare, ku marrin pjesë, janë ftuar të marrin pjesë përfaqësues të institucioneve shkencore e ato qeveritare që lidhen me kërkimin shkencor nga të gjitha vendet e Rajonit Ballkanik, si akademitë e shkencave, universitetet, ministritë e shkencës, teknologjisë e inovacionit.
Si është këndvështrimi Juaj në lidhje me Konferencën e Berlinit ?
Vlerësoj takimin e Berlinit, si një nga nismat më të rëndësishme për bashkëpunimin në kërkimin shkencor në vendet e Ballkanit Perëndimor me synim rritjen e e mëtejshme të treguesve të kërkimi- zhvillimit e inovaciont drejt standardeve të integrimit europian. Zhvillimi i kërkimin shkencor në vendet e Ballkanit Perëndimor do të arrihet vetëm pasi kërkimi shkencor në nivelin kombëtar për sejcilin nga vendet, të arrijë parametrat kryesore tëKërkimit Shkencor, që kërkohet të realizohen në vendet e rajonit sipas acqui communitaire,Kapitulli 25. Për arritjen e treguesve duhen njohur e zbatuar strategjitë ekzistuese të Shkencës, Kërkim – Zhvillimit e Inovacionit në seicilin nga vendet e Rajonit. Nga ana tjetër, bashkëpunimi në kërkimin shkencor, drejt standardeve për integrimin europian të vendeve tëBallkanit Perëndimor, nuk mund të arrihet suksesshëm pa një harmonizim të standardeve tëKërkimit Shkencor të secilit prej vendeve të Ballkanit Perëndimor.
Profesor, a kemi ne dokumentet kryesore të politikave për shkencën në Shqipëri për nisje të reformave në këtë fushë ?
Ne na duhet shumë për të bërë, por mendoj se kemi një bazë ku duhet të bazohemi për një nismë të tillë; në nivel kombëtar ne kemi dokumente strategjike të kërkim – zhvillimit si,“Strategjia e Shkencës, Teknologjisë e Inovacionit 2009-2015” dhe draftin për atë për periudhën 2016-2020; ka përfunduar Strategjitë kombëtare Sektoriale e Ndërsektoriale për Kërkimin, Zhvillimin e Inovacionin si “Axhenda Dixhitale e Shqipërisë 2015-2020 ”; “Strategjia e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë”; etj. Edhe në nivel rajonal, është përgatitur me mbështetjen finjanciare të BE e nën drejtimin e Bankës Botërore “Strategjia Rajonale për Kërkimin, Zhvillimin e Inovacionin në vendet e Ballkanit Perëndimor”, e cila është miratuar nga ministrat e vendeve të Rajonit më 2013 në Zagreb, Kroaci. Kemi pradokumentet politike kryesore për Kërkimin shkencor e Zhvillimin gati për të nisur aktivitetet e bashkëpunimit në drejtimin e duhur.
Cilat duhet të ishin objektivat strategjikë më të rendësishëm në këtë nismë ?
Për arritjen e objektivave në zbatimin e Strategjisë Rajonale për Kërkimin, Zhvillimin e Inovacionin në vendet e Ballkanit Perëndimor duhet të ketë dy nivele veprimi në: (i) reformatnë politikat dhe (ii) investimet strategjike, në kërkim e zhvillim. Në këtë kuadër:
– Pritshmëritë në kërkim e zhvillim do të jenë: (i) rritja dhe zgjerimi, (ii) Rritja e konkurencës, (iii) arritje cilësore dhe (iv) rritja e numrit të kërkuesve për frymë të popullsisë
– Përmirësimi i bazës kërkimore dhe kushteve për ekselencën në kërkimin shkencor, është faktor i rendësishëm në të cilën symohet: 1-të ulet niveli i “emigrimi i trurit”– rritja e investimit në kapitalin njerëzor; 2-të përmirësohet aksesi në drejtim të lehtësive të kërkimit modern dhe në disponibilitetin e fondeve të nevojëshme për kërkim; 3-të eliminohenparagjykimet ndaj kërkuesve rinj; t- Të tërhiqen studiues të rinj të talentuar, nga diasporashkencore dhe 5- të bazohet ngritja në karrierë në vlerësimin e ndikimit të kërkimit dhe të transferimit të teknologjisë e të arritjeve në procesin e mësimdhënies.
– Nxitja e bashkëpunimit dhe transferimit të teknologjisë ndërmjet institucioneve kërkimore dhe industries ku synohet: 1- të përmirësohet regjimi stimulues për bashkëpunimin ndërmjet institucioneve kërkimore dhe sektorit privat; 2- të përmirësohetperformanca dhe të racionalizohet aksesi në parqet dhe inkubatorët shkencorë dheteknologjikë.
– Mundësimi i inovacionit në biznes dhe të lindjes së bizneseve të reja innovative: 1- të reformojë klimën për faktorët e investimit, veçanërisht ato të lidhura me bizneset e reja innovative; 2- të përmirësohet aksesi në financimin e inovacionit dhe shërbimet e këshillimit dhe 3- të mbështesë integrimin ndërkombëtar të bizneseve reja dhe atyre inovative
Për arritjen e këtyre synimeve cilat duhet të jenë hapat kryesore?
Shumë të rëndësishme janë zhvilklimi i Programeve Rajonale si: 1- një fond për ekselencën shkencore për të rritur bashkëpunimin ndërkombëtar me diasporën shkencore dhe për të zgjeruar mundësitë për kërkuesit e rinj; 2- rrjete rajonale të ekselencës në fushat e përzgjedhura – në përputhje me një strategji për “specializimin e zgjuar” të rajonit; 3- njëmekanizëm lehtësuese për transferimin e teknologjisë që do të mbështesë dhe ofrojëasistencë në nivel kombëtar, si dhe 4- një mekanizëm që mbështet e nxit iniciativat në fazën fillestare për të plotësuar mbështetjen që duhet të jepet nga Mekanizmi për Zhvillimin eNdërmarrjeve dhe Inovacionit të Ballkanit Perëndimore
Prof. cili mund të ishte një plan i veprimit për bashkëpunimin në shkallë rajonale?
Në Strategjinë Rajonale është parashikuar një plan bashkëpunimi në drejtimet kryesore si:
– Në fondin për ekselencën shkencore me pritshmëritë prej: a) 80 projekte kërkimore të financuara për bashkëpunimin ndërkombëtar; b) 50 projekte të financuara për studiuesit e rinjdhe c) 200 doktoratura në shkencë në universitetet kryesore, nga ku parashikohen përfitime në drejtim: 1) të kontributit në përmirësimin e bazës kërkimore dhe kushtet për ekselencë kërkimore, 2) të ngadalësohet fenomeni i “emigrimit të trurit”, si dhe të krijohen kushte për “lëvizjen e lire të trurit” (brain Circulation).
– Në krijimin e Rrjete Rajonale të Ekselencës me pritshmëritë kryesore si: a) numrin e madh të publikimeve të përbashkëta në revista me faktor të lartë ndikimi; b) rritjen e shkallës sëlëvizshmërisë të kërkuesve shkencorë, si dhe c) rritjen e bashkëpunimit me biznesin, nga ku parashikohen përfitime të tilla si: 1) përmirësimi i bazës kërkimore dhe kushteve përekselencën në kërkim dhe 2) investimi në kapitalin njerëzor.
– Në Programi për Transferimin e Teknologjisë me pritshmëritë si: a) ngritjen e 10 Zyrave për Transferimin e Teknologjisë (ZTT) dhe trajnimin e 100 kërkuesve, b) përgatitjen e 100 projekteve të përbashkëta ndërmjet kërkimit dhe industrisë, c) ristruktimin e 3 parqeve teknologjike , si dhe d) krijimin e 3 parqeve të reja teknologjike; nga ku synohen përfitime të tilla si: 1) nxitja e bashkëpunimit të kërkimit me industrinë dhe transferimit të teknologjisë, 2) përmirësimi i performancës së teknologjisë dhe shkencës e i aksesit në to, si dhe 3) përmirësimi i Parqeve Teknologjike.
– Në hartimin e një Programi Mbështetës për Inovacionin me pritshmëritë si: a) 300konceptime dhe prototipe të testuara dhe b) 100 plane biznesi dhe projekte fitimprurëse të përgatitura; nga ku synohet të arrihen përfitime të tilla si:1)mundësimi i investimeve tëbiznesit në kërkim e inovacion dhe krijimi i Bizneseve të reja inovative, 2) krijimi i më shumëbizneseve të reja të bazuara në dije, si dhe 3) rritja e investimeve në bizneset e reja.
– Në krijimin e një Mekanizmi Rajonal për Asistencë Teknike, të një Organizatë të vogël jo-fitimprurëse me theks të fortë në drejtim të përfundimit dhe vlerësimit të saktë të dy komponenteve kryesore për asistenca teknike dhe ndërtimit të kapaciteteve; hartimin, monitorimin dhe vlerësimin e Programit; po ashtu si dhe krijimin një mekanizmi lehtësues që do të hartojë, monitorojë dhe vlerësojë katër programet e propozuara më sipër.
Prof. Bushati, ç’farë hapash fillestarë mendoni se janë të domosdoshme të ndiqen ?
Përmbledhtazi, mendoj se në plan Kombëtar kërkohet të ndërmerren masat për: A) Rritjen etreguesve të Kërkimit Shkencor e Inovacionit nëpërmjet reformave në Edukimin e Lartë dhe Kërkimin Shkencor nëpërmjet rishikimit për përmirësimin e a) Ligjit për Arsimin e Lartë(LAL), b) Ligjit për Kërkimin Shkencor (LKSh), si dhe c) Ligjit për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë (LASA); B) Strategjia e re Kombëtare për Kërkimin dhe Zhvillimin (2016-2020); C) Reformën në Sistemin e Kërkimit Shkencor të Akademisë së Shkencave në harmoni me LKSH dhe LAL; D) Dhënien e përparësiveë për Kërkimin e Zhvillimin Shkencor dhe Inovacionin në strategjitë dhe programet kombëtare si dhe E) Parashikimin e rritjes së shpenzimeve të PBB-së (GDP) për Kërkimin e Zhvillimin Shkencor dhe Inovacionin në planin financiar kombëtar.
Ndersa në planin Rajonal kërkohen: a) Arritja e konsensusit mbi Memorandumin e Mirëkuptimit dhe Marrëveshjen e zhvillimit të kësaj inisiative; B) Organizimi i forumeve shkencore dhe nënshkrimi i marrëveshjes dhe memorandumeve rajonale edhe me kontributin e Akademisë së Shkencave dhe Arteve “Leopoldina”; C) Harmonizimi për zhvillimin hap pas hapi të veprimtarive në fushat e përbashkëta të interesit; D) Krijimi i planit financiar për periudhën e ardhshme për zbatimin e Programeve në rajonin e Ballkanit dhe E) Përqëndrimi në zbatimin e mëtejshëm të projekteve më të rëndësishme të propozuara për periudhën e ardhshme.
Cili do të ishtë një mesazh i juaji Profesor në lidhje me suksesin e kësaj nisme?
Mesazhet mund të ishin të shumta, por nga studimi i gjendjes së potencialeve të kërkimit shkencor në Shqipëri më rezulton se një prej tyre është një reformë sa më e shpejtë në sistemin e kërkimit shkencor në Shqipëri, për plotësimin e mangësive të vërejtura në kapacitetet e burimeve njerëzore e ato infrastrukturore të kërkimit shkencor, të cilat janë edhe në përputhje me rekomandimet që jepen nga Kapitulli 25 për shkencën, e cila duhet të përfshijë jo vetëm universitetet, por edhe institucionet e tjera si, Akademinë e Shkencave dhe institutet e qendrat shkencore të tjera në vend.
Reforma do të rritë edhe efektivitetin e aktivitetit të të gjithë institucioneve që lidhen me kërkimk-zhvillimin në përmirësimin e treguesve që ne parashikojmë të realizojmë në përputhje me Strategjitë për K-ZH e më gjerë, në mbështetje të zbatimit të Programit të Qeverisë.

Është trashigimia e 50 viteve të fundit, jo të 500 viteve të mëpërparshme që rëndon mbi vendet e Ballkanit teksa përpiqen të mposhtin një kulturë korrupsioni dhe klientizmit, thotë historianit Britanik./
Pyetje: Sipas raporteve të progresit të BE, vendet e Ballkanit kanë vese të përbashkëta: klasa politike të korruptuara, nepotism, klane, bashkpunim me krimin e organizuar dhe mos-funksionimi i rendit ligjor. A janë këto sjellje të përcaktuara nga e kaluara jonë? Për shembull, tendenca drejt klientizmi dhe krimit të organizaur në Italinë e jugut përshkruhet nganjëherë si trashigimi e sundimit Norman dhe Burbon.
N.M.: Si historian habitem të degjoj se faji për Mafien i vihet sundimit Norman! Kjo është të shkosh mbrapsht gjer në Mesjetë. Historia lë gjurmë në shoqëri nganjëherë në mënyrë të qartë, nganjëherë më të padukshme e të fshehtë. Unë jam skeptik ndaj gjithë këtij argumenti se na duhet të kthehemi mbrapsht një apo dy shekuj për të gjetur arsyet se pse ka korrupsion, rryshfete, apo krim të organizuar. Ne mund të shohim përreth dhe të vërejmë arsyet përpara nesh; nuk na duhet të shkojmë tek librat e hitorisë. Korrupsioni ndodh në kushte të caktuara socio-ekonomike dhe politike, kur pushteti politik është i dobët, pushteti ligjor është i dobët, dhe kur vlerat e shtetit nuk janë tejcuar në tërë shoqërinë në mënyrë tërësore, kur ka një lloj fryme ku njerëzit kujdesen vetëm për veten… dhe pagimi i taksave është dicka që e bëjnë vetëm budallenjt. Në rastin e Ballkanit, do thoja se 50 vite komunizëm janë shumë më të rëndësishme si pjesë e të kaluarës sesa 500 vjet sundim osman.
Pyetje: Duke parë sot hartën e Europës, a është Ballkani ende “sheshi ku ndajnë pazaret fuqitë e mëdha?”
N.M.: Jo në mënyrën që ka qenë në shekullin e 19të, në Kongresin e Berlinit [në 1878] për shembull. Jo në mënyrën që ka qenë në 1914 kur vrasja në Sarajevë solli gjithë sistemin e fuqive në luftë botërore.
Pyetje: Atëherë në c’mënyrë?
N.M.: Në një kuptim më të kufizuar. Nëse sheh vecanërisht politikën e Rusisë drejt Kosovës, është vështirë të shohësh ndonjë arsye bazë brenda Kosovës apo në situatën e ngushtë ballkanike që Rusia të ketë qëndrim kaq të ashpër dhe një dëshirë kaq të fuqishme për të bllokuar politikat perëndimore. Kjo është një lojë që luhet në tabelën e shahut për të tjera arsye. Është pjesë e dëshirës më të gjerë nga ana e Putinit për të shkaktuar probleme për politikën perëndimore dhe për të treguar se Rusia ende ka fuqinë për të bllokuar gjërat dhe të kërkojë kompensim në cështje të tjera ku ndoshta ata vërtetë janë të interesuar, por për gjëra që janë komplet jashtë Ballkanit.
Rusia ende po trajton Ballkanin në mënyrë instrumentale. Ata po trajtojnë Serbinë, gjithashtu, në mënyrë instrumentale. Njërëzit në Beograd që imagjonojnë se kanë ndonjë lloj vëllazërie të madhe gjaku dhe simpati të thellë sllave që u vjen nga Moska gabohen. Ata thjesht po përdoren. E kemi parë këtë gjë në manovrat ruse për tubacionet e naftës dhe blerjen e industrisë serbe të naftës për një cmim qesharak. Rusia thjesht po luan me ta. Kështu, Rusia është rasti ku shohim thjesht politikë fuqishë të mëdha. Në rastin e fuqive evropeiane, ato kanë interesa të drejtëpërdrejta. Ato dëshirojnë që një lloj gjendjeje koherente dhe progresiste të zhvillohet tek kufijtë e tyre. Dhe SHBA, mendoj, është më pranë pozicionit evropian sesa mentalitetit të Moskës.
P: Ku po shkon Ballkani? Marëveshjet që ndalën luftrat në vitet 1990 kanë rezistuar por nuk u dizenjuan për të zhvilluar këto vende. A është e ardhmja e Ballkanit në rrezik teksa bashkësia ndërkombëtare fokusohet në pjesë të tjera të globit?
N.M.: Bosnja dhe Kosova janë vërtet probleme. Ka rreziqe vecanërisht në rastin e Bosnjes. Nuk mendoj se në rastin e Kosovës ka ndonjë rrezik madhor. Rreziku i vetëm është stagnimi dhe ndalimi i progresit sa më shpejt që të jetë i mundur. Në rastin e Bosnjes ka rreziqe të mirëfillta, rreziqe të mirëfillta politike. Komenti juaj se vëmendja e fuqive perëndimore ka lëvizur tjetërkund është i vërtetë. Kjo prej shumë vitesh është e vërtetë për Amerikën; përfshirja intensive në Irak dhe Afganistan ka thither energjitë e Departamentit të Shtetit dhe kur ata shohin Ballkanin sot kanë më shumë një mentalitet të përmbajtjes së veprimtarive. Ka më shume përgjegjsi për fuqitë evropiane. Por Evropa është në një moment të parehatshëm, duke u përpjekur për herë të parë në mënyrë zyrtare të zhvillojë një politikë ndërkombëtare evropiane me përfaqsuesit e vet të politikës së jashtme dhe me pothuaj – Ministrinë e vet të Jashtme. Ky është projekt tejet i vështirë sepse tek e fundit politika e jasthme në cdo vend evropian është cështje kombëtare. Këto kombe nuk dakordohen në shumë cështje të rëndësishme. E kemi parë këtë gjë në rastin e Kosovës.
P: Kush janë rreziqet nëse ato nuk dakordohen?
N.M. Nuk mendoj se ka ndonjë crregullim serioz për Kosovën. Nuk mendoj se do shohim luftime apo tanke që vinë prej cfarëdolloj drejtimi në Kosovë.
P: Jo, por mos pranimi për të hyrë në BE përshkak të mosnjohjes nga Spanja, Sllovakia dhe Qipro. Po sikur kjo të vazhdojë për dekada?
N.M.: Kjo është cfarë unë quaj stagnim serioz. Ka rreziqe për zhvillimin ekonomik; ka rreziqe për valë njerëzish që nuk mund të gjejnë punë në Kosovë dhe derdhen në vende të tjera everopiane. Jam i sigurtë se këto rreziqe kuptohen. Rreziqet në Bosnje janë më serioze. Është një problem që ka qenë i qartë qysh nga koha e marëveshjes së Dejtonit. Nuk ka asgjë të re për tu thënë. Marëveshja e Dejtonit dështoi në zgjidhjen e problemeve themelore. Thjesht ngriu një gjendje ku kish ndodhur pastrim etnik dhe ku ata që ishin përgjegjës për pastrimin etnik ishin ende në pushtet në shumë pjesë të Bosnjes. E ngriu atë situatë dhe njerëzit në terren që po implementonin Dejtonin rrefuzuan të përdorinin pushtetin e tyre për të bashkuar Bosnjen mirëfilli.
P: A janë realiste frikat e disa kojshive rajonalë se Kosova do bashkohet me Shqipërinë?
N.M.: Ky është një rast klasik i një cështje politike ku varet si e formulon pyetjen. Nëse pyet këdo shqiptar në Shqipëri apo Kosovë, “a mendon se do ishte mirë që një ditë këta të dy të bashkohen?” shumica do thonë “Po, një ditë do ishte mirë.” Dhe nëse pyet. “A mendon se në 1913 u bë një padrejtësie historike kur u krijua versioni i parë i këtyre kufijve?” cdokush do thotë “Po.” Po nëse do pyesje në një referendum të mirëfilltë “A do donit të jetonit në një shtet të bashkuar, në mënyrë që politikat tuaja dhe ato që efektojnë jetën tuaj mund të dominohen nga politikanë të anës tjetër, jo nga vendi juaj?” ata do thonin “Jo.” Prej shumë vitesh kam pyetur shumë njerëz se si do shkonin këto referendume. Shumica e tyre më kanë thënë sinqerisht se nuk mendojnë se nesër do arrinin shumicë për palën tjetër të kufirit. Pra, në planin praktik, nuk mendoj se do ndodhë shpejt. Teorikisht mund të ndodhë, por njerëzit nuk marin vendime sot për cfarë mund të bëhet pas 50 vitesh.

P: Po për argumentin e përdorur nga Serbët e Bosnjes, sipas të cilit, “Nëse lejoni këtë gjë, pse nuk na lejoni ne ti bashkohemi Serbisë?”

N.M.: Përgjigja e thjeshtë është se Kosova është shtet i mirëfilltë i cili doli nga një status i mirëfilltë federal nga ish – Jugosllavia, ndërsa Republika Srpska nuk është shtet dhe u krijua si rjedhojë e një procesi pastrimi etnik dhe vrasjesh masive. Ky është themeli i Republikës Srpska. Nuk tingëllon mirë e thënë kaq troc, por është themeluar mbi vrasje masive. Republika Srpska ekziston në hartë sepse ushtritë pushtuan territore dhe përzunë njerëzit me tytat e pushkëve dhe majat e thikave dhe vranë shumë prej tyre.

P: Cfarë mund të bëjmë kur është se kjo mosmarrëveshje po ndalon përparimin e pjesës tjetër të Bosnjes

N.M.: E kam thënë këtë së paku qysh nga Dejtoni. Më kujtohet se e kam thënë këtë në Uashington në 1997, dhe ata më thanë “ Ti je kokë nxehtë dhe e ke gabim.” Ata më thanë se Dejtoni është marrëveshje shumë e mirë, Amerika ka investuar shumë prestigj në të, dhe do ishte e gabuar që të ndërrohej – dhe vazhduan duke e përsëritur këtë. Por qe e qartë se se po ngrinte një situatë dhe po akumulonin gjëra më të këqia në lidhje me mundësitë e Bosnjes si shtet. Tani është më e vështirë të merresh me këtë problem. Fuqitë e Përfaqsueist të Lartë ishin jashtëzakonisht të mëdhaja në atë kohë. Tashmë, shumica ë këtyre fuqive janë zhdukur… por qeveritë e Perëndimit kanë fuqinë themeltare për të thënë se kurrë nuk do pranojnë Republikën Srpska si shtet i pavarur. Këtu është në lojë prestigji i tyre. Nëse do e lejonin këtë, do cbënte themelet e marrëveshjes së paqes që formuluan vetë. Jo vetëm do cbënte të kaluarën por do hapte dhe lloj lloj precendentësh për të ardhmen. Kur lejon territore që janë krijuar nga dhuna etnike të deklarojnë veten si shtete të pavarura, cfarë ndodh? Cfarë ndodh nëse një minoritet etnik në Maqedoni përqafon dhunën? Kjo është kutia e Pandorës dhe Perëndimi e di këtë. Për këtë arsye ata duhet të jenë totalisht të qartë se Republika Srpska nuk do bëhet shtet i pavarur.

P: Duke ditur si operon Evropa dhe mentalitetin e saj, a mund të shohim Serbinë të futet në BE pa njohur Kosovën, e më pas ta bllokojë atë?

N.M.: Nëse njerëzit në Evropë janë tejet budallenj, po. Unë nuk jam ndonjë admirues i madh i BE. Nuk mendoj se është një projekt politik koherent, mendoj se shpie në politikë të jashtme shumë jo-koherente. Tek e fundit, qeveritë kombëtare kanë ide dhe preferenca kombëtare thelbësisht të ndryshme. E kemi parë mjaft qartë me … situatën e habitshme ku BE pretendon përgjegjsinë për zhvillimin e Kosovës si shtet por dërgon një mission [misioni për rendin ligjor, EULEX] që nuk e njeh Kosoën si shtet. Unë jam i shqetësuar për politikën evropiane. Unë mendoj se i hynë një rruge të gabuar në rastin e Qipros. Po shohim një prej rjedhimeve të saj tani me qëndrimin tejet të ashpër të qeverisë së Qipros kundër njohjes së Kosovës. Nëse e kujtoj drejt, ata kanë thënë se edhe nëse Serbia e njeh Kosovën, Qipro kurrë nuk do ta njohë Kosovën. Kjo është e habitshme. Unë nuk jam optimisht për politikën e Brukselit. Por Bruksesli ka njerëz inteligjent dhe të mirë-infromuar… kështu që shpresoj se do formësoj politika inteligjente për këtë cështje tejet të rëndësishme.

P: Ballkani ka shumë mite dhe kjo ka bërë që disa të mendojnë se rajoni është vecanërisht i prirur për urrejtje etnike. Në disa vende të Ballkanit po rritet ksenofobia dhe disa qeveri vazhdojnë të ndërtojnë mite të reja. Cfarë mund të bëhet që këto mite mos mbajnë rajonin peng në të ardhmen?

N.M.: Miti i urrejtjeve etnike të lashta u krijua pjesërisht nga të huaj injorantë, udhëtarë në fillim të shekullit 20të e më tutje të cilët menduan se ishte më e kollajtë dhe më eksituese për lexuesit e tyre nëse ata thonin se ky ishte një lloj tornadoje urrejtjes etnike të lashta e të pashpjegueshme. I jepte tingëllim egzotik. Në historinë më të vonët vjen si manipulim i qëllimshëm dhe konfuzion i opinionit perëndimor nga njerëz të cilët donin që ata të mendonin se luftrat e e shkaktuara drejtpërsëdrejti nga politikanë, esencialisht nga Miloshevici, nuk ishin shkaktuar nga politikanët e kohëve moderne. Nga një anë ishte budallallëk e nga një anë manipulim i qëllimshëm. Në të vërtetë, këto urrejtje të lashta nuk janë më të lashta se mesi i shekullit të 19të. Ata janë produkte normale të procesit të shtet-formimit, të cilat zhvilluan nacionalizma të llojeve të ndryshme me mitet nacionaliste përkatëse dhe zhvilluan konflikte politike në terren sepse këto nacionalizma po konkuronin për territor.
Si mund ti ndalim apo ti pakësojmë? Në kuptimin më të gjerë është cësthje edukimi. Jo vetëm se cfarë futet në tekstet shkollore, por dhe cfarë njerëzit thonë publikisht, cfarë thonë politikanët dhe cfarë thuhet në media. Nuk po flas për tru-shplarje apo promovimin e ndonjë ideologjie të re, që Ballkani ka qenë përherë toka e lumtur e tolerancës. Jo, vec histori normale, kuptim normal.

P: Duke ju kthyer Kosovës, u bënë dy vjet që është e pavarur por ka patur njohjen vetëm të vendeve perendomore. Cfarë duhet të ndodhë që të njihet gjetkë?

N.M.: Fillimisht ishte e qartë se fuqitë perendimore do ndihmonin dhe do bënin pjesën më të madhe të punës në afrimin e vendeve të tjera dhe me rekomandimin e njohjes së pavarësisë. Vendet e kollajta ndërkaq janë bërë – ato vende që lehtësisht ju përgjigjën këshillës së Britanisë dhe Amerikës. Nuk mund të shkosh në shumë vende të Afrikës si fuqia e vjetër koloniale si Britania dhe tu thuash se c’duhet të bëjnë. Dhe Amerika ka pësuar dëm të reputacionit të saj në politikën e jashtme, qartazi në botën arabe por gjithashtu në Amerikën Latine. Kështu që tani i duhet Kosovës të punojë… Një faktor është presioni i politikës ruse. Rusia ka qenë tejet aktive, edhe në botën islame, duke bërë presion vendeve që mos njohin Kosovën. Në Afrikë ka probleme të tjera. Mendoj se një temë që Kosova arsyeshëm mund të nënvizojë ku bisedon me vende Afrikane dhe të Botës së Tretë është se në shumë aspekte Kosova ishte në gjendjen e një vendi dhe shoqërie të kolonizuar. Kjo është dicka me të cilën Afrikanët mund të shohin lidhje.

P: Ju keni shkruar një histori tejet të vlerësuar të Kosovës. Sa është Kosova një entitet territorial me rrënjë dhe qartazi i dalluar?

N.M.: Varet cfarë kupton me “entitet territorial me rrënjë dhe qartzi i dalluar.” Nuk është e nevojshme për një territor që të tregojë vazhdimësi egzistence si entitet politik qysh nga Mesjeta që të ketë një pretendim të vlefshëm për status të pavarur sot. Belgjika u bë Belgjikë më 1830. Shumë vende evropiane u bashkuan vonë. Shiko Gjermaninë dhe Italinë. Kështuqë, nuk mendoj se është e nevojshme të kërkohet për justifikime të gjata historike për kufijtë e caktuar shtetëror në hartë. Cfarë ka rëndësi është popullsia që banon aty, historia, ndoshta e 100 viteve të fundit. Është totalisht e qartë se… për afërsisht 50 vitet e fundit nën kushtetutën e Titos, Kosova ishte entitet politik, duke vepruar si i pavarur, duke marë vendimet për veten në kuadrin e strukturës federale, duke përfaqsuar veten drejt për drejtë në nivelin federal dhe rrjedhimisht duke patur të njëjtat të drejta për tu bërë shtet pas shpërbërjes së Jugosllavisë si Sllovenia dhe Kroacia.
P: Në ngritjen e një identiteti të ri, kushtetuta e Kosovës thotë se Kosova është së pari dhe mbi të gjitha një vend multi-etnik. A është ky modeli i duhur, një themel i mirë për shtetësinë në shekullin e 21të?
N.M.: Principi themelor se Kosova është shoqëri multi-etnike duhet thënë. Duhet thënë për cdo shoqëri në Ballkan. Thjesht, është gjendja themeltare e jetës, ne fakt, për cdo vend në Evropë.
Noel Malcolm është autor i “Bosnia: A Short History”, (1994), dhe “Kosovo: A Short History” (1998)
Intervistoi Jeta Xharra.
Shqipëroi Emin Baomari.

Festivali Folklorik Kombëtar Gjirokastër 2015 – injorojë Ansamblin Bashkimi Kombëtar i cili përfaqësojë Shqiptarët e Amerikës/
Intervistë e posaçme e gazetarit te komunitetit Beqir SINA me Gjergj Dedvukaj – kryetar i Ansambalit Bashkimi Kombëtar nga Nju Jorku, dhe kordinatorin e pjesëtarin e këtij ansambli këngëtarin e mirënjohur ulqinak Haxhi Zeneli/
Më pare se te shkojmë tek Festivali Folklorik Kombëtar Gjirokaster 2015, cila ka qenë rruga e juaj deri në këtë festival?
Haxhi Zeneli – kordinator dhe pjesëtari i këtij ansambli këngëtari i mirënjohur ulqinak : Rruga për në këtë festival, është vetë historia 23 vjeçare e këtij ansambli folklorik shqiptarë në Amerikë. Dashuria për folklorin ka qenë e madhe, kështu që një grup i këtyre adhuruesëve të asaj kohe, morën vendimin që këtu në qytetin e New York-ut, me qëllim të ruajtjes së identitetit të tyre të organizohen përmes formimit të ndonjë shoqërie kulturo- artistike, klubi apo shoqate. Kështu që në vitin 1984,me qendër në Bronx ( NY), nga një grup atdhetarësh u themelua Klubi“Jusuf Gërvalla”, përmes të cilit filloi angazhimi i organizuar për çështjen kombëtare. Në kuadër të Klubit u krijua edhe Shoqëria Kulturo-Artistike “Ded Gjon Luli”, e cila kishte synim që përmes të foklorit dhe këngëve shqiptare të ngritet vetëdia kombëtare e shqiptarëve që jetonin në diasporë,dhe njikohësisht të ndikohet në ngadalësimin e asimilimit të rinisë në mërgatë.
Siç n’a shpjegon drejtuesi i këtij ansambli z. Gjergj Dedvukaj, një ndër anëtarët e SH.K.A. ”Ded Gjon Luli” kjo Shoqëri, punoi për disa kohë, por për anëtarët e kësaj shoqërie, kjo nuk mjaftonte, ata donin diç më tepër dhe donin që mos të ndalen vetem në Malësi, ata donin që të formonin një ansambël ku mund të përfshihet folklori i të gjitha trojeve shqiptare, prej nga Jugu deri në Veri. Dhe, pikërisht para 22 viteve, Shoqëria Kulturo-Artistike “ Ded Gjo Luli” u shëndërrua në ansambël, i cili u pagëzu me emrin ”Bashkimi Kombëtar”. Në formimin e këtij ansambli të ri morën pjesë : Gjergj dhe Gjon Dedvukaj,Vasel Shkreli,Luigj Tinaj,Tom Gjergji etj. ”Bashkimi Kombëtar” shumë shpejt u bë i njohur dhe tërhoqi shumë artistë të tjerë të komunitetit nga të gjitha moshat, të cilët kaluan nëpër dyert e këtij ansambli, siç ishin: Arben dhe Xhon Krasniqi, Haki Krasniqi, valltarja e ansamblit Lile Cingu, Dile Gecaj, unë Haxhi Zeneli, Shaban Lajçi, Agim Rugova, Entela Ilirjani, e shumë, shumë të tjerë, të cilët morën pjesë në shumë koncerte dhe festivale në mbarë botën të banuara me shqiptarë, ku padyshim që kontribuan për të ruajtur vlerat kombëtare në diasporë.
Me këtë rast nuk mund të rrijmë pa përmendur edhe një artist mjaft të shquar të folklorit kombëtar, artistin e merituar Sali Mani,dhe kontributin i tij ndaj këtij ansambli i cili kompozoj shumë këngë pa asnjë kompenzim material. Sali Mani prej kohës që jetonte në Shqipëri kompozoi enkas këngën që u bë mjaft e njohur të asaj kohe, pra është fjala për këngën “Ku po shkoni djemt e ri, kujt ia leni këtë Malësi” me një motiv shumë prekës, dhe mesazh i rëndësishëm, për ata që u larguan nga trojet e veta ose u dëbuan nga oku- puesit e huaj. Kjo këngë u këndua nga vëllezërit Gjergj dhe Gjon Dedvukaj në festivalin e Gjirokastrës të vitit 1988. Pas këtij festivali kjo këngë u bë hit dhe u këndua nga shumë këngëtarë të tjerë.
Dhe kështu ju morët rrugën për në Festivalin Folklorik Kombëtar Gjirokaster 2015!
-Gjergj Dedvukaj (kryetar i Ansambalit Bashkimi Kombëtar): Po! Sigurisht! Të entuziazmur antarët që nga mosha 7 vjeçe e deri tek mosha 70 vjeçe,morëm rrugën e gjatë për në Festivalin Folklorik Kombëtar Gjirokaster 2015. Siç po shifet shqiptaret që jetojnë jashtë atdheut, të cilët arritën në mëmëdheun e tyre, që të festojnë së bashku me vellezërit e tyre të një gjuhe dhe gjaku, dhe për të treguar që edhe ne atje në botën e larget po mundohemi ti ruajmë këto vlera folklorike kombëtare.
Në mos gabohem ju jeni pjesmarrës i disa festivaleve kombëtare në Shqipëri, Kosovë e Mal të Zi dhe këtu në SHBA, cilat janë arritjet e juaja në këto festivale ?
Gjergj Dedvukaj : Arritje unë do të quaja në rradhë të parë – atë që ne e kemi edhe misonin tonë kombëtar – Bashkimin Kombëtar, ruajtjen dhe kultivimin e foklorit të bukur shqiptar dhe trasmetimin e tij brezave pra fëmijëve tanë në diasporë. Kjo ka sjell atë që interesimi i jonë, ka qen që mos të harrojmë traditat tona edhe këtu në gyrbet. Ne marrin pjesë më ansamblin tonë para shumë viteve, po thuajse prej nga viti 1983 e këtejë nuk jemi ndalur asnjëherë pa marr pjesë, në çdo festival kombëtar në vendlidnje. Duke konkuruar madje shumë suksesëshme në të gjitha festivalët që kemi marr pjesë.Të kujtojë vetëm atë, siç është viti 2013, dhe, Ansambli ynë u vlersua me çmim të parë në Festivalin Kënga Jehonë në Strugë, dhe në Festivalin Folklorik në Rapsha 2013 në trojet shqiptare nën Mal të Zi.
Pjesmarrjen tuaj në Festivalin e Gjirokastrës a mund t’a quajmë pjesën më te suksesshme të Ansamblit Bashkimi Kombëtar nga Nju Jorku ?
-Haxhi Zeneli : Pse jo! Ansambëli ynë shkoi në Gjirokastër kësaj rradhe, mbasi kishte pregatitur një program të larmishëm me pika mjaft domethënëse. Si për shembull hyrjen në skenë, jemi munduar të paraqesim një Bashkim Kombëtar, duke kënduar këngë nga veriu që këndojë Vasel Shkreli dhe u përcjell nga grupi, kurse në anën tjetër të skenës së festivalit na paraqitët këngëtari i ri Adem Kaliqi, i cili është lindur dhe rritur në Sh.B.A.me këngën labe, duke prezentuar një mozaik këngësh dhe veshjeve të mbarë trevave shqiptare, dhe nga pikat të tjera interesante për spektatorin ishin edhe fëmit të moshave shumë të reja si: Klement dhe Artoneta Bujaj, Klaudija Hysaj, Suzana Junçaj, Angjela Preldakaj, që lindën dhe u rritën në Amerikë. Këto fëmijë krijuan emocione disa herë spektatorëve, së bashku me grupin e talentuar të velltarëve nga Detroti,n ën udhëheqëjen e koreografës Joli Agolli, që i treguan Shqipëris se ne bijtë e juej nuk i harrojme traditat dhe këngët shqiptare kudo që shkojmë. Megjiatë, ne e konsiderojmë këtë pjesmarrëje të suksesëshme, për shumë arsy. Por ma kryesorja është ajo që këto të rinjë që morën pjesë në festival u knaqën, dhe nuk do të harrojn asnjëherë se cilit komb i takojnë, kjo është me rëndësi për neve që mos ti humbim brezat këtu por të punojme me ta, pa marr parasysh se atje në vendëlindëje nuk i japin rëndësi kësajë vepre.
Mbas kësaj pjesmarrje dhe ardhjes në Nju Jork, ju jeni shprehur së bashku me pjesëmarrësit, por edhe si drejtor shumë i pakënaqur , madje ju pretendoni se jeni injoruar në këtë festival – Përse ka ardhur gjithë kjo pakënaqësi ?
-Gjergj Dedvukaj : Shkuam me të vërtet të entuziasmuar të gjithë antarët së bashku, ku pjesëmarraja ishte e ndërthur shumë bukur – “brez pa brezi” nga njëra krahinë në tjetrën nga jugu në veri, që nga mosha 7 vjeçe e deri tek mosha 70 vjeçe, së bashku morëm rrugën e gjatë për në Festivalin Folklorik Kombëtar Gjirokaster 2015. Sshkuam për të treguar se shqiptaret që jetojnë jashtë atdheut, deri në Amerikën e largët, të cilët arritën në mëmëdheun e tyre që të festojnë së bashku me vellezërit e tyre të një gjuhe dhe gjaku, erdhën si vëllezër e motra të një gjaku që na vlon në vena – për të treguar që edhe ne atje në botën e largët po mundohemi ti ruajmë dhe mbajmë këto vlera të vyera folklorike kombëtare, vetëm shqiptare.
Por, siç dukët kjo nuk i beri përshtypje askujt në “Tokën Mëmë Shqipëri” ! simbas jush pse?
Gjergj Devukaj – Haxhi Zeneli : Çuditërisht! Si ka mundësi që shqiptarët të tregohen kaq të ftohët ndaj “mikut”, dhe pasi që hyre në shtëpi, nuk del as kushë në derë me të përshëndet, kjo nuk ka ndodhur në Shqipëri më kurr më parë. Mbasi ne si shqiptarë jemi dalluar për mik pritjen dhe bujarinë shqiptare. Sa herë që kemi shkuar jemi pritur në mënyrë të pa përshkrueshme, bile kanë shkruar edhe libra për neve. E themi këtë, me shumë përgjegjësi, se gjatë qëndrimit tonë në Shqipëri, pesë ditët e festivalit, as që u interesua dikush të kontaktojë, apo të paktën të na urojë një mirëseardhëje të thjesht, ashtu siç i ka hije Shqiptarit!
-Përse mendoni se ndodhi kjo ?
-Gjergj Dedvukaj : Përse ndodhi kjo ne nuk e dim?! do të kishte qenë mirë në se u jepet mundësia këtë pyetje tja drejtonit atyre qe e organizuan këtë festival. Ata duhët t’a din më mirë , pra vetëm ata që organizuan dhe udhëheqënin këtë festival. Ne nuk pam as organizatorët e festivalit apo dikush tjetër të na ofrohëshin më ndonjë përshëndetëje, përveç një shoqërues që kishin caktuar të na shoqëronte vetëm “3 ditë që ata mbulonin”, i cili nuk kishte shumë kompetenca që të marrin vendime pa pyetur ministrin. Vend-qëndrimi ynë ishte i caktuar në qytetin e Sarandës,dhe prej aty ne udhtonim për në Gjirokastër. Ne për të qenë ma të pregatitur, muerëm vendim, që ne të udhëtonim dy ditë para për në Shqipëri, sepse, donim që të i përshtashteshim sa më mirë vendit tonë. Me të mbrrrijtur në Tiranë, në aeroport ne pamë një njeri që qëndronte aty me një karton në dorë i cili priste, ku e kishte të shkruar Detroiti, por ne e dinim grupi i Detriodit kishin arritur dy ditë para neve, dhe e kuptuam se diçka ishte ndonjë gabim. Megjiatë vazhduam rrugën për në qytetin e Sarandës. Kështu, që pranë nesh qëndronte shoferi që kishte për detyrë të na shpiente në Gjirokastër natën e përformancës së ansamblit tonë,dhe çdo destinacion tjetër duheshim ne të pagunim nga xhepi, pikrisht ashtu edhe ndodhi.
Me duhet të sqarojë për lexuesin tuaj të respektuar se natën e 15 Majit që ne ishim të caktuar të shfaqnim programin tonë, shumë media televizive dhe gazetar qendronin për rreth nesh, por as që i shkonte ndër mend të na pyesnin se nga vinim? apo kush ishim? dhe kend prezentonim aty, shkurt ne nuk egzistonim, çka do të thotë një injorim total nga ana organizative e këtij festivali “madhështor”. Neve, na kishin caktuar si grup pershendetës të FFK, ndërkohë që Ansambli Bashkimi Kombëtar nga Amerika, ishte Grupi më i madh i festivalit, kishte një përbërëje prej 35 vetave, pra nuk ishim pak që dikush mos të na vrejë në prapaskenë apo në skenë.
Si u përcoll tek publiku shfaqja e Ansamblit Bashkimi Kombëtar nga SHBA?
-Gjergj Dedvukaj – Haxhi Zeneli : Sipas mesazheve që arritën tek neve nga bashkvendasit tanë, u tha se ishin shtangur para ekraneve televizive në Shqipëri, trevat shqiptare dhe SHBA, dhe vende të tjera ku jetojnë shqiptaret. Shumë adhurues të folklorit që kane kan mirëpritur dhe përcjellur programin e këtij festivali nga vëllezërit e tyre, që i shkuan në këtë festival kombëtar për t’i përfaqësuar sa më denjësisht vlerat tona kombetare, sidomos foklorit tonë ruajtur dhe mbajtur aq bukur jasht atdheut në diasporë, këtu përtej oqeanit në SHBA. Për të ju treguar të gjithë shqiptarve se edhe neve mburremi me brezin e ri që rritet në ShBA, me gjuhën e ëmbël dhe të bukur shqip, të këngës dhe valles së bukur shqip, sepse edhe ne kemi ruajtur të njëjtat vlera kombëtare që kemi bartur me vete, kudo ku jetojmë dhe nuk i harrojmë, por përkundrazi po i kultivojmë tek brezat tanë që lindën dhe rritën jashtë atdheut të baballarëve të tyre.
Por, fatkeqësisht, këto adhurues (telespektator) të cilët kishin pritur me kurreshtje para ekraneve, dolën të zhgënjyer nga televizioni shtetror RTSH dhe FFKGJ-2015, i cili transmentonte çdo natë grupet që merrnin pjesë në konkurimet e këtij festivali”mbarëkombetar” dhe nuk i dha vendin që i takonte Ansamblit Bashkimi Kombëtar nga Amerika. Aqsa për Ansamblin ”Bashkimi Kombëtar” ata nuk ja arritën të sigurojnë nji gjysmë ore në valët e kësajë medi-televizive. Dhe, ende edhe kësajë dite mendojmë se programi i ynë, nuk është shfaqur nga mediat televizive.
Po për Haxhi Zenelin si këngëtar i njohur dhe me eksperiencë të gjatë nëpër festivale, çdo të thotë pjesmarrja e Ansamblit Bashkmi Kombëtar nga SHBA në Festivali Folklorik Kombëtar Gjirokaster 2015? dhe ky vlerësim!
-Haxhi Zeneli : Pjesmarrëja e ansamblit tonë në FFKGJ, kuptohët se ka një rëndësi shumë të madhe, por, se këtu duhët të theksojmë diçka shumë me rëndësi : se ne si grupe të disaporës :”Pse të ndihëmi si të diskriminuar” ? siç ndodhi fatkeqësisht kësaj radhe. Unë, mendojë kjo ka radhur ngaqë grupet folklorike që jetojnë në Diasporë, ende trajtohën si grupe të hueja – nuk pranohën si grupe konkuruese, por si përshëndetëse. Ndërkohë, që të gjithë shqiptarët nga të gjitha trevat, brënda dhe jasht Shqipërisë, marrin pjesë si konkurues në festival, përveç atyre të diasporës, nuk mund ta kuptojmë logjikën e këtij koncepti dhe llojit të organizimit. Kurë dihet fare mirë se këto grupe nuk lëjnë asgjë mangut në ruajtjen e identitetin dhe vlerat e folklorit kombëtare atje ku jetojnë, bile për mendimin tim – kjo është ma me rëndësi, që këto vlera po ruhën jashtë Shqipëris, jo vetëm që i ruajn, por edhe i trashogojnë tek brezat e rinjë. Bile ne vrejtëm diçka të jashtzakonshme në FFKGJ-2015, se në mesin e grupeve vendore kishte shumë pak të rinj dhe fëmijë, kjo na jep të kuptojmë se ndoshta ka rënë Interesimi për folklorin tonë të vyer dhe të bukur. Për çka Ansambli ynë, Bashkimi Kombëtar nga Amerika, kishte së paku 10 fëmijë, çka nënkupton se ne e marrin me seriozitet trashigimin e folklorit kombëtar këtu në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Shqiptarët, kudo që jetojnë janë Shqiptar, dhe ata duhët aty të marrin pjesë thjesht si shqiptar. Nëpër mes të këtij arti folklorik popullore, populli ynë do të jet edhe më i bashkuar. Mjaft ishim të ndarë, për 50 vjetë, tashti duhët të gëzohemi, dhe sot nuk na ndalon kush të bashkohemi.Përse shqiptarët e diasporës të trajtohën si të huaj, deri kurë kjo? përkundrazi festivali folklorik duhet të shërbej si urë lidhëse në mes shqiptarëve nga do që vinë. Sepse, unë mendojë se kjo do të stimulojë edhe më tepër në ruajtjën e vlerave tona kombëtare, kudo që shqiptarët jetojnë..
Zoti Zeneli – A mund t’a quajmë këtë çfarë ndodhi një “lapsus” apo disa njërëz në këtë festival kan pasur me qëllim t’a injorojnë me të vërtet diasporën ?
Haxhi Zeneli : Unë të ju them të drejtën nuk e kuptojë, dhe nuk dua që të besojë atë. Dhe, nëse diaspora injorohët me qëllim, atëherë mendojë se do të ishte një fat i zi për atë vend, e sidomos për Shqipërin, kur dihët fare mirë ndihma e diasporës me dekada, prej nga koha e Fan Nolit e këtej çfar ka bër dhi ka ka dhënë kombit shqiptar. Por megjithatë, nuk besojë të ishte një lapsus, edhe po të mendonim se ishte një lapsus, atëherë përse koncerti ynë as në Radio Televizionin Shqiptar – TVSH nuk u shfaqë? më vjen keq që shumë bashakatdhetar, që kanë pritur të shikojn këtë koncert, por më kotë, unë dhe kolegët e mi ju kërkojë ndijesë atyre, dhe ju them se ne ju kemi prezentuar në mënyrën më dinjitoze, por, faji nuk ishte i joni për mosshfaqëjen nëtelevizor dhe midiat e ndryshme. Ne kishim pasur dëshirë ta dimë se ku ka qen ngecja. Nuk e di se si ta quej, ne nuk duam të spekulojmë, por do të ishte e pikllueshme që dikujt si ka pëlqyar diçka?!Dhe, çfarë ka mundur mos t’u pëlqejë? emri i Ansamblit”Bashkimi Kombëtar”?,apo ndoshta flamuri Amerikan që kishim me vete së bashku me atë Shqiptar.
Po për ju Zoti Dedvukaj, mediat a e bënë punë në tyre? dhe ku i shihni mungesën e tyre?
-Gjergj Dedvukaj: Ishte për tu habitur lajmi i pa sakët nga media që u dha në emisionin e ”Zerit të Amerikës” në gjuhën Shqipe! nga krorespondenti i saj në Gjirokastër : se në FFKGJ-2015, Shqiptarët e Amerikës i përfaqësuan vetëm këngetarët : Merita Halili, Eli Fara, Gëzim Nika dhe fis-harmoniçisti Raif Hyseni, Çka do të thotë se ne nuk kemi asgjë kundra këngëtarëve dhe kolegëve tanë respektuar, por lajmi duhët të ishte i plotë dhe i sakët. Kurse, dihët se këta këngëtar ishin të ftuar special për natën “GALA”, ku aty ka pasur edhe këngëtar të tjerë të ftuar siç ishte edhe Rrona Nishliu, pra këta ishin speciale dhe nuk përfaqësonin vendet se nga vinin. Përfaqësues nga SHBA ishte Ansambli ”Bashkimi Kombetar”, që kishte 35 veta, së bashku me grupin e valltarëve të rinj nga Detroiti, me një histori prejë 30 e ca viteve që ky Ansambël i përfaqësonin Shqiptarët e diasporës së Amerikës,dhe emri ynë as që përmend.
Atëhere, për ne si drejtues vjen në pah pyetja nga kush “Zëri i Amerikës” e mori këtë lajm ? Si ka mundësi një lajm i till nga një medije prestigjioze të bëjë një gabim të till!?,ende s’po kuptojmë se ku ishte burimi i këtij lajmi? kurë dihët fare mirë se : Ansambli “Bashkimi Kombëtar” është një ndër grupet e herëshme, ku vite me radhë ka marr pjesë, që nga vitët e sistemit mmonist, kanë udhtuar për në FFGJ, për të prezentuar diasporën e shqiptarëve të Amerikës.
Shqiptarët e Amerikës, çdo herë janë pritur me një respekt të veçant nga e gjithë Shqipëria, kurse kësajë radhe a është bërë me ndonjë qëllim injorimi i ansamblit tuaj, si mendoni ju!
Gjergj Devukaj : Dua të shtojë se megjiatë, kjo që ndodhi kësajë rradhe, ishte diçka e jashtzakonshme, nuk ishte e rëndomët, ishte hera e parë që ne u injoruam nga të gjithë. Pas gjithë kësajë”mikpritje”, na jep të kuptojmë se ne si grup ishim të tepërt dhe ishim të “pa dëshiruar” simbas meje në këtë festival. Në të gjitha festivalët që kemi marr pjesë, natën e fundit të festivalit jemi ftuar që të na jepet së paku një mirnjohje e vlerave tona folkoroke, kurse kësajë radhë, jo që nuk u bë kjo, por na u premtua nga shoqërues i ynë që një mirnjohëje do të ju dëgrgohët në SHBA, por, deri më tani s’ka arritur asgjë nga ana e tyre.
Me këtë rast më duhet të sjell shembuj që duhen vlerësuar! Kurë Ansambli i ynë çmohët dhe merr çmim në festivalët të ndryshme , si për shembull në atë të: Struges, Rapshes, në Festivalin e Berlinit etj. A mos vall jemi të huaj atje në tokën mëmë Shqipëri?Kjo është për t’u habitur se ne web-faqen e FFKGJ-2015, as një fotografi e Ansamblit tonë “Bashkimit Kombëtar”, nuk egzistonte, prandajë edhe ne jemi kurioz ta dimë se:a ishim apo nuk ishim pjese e jueja?apo ishim të huaj!
Këtu dëshirojë të faleminderojë Dr.Pr. Agron Fico, i cili enkas ka udhtuar nga Tirana, për në Kalan e Gjirokastrës, që për rrespekt të ansamblit tonë, dhe RTSH, i mori një intervist , ku ai foli për vlerat e Ansamblit tonë në superlativ, por për çudi as intervista e tij nuk u transmetua, edhe kjo na bënë të dyshojmë edhe më tepër.
Ku e shikoni të ardhmen e këtij festavli mbarë kombëtar ?
-Haxhi Zeneli : Nuk e di pro do të thoja se duke filluar qysh nga pritja mendojë se janë shumë mbrapa për një të ardhme ku ëndërrojmë të gjithë shqiptarët. Andaj mund të përfundojmë se : nëse kjo do të ishte e ardhmëja e këti festivali, mendojmë se kjo është një ardhmëri mjaft e vaktë pa ndonjë premisë. Nëse nuk merren parasysh traditat dhe mikpritja shembullore e këtij festivali, atëherë do të ishte e kotë që ky festival të merret me hulumtimin e thesarit të vjetër kombëtar. Festivali mbarë Kombëtar i cili po harron traditën dhe mikpritjen kombëtare, sepse edhe mikpritja është pjesë e folklorit tonë kombëtar, atëherë Festivali Folklorik Kombëtar i Gjorkastrës do të humbi qëllimin e vetë, në ruajtjën e vlerave kombëtare.
Së fundi a prisni ndonjë reagim nga organizatori i këtij festivali për atë që ka ndodhur – pra një “falje” publike ?
Gjergj Dedvukaj (kryetar i Ansambalit Bashkimi Kombëtar): Kuptohët që faljet janë të mirpritura, por, më mirë do ishte të na sqarohët përse ka ndodhur kështu? ku janë shkaqet? dhe, nëse ne kemi ndonjë gabim, atëherë të na komunikohët, që në të ardhmën mos të ndodhi, e nëse ata kanë probleme në mes partive të tyre dhe i ndahën punët sipas politikës s tyreë ditore, se kush të transmetohët në televizor dhe kush jo, atehere shteti shqiptarë, po jeton ende në të kaluarën, e saj kur kënga dhe folklori ishin pjesë e politikës. Nese, kjo është e vërtetë, atëherë ne urojmë që atyre që të çlirohën nga këto komplekse. Ne Amerikë na drejtohen ndryshe kur vijnë këtu, dhe na harrojnë e injorojnë, kur ne shkojmë ate, tek ne këtu në SHBA të gjithë ata que vijnë triojet shqiptare, janë pritur si vëllezër me respekt e bujari shqiptare pavarësisht se kujt u takojnë nga partitë të ndryshme. Ne, si shqiptarë të diasporës tradicionalisht i presim thjesht si Shqiptar. Sepse në nuk na interesojë bindjet e tyre politike, nuk vuajm nga ato komplekse, sepse, tek e fundit ata janë vellezerit tanë të një gjaku que kane ardhur nga toka mëmë, dhe, ashtu do të mbetemi.

Flet‘’Shqiponja Shqiptare’’ Shqipe Biba, pateriotja e vertete qe jeten ia kushtoi perparimit te Gruas dhe Kombit Shqiptar/
Bashkebisedim, Shqipe Biba dhe Liliana Pere/
Sapo ka nisur te agoi mëngjesi dhe unë po kryej punen impenjative, te perditshme, kontrolloj e-mailin në kompjuterin tim. Shoh e-mailin e mirepritur nga ‘’Shqiponja e Kosoves’’ , Dua ta quaj keshtu se ajo e meriton, ta simbolizosh me Shqiponjen dykrenare qe mbart flamuri Shqiptar.
Lexoj, lexoj dhe zemra me rreh fort. Ku e gjen Shqipja gjithe kete force? Gjithe kete perkushtim dhe vitalitet? Njé grua me energji te medha positive, me njé formim te larte dhe aktivitet te dendur ne dobi te Gruas dhe kombit shqiptar.
Aktiviste ne Shoqaten “Kosova Demokratike” dhe shoqaten Vatra themeluese e Deges se Lidhjes Demokratike te Kosoves me seli ne NY.
Ne Mars te vitit 1990 hap radion e LDK ku deri pas perfundimit te luftes ne Kosove, me 1999 udheheqe kete mjet informimi.
Themeluese dhe udheheqese ne QIK Qendren per informim te Kosoves pe SHBA dhe KANADA Themeluese e shkolles se pare Shqipe “28 Nentori” ne Staten Island dhe se bashku me bashkeshortin Safet Biba. Me pastaj ne Klubin shqiptar e “28 Nentori” te emertuar nga vet emri i skolles shqipe e cila sa vjene e zgjerohet.
Duke ndjere mungesen e gruas shqiptare ne te gjitha aktivitetet e komunitetit themeloi Organizaten e pare te gruas “Motrat Qiriazi” emertim ky duke u bazuar ne njohjen e vepres se Motrave Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi.
Botuese e revistes”Shpresa” si redaktore dhe gazetare, duke trajtuar keshtu brengat dhe sukseset e bashkevendaseve ne SHBA e ne vecanti femres shqiptare. Shqipe Biba ka udhehequr dhe drejtuar programin televiziv javor ne kuader te Albaninan TV, duke trajtuar tema te karakterit social ne mesin e diaspores shqiptare ne NY dhe rrethine.
Ajo eshte intervistuese e mire pothuajese shumicen e figurave te shquara Shqiptare dhe amerikane.
Si Presidente, Senatore, Kongresiste nga SHBA dhe Shqiperia, Kosova dhe trojet tjera shqiptare.
Humaniste ne aktivitetin, ne mesin e organizatoreve kyq te pothuajese te gjitha protestave dhe demostratave te organizuara si ne NY,Washington, Dejton Ohaio.
Jam pritur ne Kogres e Shtepine e Bardhe ne Washington D.C si pjese e delegacionit shqiptare per te trajtuar qeshtjen e Kosoves.
Organizatore dhe udheheqese ne shumicen e koncerteve humanitare ne shume qytete te Amerikes si NY, Conecticut, New Jersy, Cikago, Detroid e Dallas Texasduke treguar né solidaritet te madh per popullin e Kosoves ne faza te para dhe pas lufte.
Ka mbeshtetur maksimalisht duke grumbulluar fonde dhe te mira materiale ne vlere prej $170.000 ne ndihme te jetimeve te Krushes se Vogel, ne vitin 2002 derguar permes detit nje kontigjent te cilin me veshtiresi e kam derguar ne Kosove pasi qe Greqia me detyroi te paguaj nje shume te madhe te hollash si cmim doganor.

Shqipja ka punuar vertet me vetmohim si intelektuale e shquar, njé pateriote e vertete duke ndjekur traditen e saj familjare. Babai Nexhmi Sejdiu eshte nje nder themeluesit e NDSH, dhe me pas mbasi mbroi vuajtjet e regjimit te asaj kohe punon Profesor Gjimnazi per te te mbjelle arsim e kulture ne vendin tyre martir Kosove.
Shqipja ‘’Shqiponja kosovare’’ fluturoi me pas kur ne Nyc per aresye te njohura si per shume shqiptare. Ajo vazhdoi te punoje më fort, e palodhur dhe humane per te perhapur kulture dhe per te ndihmuar bashkeatdhetaret e saj ne Kosove dhe vazhdoi te punoje per idealet dhe aspirat per te ngritur vlerat e gruas shqiptare, per te transmetuar kulture. Jo pa qëllim po e përmend këtë fakt, sigurisht kjo figurë jo karizmatike ne natyren e saj, por njé heroine e heshtur, njé luftetare e vendosur, njé
Grua qe flet pak dhe vetem me punen saj kualitative, parreshtur asnje minute. Pasi mbarova e qullosur nga lotët, per vuajtjet e saj, njé krenari dhe dashuri e madhe me pershkoi te gjithen per kete grua shqiptare.
Sa shumë u emocionova, kurrë më shumë se këtë herë, me duket sikur me krah flatrash Shqipja vjen lehte lehte , dhe bashkohet me tingujt harmonike te nje kenge lirie, kenge te gjuhes shqipe, kenge te evolucionit madheshtise dhe perparimit te gruas shqiptare ne Kosove dhe vendin ku tani ajo jeton, Eshte melodia e rruges se suksesit te Shqipe Bibes , Gruas shqiptare, që shumë popuj akoma nuk e kanë degjuar kengen e lirise dhe madheshtise te gruas Kosovare, edhe pse në këtë fillim shekulli! Shteti më i fuqishëm në botë Amerika i doli në krah Kosovës për Lirinë ëndërruar dhe shtet formimin .
Endrra për Lirinë. Panvaresine, dhe integritetin e saj te larte professional e njerezor. Këtë kishte ndjerë gruaja shqiptare qe jeton ne shtetit Amerikan, kur makina kriminele e shetit Serb, me Sllobodan Miloshevicin kishte kryer dhunimet dhe masakrat më të egra që ka parë historia e njerëzimit.

Ja pra ky emer ‘’Shqipe’’ sa kuptimplotë dhe simbolikë, komunikimi i ngrohtë online, modestia dhe deshira per te mos folur shume per vehten, puna e saj pateriotike me permasa shume dimesionle me krijoji nje respekt te madh, me la mbresa te thella, jeta dhe puna e shkelqyer e saj. Emocione te paimagjinueshme, më dha flatra duke fluturuar e lirë në boten e grave shqiptare qe deshirojne Integrimin ne boten e lire , paqesore dhe humane .

Bisedon Liliana Pere
Profili I Shqipe (Sejdiu) Biba
Shqipe Biba Lindur me 1957 ne ne nje fshat malor te quajtur Hotle rrethina e Kumanove.
Shkollen fillore dhe te mesme i kam perfunduar ne Podujeve.
Fakulteti Juridik -dega e Gazetarise diplomuar me 1979
Kam studiuar edhe degen Gjuhe dhe Letersi Shqipe
Ne vitet 2001-2002 vazhdoj studimet ne NYU INternational Trauma Studies
Nga viti 1979-1985 kam punuar si gazetare/reportere ne Televisionin e Prishtines -programi dokumentar
Nga vitet 1977-1985 bashkepunetore e gazetes Rilindja, revistes javore Zeri dhe revistes Kosovarja.
Nga viti 2002-2006 jap mesim ne GIT Instituti Teknologjik Globe.
Tani jam e licencuar per shitblerjen e pasurise se patundshme (Real estate) nga shteti i NY dhe jetoje e veproje ne NY.

Me 1985 per arsye te thjeshte politike emigroi ne SHBA/New York se bashku me bashekeshortin Safet Biba dhe tre femijet e mi ate kohe Dritero 4 vjec dhe Mirdita e Bardhoku pa mbushur dy vjet.
Menjehere me 1986 angazhohem ne Shoqaten “Kosova Demokratike” dhe shoqaten Vatra.
Ne Janar te vitit 1990 se bashku me nje grup te vogel bashkekombasish themelojme Degen e Lidhjes Demokratike te Kosoves me seli ne NY
Ne Mars te vitit 1900 hap radion e LDK ku deri pas perfundimit te luftes ne Kosove me 1999 udheheqe kete mjet informimi.
Me 1991 themeloje dhe udheheqe QIK Qendren per informim te Kosoves pe SHBA dhe KANADA program thjeshte informativ transmetuar per cdo dite 7 dite ne jave.
Me 1992 ne Nentor themeloje shkollen e pare Shqipe “28 Nentori” ne Staten Island dhe se bashku me bashkeshortin Safet Biba e udheheqim kete shkolle nga shtepia jone. Me pastaj ne Klubin shqiptar “28 Nentori” te emertuar nga vet emri i skolles shqipe e cila sa vjene e zgjerohet.
Me 5 Shkurt te vitit 1993 , duke ndjere mungesen e gruas shqiptare ne te gjitha aktivitetet e komunitetit themelova Organizaten e pare te gruas “Motrat Qiriazi” emertim ky duke u bazuar ne njohjen e vepres se Motrave Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi.
Drejtoje kete organizate per nje dekade duke u munduar keshtu te afroje rreth vedi edhe te tjere gra e vajza shqiptaro amerikane.Gjate kesaj kohe botoi revisten “Shpresa” si redaktore dhe gazetare, duke trajtuar keshtu brengat dhe sukseset e bashkevendaseve ne SHBA e ne vecanti femres shqiptare.
Jam e lumtur qe kam hedhur themelet e guximit dhe inkurajimin e femres shqiptare ne mergim.
Gjate kesaj kohe kam udhehequr dhe drejtuar programin televiziv javor ne kuader te Albaninan TV duke trajtuar tema te karakterit social ne mesin e diaspores shqiptare ne NY dhe rrethine.
Kam takuar e intervistuar pothuajese shumicen e figurave te shquara Shqiptare dhe amerikane.
Si Presidente, Senatore, Kongresiste nga SHBA dhe Shqiperia, Kosova dhe trojet tjera shqiptare.
Kam qene ne mesin e organizatoreve kyq te pothuajese te gjitha protestave dhe demostratave te organizuara si ne NY,Washington, Dejton Ohaio.
Jam pritur ne Kongres e Shtepine e Bardhe ne Washington D.C si pjese e delegacionit shqiptare per te trajtuar qeshtjen e Kosoves.
Kam organizuar dhe udhehequr shumicen e koncerteve humanitare ne shume qytete te Amerikes si NY, Conecticut, New Jersy, Cikago, Detroid e Dallas Texas, gjithemone ne solidarizim me popullin e Kosoves ne faza te para dhe pas lufte. Kam organizuar grumbullimin e te mirave materiale ne vlere prej $170.000 ne ndihme te jetimeve te Krushes se Vogel , ne vitin 2002 derguar permes detit nje kontigjent te cilin me veshtiresi e kam derguar ne Kosove pasi qe Greqia me detyroi te paguaj nje shume te madhe te hollash si ncmim doganor.
Me letersi jam marre qe nga femijeria. Kam shkruar e botuar proze dhe poezi.
Gjate luftes ne Kosove nga 12 Shkurti 1999 deri me 20 Prill 1999 u gjenda ne Kosove ku perveq dheimbjes se humba nenen time u ballafaqova me luften, refugjatet dhe tmerrin qe solli kjo lufte ne atdheun tim.
Meqenese gjendesha ne mesin e refugjateve ne Maqedoni, ate kohe raportoja per Radion e LDK-se duke intervistuar shume nga refugjatet ,poashtu kam strehuar dhe ndihmuar shume familje te ikura nga tmerri i luftes, shumicea nga ta kane qendruar te te afermit e bashkeshortit ti Safetit, per cka i falenderoj perzemersisht.
Sot jetoj dhe veproj ne NYC.
Ju faleminderit e dashur Shqipe Sejdiu Biba per biseden rreth jetes dhe aktivitetit tuaj pateriotik si brenda vendit dhe jashe Shqiperise. Kam biseduar me njé Grua me vlera universale, ne shume dimesione te jetes , ne fushen profesionale,dhe ate humane. Me emocionoi, me mbushi shpirtin me krenari dhe dashuri.

Bisedoi
Liliana Pere
Presidente Gruaja Shqiptare ne Bote

Prishtina, Belgrade, 23 July 2015 – Deputy Minister of Foreign Affairs of the Republic of Kosovo, Petrit Selimi, has given an interview to Belgrade daily “Danas”, where he emphasized that “we are that, in addition to UNESCO, Kosovo will seek membership in other international organizations”.
Below you will find the full interview.
Kosovo has been recognized by 111 members of UNESCO. Many other non-recognizers also vote for us in multilateral organizations, like they did in IMF of World Bank. We tested this six months ago when we applied for observer status in Francophonie. Despite hysterical and sad reactions of Serbian diplomats which tried to block Kosovo in Senegal, all members decided by consensus to accept Kosovo.
It was similar story in International Olympic Committee. This is a tough battle but I am saddened why Serbia is fighting to keep Kosovo isolated. Policy of trying to isolate Kosovars, is a policy that failed in the past and it even backfired for Serbia. It will backfire again. – says Petrit Selimi, Deputy head of Kosovo’s diplomacy in an interview for Danas, related to Kosovo’s bid for Unesco membership.
Danas: Why is Prishtina sure that this autumn, the mechanism of voting will be in favor of Kosovo in Executive board and General conference of UNESCO?

PS: We have worked very carefully in coordination with all of Kosovo’s international partners and always assessing when is optimal moment to apply. After careful consideration, we have already in January decided to apply now so our request can be considered at November meeting of General Conference of UNESCO. As Deputy Prime Minister Thaci indicated last week, have engaged with over 130 delegations and we have scheduled meetings with another 20 this month so after listening to the mood and interest of the national delegations, we believe that Kosovo has a very good chance to become a new member of UNESCO on the exact anniversary of this organization. UNESCO is celebrating 70 years of existence this year and Kosovo will be a nice birthday present. It’s a tough battle but our national interest is for Kosovars to have same opportunities, same tools of development and same position as all other peoples in the Balkans.

Danas: What is the answer of Prishtina on the question made by Serbian side how will the historical and religious monuments in Kosovo be protected by those that have systematically under UN protectorate destroyed them – Kosovo government has never condemned the destruction of churches – over 150 of them, of whom many are medieval?

PS: Fistly, it’s a disgusting lie that Kosovo government has never condemned the destruction of some church buildings. Actually, Kosovo government has allocated millions of Euros to repair them after the march riots of 2004. Today, it’s Kosovo police that is guarding 95% of all the Serbian Orthodox Church property and they are safely being visited by tourists from around the world.
Secondly, the only government in Balkans that has been engaged in systematic and state-sponsored destruction of religious heritage is government and army of Serbia, as proven so by several sentences in the International Tribunal in Hague. Serbian army and police completely destroyed over 300 mosques, including Bazaar mosque from 1761, Halil Efendi Mosque from 1526, Bektashi tekkes in Gjakovica from 1790, etc. So I find it very cynical and shameless to hear Djuric or Dacic speak of destruction of religious property.

Danas: Why is then Council of Europe insisting that CoE gave money for reparations of Serbian holy sites destroyed in March pogrom, which was transferred to Kosovo government, which was a formula agreed in 2005 by the Serbian Orthodox Church which signed an MoU on reparations of the Serbian churches and Monasteries destroyed.?

PS: I don’t think Council of Europe is saying any such thing. We have daily interaction with them. It’s known that Kosovo government dedicated 5 million euros for the reparations of the churches. One must add that our membership bid for UNESCO is not meant to provoke the Serbian Orthodox Church or to claim the heritage as Albanian, but to enable Kosovo’s development in education, science and culture. Heritage is a small portion of what UNESCO does. We understand that heritage is an important issue and Kosovo medieval sites currently listed in UNESCO Heritage list will always be property of Serbian Orthodox Church. Ahtisaari Plan and Kosovo constitution provides a very important constitutional protection of the SOC. Bishop Teodosije, Father Sava and many other clergymen of the church in Kosovo have been supportive of reconciliation and we must give each other hand of friendship and respect. Serbian government statements regarding Kosovo’s bid to UNESCO are not a way to build good neighborly relations. Membership of Kosovo to UNESCO will require a big effort from Kosovo diplomacy, but it’s a battle that we will win because our fight is not about politics but about enabling all people of Kosovo, regardless of religion or ethnicity access to highest international standards and mechanisms in important fields of human development. I sometimes think Serbian government started to believe in its own false propaganda. Kosovo is already member of two UN agencies of “Bretton Woods system”, namely World Bank and International Monetary Fund. Also, in September 2010, after former foreign minister Vuk Jeremic had to withdraw his unacceptable proposal for more status talks, UN General Assembly has voted on a EU-sponsored resolution that acknowledged the opinion of International Court of Justice that Kosovo Declaration of Independence did not breach the Resolution 1244 or any applicable international law and this step closed any discussions about the status of Kosovo, once and forever. Kosovo and Serbia are now talking in Brussels how to normalize relations as two independent countries. So, our application membership to UNESCO is not unusual. It will also be followed with application to many other organizations.

-Selimi për “Danas”: “Ne do të kërkojnë anëtarësimin edhe në organizata të tjera”/
Nga Behlul Jashari/ Prishtinë, 23 korrik 2015 – Zëvendësministri i Punëve të Jashtme të Republikës së Kosovës, Petrit Selimi, ka dhënë një intervistë për të përditshmen beogradaase “Danas”, ku është shprehur se “ne jemi të vetëdijshëm se, veç UNESCO-s, Kosova do të aplikojë për anëtarësim edhe në shumë organizata të tjera të rëndësishme ndërkombëtare.
Më poshtë po ua sjellim përmbajtjen e plotë:
Kosova është njohur nga 111 shtete anëtare të UNESCO-s. Shumë shtete të tjera mosnjohëse gjithashtu votojnë për Kosovën në organizata multilateral, siç bënë për anëtarësimin e saj në FMB dhe Bankën Botërore. Ne e kemi vërtetuar këtë gjashtë muaj më parë, kur aplikuan për statusin e vëzhguesit në Organizatën Ndërkombëtare të Frankofonisë. Pavarësisht reagimeve histerike dhe të trishtuara të diplomatëve serbë që u përpoqën për të bllokuar Kosovën në Senegal, të gjithë anëtarët vendosën me konsensus të pranojnë Kosovën.
Ishte një rrëfim i ngjashëm me Komitetin Olimpik Ndërkombëtar. Kjo është një betejë e vështirë, por është shqetësues fakti që Serbia po lufton për të mbajtur Kosovën të izoluar. Politikat përmes së cilave synohet izolimi i kosovarëve janë politika që kanë dështuar në të shkuarën dhe madje kontraproduktive për vet Serbinë. Kështu, Serbia do të jetë ajo që do të humbasë sërisht, thotë Petrit Selimi, zëvendësshef i diplomacisë së Kosovës në një intervistë për “Danas”, përkitazi me synimin e Kosovës për t’u anëtarësuar në UNESCO.
Danas: Pse është Prishtina e sigurt së, këtë vjeshtë, votimi do të jetë në favor të Kosovës në bordin ekzekutim dhe konferencën e përgjithshme të UNESCO-s?
PS: Kemi punuar me shumë maturi në bashkërendim me të gjithë partnerët ndërkombëtarë të Kosovës dhe gjithmonë duke vlerësuar momentin optimal për të aplikuar. Pas një shqyrtimi të kujdesshëm, ne qysh në janar kishim vendosur për të aplikuar tani kështu që kërkesa jonë të mund të trajtohet në mbledhjen e nëntorit të Konferencës së Përgjithshme të UNESCO-s. Siç theksoi zëvendëskryeministri i parë, Hashim Thaçi, javën e kaluar, mbi 130 delegacione janë angazhuar dhe ne kemi caktuar takime me 20 të tjera gjatë këtij muaji kështu që pasi që të vërtetojmë disponimin dhe interesimin e delegacioneve kombëtare, besojmë se Kosova përfundimisht do të ketë një shans shumë të mire për t’u bërë anëtare e re e UNESCO-s pikërisht në përvjetorin jubilar të kësaj organizate. UNESCO do të kremtojë 70-vjetorin e ekzistencës së saj këtë vit dhe Kosova do të jetë një dhuratë e bukur për ditëlindjen e saj. Është një betejë e vështirë, por interesi ynë shtetëror është që kosovarët të kenë mundësi të barabartë, instrumente të njëjta për zhvillim dhe të njëjtën pozitë si të gjithë popujt e tjerë në Ballkan.
Danas: Cila është përgjigja e Prishtinës në pyetjen e bërë nga ana e Serbisë se si do të mbrohen monumentet historike dhe fetare në Kosovë nga ata që i kanë shkatërruar ato sistematikisht nën protektoratin e OKB-së – qeveria e Kosovës asnjëherë nuk ka dënuar shkatërrimin e kishave – mbi 150 sosh, shumica e të cilave janë mesjetare?
PS: Para se gjithash, është një gënjeshtër e pështirë të thuhet se Qeveria e Kosovës asnjëherë nuk e ka dënuar shkatërrimin e disa objekteve kishtare. Në të vërtetë, Qeveria e Kosovës ka ndarë miliona euro për të riparuar ato pas trazirave të marsit të vitit 2004. Sot, është Policia e Kosovës që ruan 95% të të gjitha pronave të Kishës Ortodokse Serbe dhe ato po vizitohen në siguri të plotë nga turistë nga e gjithë bota.
Së dyti, qeveria e vetme në Ballkan e cila është angazhuar në shkatërrimin sistematik dhe të organizuar nga shteti të trashëgimisë fetare është qeveria dhe ushtria e Serbisë, siç u dëshmua pas shumë vendimeve të Tribunalit Ndërkombëtar në Hagë. Ushtria dhe policia serbe shkatërruan plotësisht mbi 300 xhami, duke përfshirë edhe xhaminë e Çarshisë së vitit 1761, Xhaminë e Halil Efendisë së vitit 1526, teqet bektashiane në Gjakovë të vitit 1790, e kështu me radhë. Andaj, është jashtëzakonisht cinike dhe e pështirë të dëgjosh Gjuriqin apo Daçiqin duke folur për shkatërrimin e pronës fetare.
Danas: Atëherë, pse Këshilli i Evropës këmbëngulë se kishte ndarë mjete financiare për riparimin e objekteve të shenjta ortodokse serbe të shkatërruara në trazirat e marsit, gjë që i ishte bartur Qeverisë së Kosovës, që përbënte një formulë të dakorduar më 2005 nga Kisha Ortodokse Serbe e cila nënshkroi një memorandum mirëkuptimi për riparimin e kishave dhe manastire të shkatërruara ortodokse serbe?
PS: Nuk mendoj se Këshilli i Evropës është duke thënë një gjë të tillë. Ne kemi komunikim në baza ditore me Këshillin e Evropës. Dihet se qeveria e Kosovës i ka ndarë 5 milionë euro për riparimin e kishave. Duhet theksuar se synimin ynë për anëtarësimin në UNESCO nuk ka për qëllim provokimin e Kishës Ortodokse Serbe, apo për të pretenduar se trashëgimia ëshët shqiptare, por për të mundësuar zhvillimin e Kosovës në fushat e arsimit, shkencës dhe kulturës. Trashëgimia përbën një pjesë të vogvl të punës së UNESCO-s. E kuptojmë se trashëgimia është një çështje e rëndësishme dhe objektet mesjetare në Kosovë që janë në listen e Trashëgimisë së UNESCO-s do të jenë gjithmonë pronë e Kishës Ortodokse Serbe. Plani i Ahtisaari-t dhe Kushtetuta e Kosovën sigurojnë një mbrojtje të rëndësishme kushtetuese për Kishën Ortodokse Serbe. Peshkopi Teodosije, Ati Save dhe shumë klerikë të tjerë të kishës në Kosovë mbeten mbështetës të pajtimit dhe ne duhet të ruajmë miqësinë dhe respektin për njëri-tjetrin. Deklaratat e qeverisë serbe lidhur me aplikimin e Kosovës për në UNESCO nuk janë mënyrë e duhur për të ndërtuar marrëdhënie të mira fqinjësore. Anëtarësimi i Kosovës në UNESCO do të kërkojë një përpjekje të madhe nga diplomacia e Kosovës, por është një betejë që do ta fitojmë sepse përpjekjet tona nuk kanë të bëjnë me politikë por për synojnë që t’u mundësojnë qytetarëve të Kosovës, pavarësisht nga përkatësia e tyre fetare apo etnike, që të kenë qasje në standardet dhe mekanizmat më të lartë ndërkombëtare në fusha të rëndësishme të zhvillimit njerëzor.
Nganjëherë mendoj se qeveria serbe ka filluar të besojë në propagandën e saj të rreme. Kosova tashmë është anëtare e dy agjencive të OKB-së të “sistemit Bretton Ëoods”, përkatësisht Bankës Botërore dhe Fondit Monetar Ndërkombëtar. Po ashtu, në shtator 2010, pasi që Vuk Jeremiç u detyroi të heq dorë nga propozimi i tij për bisedime të mëtutjeshme për statusin, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së votoi mbi një rezolutëtë sponsorizuar nga Bashkimi Evropian përmes së cilës u pranua opinion i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë se Shpallja e Pavarësisë së Kosovës nuk e kishte shkelur Rezolutën 1244 apo çfarëdo ligji të aplikueshëm ndërkombëtar, dhe ky hap mbylli, njëherë e përgjithmonë, çdo diskutim në lidhje me statusin e Kosovën. Kosova dhe Serbia tani po bisedojnë në Bruksel se si t’i normalizojnë marrëdhëniet si dy shtete të pavarura. Si rrjedhojë, aplikimi ynë për anëtarësim në UNESCO nuk përbën asnjë zhvillim befasues, zhvillim i cili do të shoqërohet me aplikim në shumë organizata të tjera.

Ligjvënësi amerikan Eliot Engel, i quan shpifje pretendimet se udhëheqësit e Kosovës po luajnë lojë të dyfishtë me Gjykatën e Posaçme.
Ligjvënësi amerikan, Eliot Engel, tha të mërkurën se drejtësia në Kosovë do të vihet në vend në gjykata, e jo përmes fushatave të shpifjeve. Në këtë mënyrë ai reagoi ndaj një shkrimi të autorit me prejardhje nga hapësirat e ish Jugosllavisë, Chuck Sudetic i cili akuzoi zëvendëskryeministrin e Kosovës Hashim Thaçi se siç thuhet, po e rrezikon gjithë Kosovën për të shmangur përballjen e mundshme me Gjykatën e Posaçme.
Në një tekst me titullin “Banditët që e drejtojnë Kosovën” ai shkruan se Hashim Thaçi po e mashtron Amerikën dhe Evropën, duke bërë thirrje që të votohet Gjykata e Posaçme për krime lufte, por qëllimisht i ka nxitur disa prej deputetëve që ta bllokojnë miratimin e ndryshimeve kushtetuese që mundësojnë ngritjen e saj. Ai citon diplomatë e ish-diplomatë perëndimorë pa i identifikuar ata të kenë folur për pasojat që do të ketë Kosova nëse nuk e themelon gjykatën. Ai citon një ish diplomat të ketë thënë se krimi i organizuar në Kosovë përfshinë transportim të paligjshëm të drogave, trafikim me njerëz, kontrabandë me mallra, trafikim të grave dhe prostitucion, shpëlarje parash, trafikim organesh etj. Sipas tij, nëntoka e Kosovës punon bashkë me grupe kriminale në Serbi, Mal të Zi, Maqedoni, Bullgari, Turqi dhe Shqipëri.
Gazetari Sudetic është bashkautor i librit “Gjuetia” të ish-kryeprokurores së Hagës, Carla Del Ponte, në të cilin ajo ngrinte pretendime për përfshirje të ish drejtuesve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në krime lufte.
Ligjvënësi Eliot Engel tha se shkrimi i gazetarit Sudetic, “i mbështetur në kërcënime e shantazhe anonime, thashetheme të pabaza dhe gënjeshtra të qarta dhe të ndyta, përbën një përpjekje transparente për t’i njollosur dhe diskredituar disa udhëheqës të Kosovës dhe për të minuar shtetin e ri, i cili po punon drejt forcimit të sundimit të së drejtës. Shumë nga akuzat në këtë artikull, të tilla si trafikimi i drogës, janë demaskuar për të satën here, madje edhe nga CIA në raportin publik të vitit 2000. Drejtësia do të vihet në vend në gjykata, e jo përmes fushatave të shpifjeve”, tha Engel.
“Ne amerikanët e dimë nga vet historia jonë se ndërtimi i demokracisë ishte diçka e vështirë që kërkon një punë me përkushtim të madh. Kosova po i tejkalon këto sfida tani, edhe pse zërat e mbërthyer nga e shkuara po punojnë për të minuar përparimin e Kosovës. Kjo është arsyeja pse Shtetet e Bashkuara dhe kampionët e lirisë në Evropë dhe gjetiu duhet të vazhdojnë të mbështesin Kosovën. Derisa shpifësit si Chuck Sudetic përsërisin të njëjtat pretendime të pabazuara, parapëlqej të punoj krah për krah me qytetarët e Kosovës dhe udhëheqësit e zgjedhur të tyre drejt një të ardhmeje edhe më të ndritshme”, thotë zoti Engel.
Shpifje e ka cilësuar shkrimin edhe Daniel Serwer, profesor në Shkollën Johns Hopkins për Studimet e Avancuara Ndërkombëtare në Uashington. Në një bisedë për Zërin e Amerikës ai tha se nuk sheh “ndonjë provë për këtë vlerësim në artikullin e tij, përveç personave të paidentifikuar dhe nuk mund të flas me siguri për burime pa emër”.
Zoti Serwer beson në përkushtimin e Kosovës për të ngritur Gjykatën e Posaçme, me gjithë vështirësinë për ta bërë një gjë të tillë.
“Nuk kam folur me ministrin e Jashtëm Thaçi gjatë muajve të fundit, që nga vizita e tij disa muaj më parë. Por ai ka bërë deklarata shumë të fuqishme në parlament si dhe për mediat, lidhur me nevojën e krijimit të kësaj gjykate. A është e mundur që ai në prapaskenë të jetë duke e penguar ngritjen e gjykatës? Shumica e politikanëve në Ballkan janë të aftë për gjëra të tilla. Nuk mund të them jo. Por mendoj se është me rëndësi të kuptohet që zoti Thaçi e ka mbështetur publikisht dhe me forcë krijimin e kësaj gjykate. Mendoj se për disa motive mjaft të arsyeshme, të gjitha këto akuza nuk do të sqarohen dot pa u shqyrtuar në një gjykatë të përshtatshme”, tha ai.
Shkrimi i gazetarit Sudetic që nxiti reagime edhe në Kosovë, nga disa vëzhgues të pavarur shihet si një formë trysnie për përshpejtimin e procesit të ngritjes së gjykatës së posaçme.
Ideja për themelimin e gjykatës pasoi hetimet e pretendimeve të të dërguarit të Këshillit të Evropës Dick Martty për trafikim organesh në Kosovë, përkatësisht përfshirjen e disa prej ish-drejtuesve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, në krime të luftës. Hetimet kishin nxitur reagime dhe protesta ne Kosovë, ku pohohet se në këtë mënyrë po bëhet barazimi me mizoritë e forcave serbe gjatë luftës së viteve 1998 1999.
Opozita po bënë thirrje që të respektohet vendimi i deputetëve të parlamentit dhe të hiqet dorë nga themelimi i saj në formën si është ofruar aktualisht. Udhëheqësit e saj thonë se nuk janë kundër një gjykate për krime lufte, por kërkojnë që ajo të jetë gjithëpërfshirëse.
Zyrtarët perëndimorë pohojnë se Gjykata do të ndihmojë heqjen e reve të zeza mbi Kosovën. Ata thonë po ashtu se dështimi i Kosovës për të ngritur gjykatën mund të çojë çështjen në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe kjo do të jetë e dëmshme për shtetin e ri.
Qeveria po pret të sigurojë votat e mjaftueshme para se të ridërgojë në Parlament ndryshimet kushtetuese për të cilat nevojiten dy të tretat e votave të të gjithë deputetëve si dhe dy të tretat e votave të deputetëve nga radhët e pakicave kombëtare
Më 26 qershor, parlamenti dështoi të sigurojë këtë shumicë.(Zeri i Amerikes)

Arbnori : Me Kosoven shtet dhe i pavarur , Shqiperia ka”shpatullat” e ngrohta/
Ish – Kryetari i Parlamentit te pare pluraliste te Shqiperise, ish deputeti i Shkodres per Partine Demokratike (PD), zoti Pjeter Arbnori, ne nje interviste 10 vjet me pare me gazeten tone ne Nju Jork, pati thene se vetem ne Shqiperi mund te ndodh gjitheçka. Ai e pati beri kete deklarim duke ju referuar zhvillimeve me te fundit ne te dy kampet politike, ne Shqiperi te cilat ishin te paparashikueshme simbas tij. Ai ne ate interviste akuazoi ashper maxhorancen socialiste,( e cila ishte ne pushtet -ashtu sic eshte edhe sot) se nuk i ka pranuar te miratoje Rezoluten per njohjen e çeshtjes çame si dhe hodhi dyshime per te mashtruar me ligjinin e ri – te demshperblimit per te burgosurit dhe te presekutuarit politik, ne Shqiperi. Nderkaq , zoti Arbnori akuzat i vazhdoje edhe ndaj drejtuesve te larte te Partise Socialiste (PS) dhe e “vuri” gishtin tek ish kryetari i saj , duke thene se ai ishte bere pengese jashtezakonishte madhe per kryerjen e reformes zgjedhore. Ne nje pyetje per pavaresine e Kosoves, at’here i ndjeri Arbenori, pati thene se Kosova eshte prioriteti i Partise Demokratike, qysh ne krijim. “Shqiperia, me Kosoven e pavarur, pati then ai i ka “shpatullat” e ngrohta. Dhe se vendi i Kosoves eshte vetem ne Europe, si shtet i lire, i pa varur dhe demokratik”. Per me shume po sjellim ne perkujtim te 9 vjetorit te vdekjes se tij ( 9 Korrik 2006 ) intervisten e plote te marre “,”Mandeles se Shqiperise” te ndjerit Pjeter Arbnori gjate nje vizite ne Nju Jork, e cila ishte dhe fundit Intervistoi Beqir SINA
Arbnori nga Amerika: “ tek ne mund te ndodh gjithcka….!!!” /
-Keni disa dite qe jeni larguar nga Shqiperia, ndodheni per vizite ne SHBA-s, si po i percillni zhvillimet me te fundit, ne te dy kampet politike ?
P. Arbenori : E pare ne çdo aspekt nje koment per sejcilin kamp ne Shqiperi, eshte se ç’do zhvillim atje eshte ende i paqarte. Ose me mire te themi; qe ne vete i kemi mjaft te qarta , por se atje kurr nuk mund te beshe percaktime kaq te pergjegjesishme. Sepse, aktualishte atje lufta kryesore eshte lufta jone, lufta per voten e lire te ndershme. Te vetmin percaktim, qe mund te beje me pergjegjesi per ne Shqiperi, eshte se: ne Shqiperi, gjithçka mund te kete, por kurr nuk ka vote te lire e te ndereshme, nuk ka demokraci, per sa kohe ne krye te Qeverise, te jete Partia Socialiste . Gjerat atje do te ndryshojne e levizin ne menyre marramendse, dhe se atje per dite do te kemi zhvillime te reja dhe te çuditeshme.
Nje fakte lidhur me kete pytje qendron ne ate se atje u vodhen votat hapur edhe brenda parlamentit, siç qe rasti i votimit per te burgosurit dhe te presekutuarit .

P. Arbnori : Arrita para ketij votimi te mbledh firmat e deputeteve pothuajse nga te gjitha partite. Kuptohet, se deputetet e djathte kane qene me unanim. Por, duhet theksuar, se kemi pasur fatin qe te mbledhim firmat edhe nga disa deputet te majte.Te cilet, e kuptojne se kjo eshte nje çeshtje e nevojeshme dhe e ligjeshme teresishte e zgjidheshme. Fatkeqesishte, e ideologjizuar deri ne “palce” Qeveria shqiptare, nuk e ka kurajon dhe kete mendim, per t’a zgjidhur drejt kete problem me te presekutuarit dhe te burgosurit . Ajo, me qellim e ka shtyre disa her me pare kete ligj duke gjetur shkaqe pas shkaqeve, si e si t’a vonje sa erdhi deri ketu, pikerishte tek votimi me mashtrimin e votes.
Kryeministrit , per kete i dergova disa letra, duke i kerkuar te vere nje perqindje te caktuar marre nga buxheti shtetrore ne favore te burgosurve dhe te presekutuarve politike. Ne baze te nenit 44 te Kushtetutes te nenit 57 te Kodit Penal, te cilat, parashikojne demeshperblimin e njerezve, te cilet kane vuajtur denimin per bindjet e tyre politike e fetare. Pra per te gjithe ata qe kaluan vuajtjen fizike, torturat, jane pushkatuar, ose kane vdekur neper kampet dhe burgjet e diktatures komuniste. Sigurishte, qe eshte bere nje lufte e madhe, nje lufte e gjitheaneshme, duke shfrytezuar edhe ekcesin mediatik, peticionet e mitingjet, duke treguar se partia Demokratike, e ka perkrahur dhe e perkrahim kete shtres, deri ne realizimin e drejte te kerkesave te tyre. Ne fund rreth kesaj pyetje do te shtoja, megjithse kjo eshte nje problem i gjate, ai eshte nje problem qe pa u zgjidhur nuk humbet kurre.
Zoti Arbenori, te njetin fate pesoje para disa muajve edhe nje Rezolute e kerkuar nga Partia e Legalitetit dhe Balli Kombetar, per njohjen nga shteti shqiptare, te çeshtjes Çame.
P. Arbnori : Po ashtu eshte ishte nje turp i madh kombetar. Sigurishte, qe ju be presion atyre deputeteve te majte, te terhiqeshin megjithse kishin nenshkruar. Pasi, ato qene arsye krejtesishte politike dhe te shoqeruar nga te gjitha anet me presione e frike nga Greqia. Ketu, ka pasur padyshim edhe nderhyrje nga qarqe te ndryshme, te cilat nuk dashur kurresesi te votohej Rezoluta, qe e njihte çeshtjen çame .E verteta eshte se si u votua dhe si nuk u votua, si socialistet i moren 70 vota a nuk i moren 70 vota, çeshtja çame egziston dhe mbetet nje plage e rende, per popullin shqiptare, deri sa te zgjidhet.
Ne kete menyre sipas meje kjo çeshtje, kerkon leverimin e madh te saj ne te gjitha format demokratike e qytetare ne mbrojtje te te drejtatave e lirive te njeriut ne bote. Duke dale para kryeministrise, preisdences me protesta paqesore, per te kerkuar ne fillim nga Qeveria jone dhe shteti Shqiptare, t’a njohe kete çeshtje, pastaj t’ua kerkojme Qeverise e shtetit grek e organizmave nderkombetare. Ose, t’a çojme kete çshtje deri ne baze te konventave nderkombetare . Çeshtja Çame, eshte pjese e pandar e historise sone. Pasi dihet mire se si jane keqtrajtuar e grabitur çamet e perzene me force nga shtepite dhe trojet e tyre, ne Greqi. Me duhet te nenvizoje, se gjate peruidhes se Qeversijes se partise Demokratike, kjo çeshtje eshte vene per diskutim disa here qofte ne rang kryeministrash, parlamentare dhe takime te tjera midis dy vendeve.
Keto dite eshte Kongersi amerikan ai qe ka thirrur nje seance degjimore me Komisionin e Helsinkit te ketij Kongresi, me temen :”Demokracia ne Shqiperi”, a keni ndonje koment ?
P. Arbnori : Si jo ! Kjo seance per kendeveshtrimin tim eshte hapja dhe sensibilizimi me serioz qe i bene mbas 7 – 8 vjeteve, administrata amerikane, problemeve te medha qe ka Shqiperia sot. Kjo seance eshte shumepritur dhe e rendesishme, e percaktuese ne qendrimet qe do te mbaj ne te ardhmen, nga konkluzionet qe do te nxjerr me pase administrata amerikane, ne lidhje me Shqiperine. Problemet, me te cilat po ballafaqohet demokracia e brishte ne Shqiperi, tani per here te pare prej kur edhe socialistet erdhen ne pushtet me ane te dhunes dhe vjedhjes se votes se lire te shqiptarve, shtrohen hapur pra , para institucioneve me te larta amerikane, Kongresit amerikan, Senatit dhe Qeverise amerikane. Seanca degjimore do te tregoje edhe nje her nderkombetarisht, duke u vertetuar me deshmi reale, se kush eshte penguese e reformes zgjedhore dhe votes se lire dhe se kush po i pengon reformat ne Shqiperi. Kete deshmi me pare e kane demonstruar institucionet nderkombetare ne Europe, permes raporteve te Keshillit te Evropes (KE) si dhe OSBE-se. Tani- faleminderit i erdhi rradha edhe shtetit me te fuqishem te botes, simbol i demokracise dhe i lirise se fjlales dhe te drejtave te njeriut te degjoje per Shqiperine dhe me pas t’a thote vet ajo fjalen e saje.
Çeshtja e demokracise ne Shqiperi sot, eshte nje çeshtje e madhe , e cila lidhet ngushte me vizionin demokratik ne Ballkan. Ajo i hap rrugen zgjidhjes se shume problemeve edhe ne Kosove, ne Maqedoni e Mal te Zi , Presheve, Bujanovc e Medvegje. Nje Shqiperi e forte dhe me te vertet demokratike, perforcon dhe shtyne shume perpara çeshtjet e pazgjidhura te shqiptarve ne trojet e tyre etnike dhe ndihmon ne menyre te padiskutueshme vete Shqiperine drejt Europes , aty ku e meriton e ka vendin.
Sa besoni ju pra, se ne Shqiperi mund te mbahen zgjedhje te lira e te ndershme, dhe Shqiperia te deshmoj kete qe thate ju zoti Arbenori ?
P. Arbnori : Gjate ketyre viteve kemi pare disa here zgjedhje ne Shqiperi, te cilat asnjeher nuk kane qene as te lira dhe as te ndershme. Une kryesoje nje forum per te drejta e njeriut dhe kundra dhunes policire si dhe beje pjes ne Komisioni paralamentare per te drejta dhe lirite e njeriut ne Shqiperi. Si ne forumin qe beje pjes edhe ne Komisionin paralamentar e kame thene vazhdimishte fjalen time pa frikene çdo institucion te vendit dhe nderkombetar .
Njekohesishte me argumnte dhe dokumente te faktuara filmike dhe fotografike te shoqerura me inetervista me njerez te goditur ne keto zgjedhje vetem se kane qene antare te komisionit per opoz i ten ne Shqiperi. Njekohesishte, kemi parqitur edhe denoncuar ne çdo instutcion nderkombetar vjedhjen, dhunen dhe mashtrimin e pushtetarve me voten e lire te shqiptarve.
Sepse eshte nje diçka qe flet vet ne ket aspekt, te vrare jemi ne , te vjedhur jemi ne, te dhunuar nga pozita jemi ne. Vetem gjate ketyre zgjedhjeve qe jane mbajtur ne keto shtate – tete vjetet, jane vrae 30 aktiviste te shquar demokrate, dhe mbi dy mije te lenduar e keqe -trajtuar keqazi ne Tirane, Shkoder, Korçe, Gjirokaster, Fier, Tropoje , Elbasan e tjer vetem se kane dashur te mbrojne me manifestime paqesore voten e lire e te ndershme ne Shqiperi. E bera kete tablo per t’ju pergjigjur pyetjes suaj se nuk ka zgjdhje te lira e te ndereshme, kur ne pushtet qendron me voten e vjedhur e te dhunuar . Por edhe i besoje popullit shqiptare, i cili ka deshmuar disa here me ane te protestave paqesore te cilat kane qne nga me te medhat te zhvilluara ndonjeher, se populli i ndershem e demokrate, nuk pajtohet kur me kete fenomen te dhimbeshem te politikes ne Shqiperi.
Deshim te dinim ne se ka mundesi si po punohet nga ju per te ringjallur besimin dhe shtyre njerezit drejt te ardhmes se demokracise ne Shqiperi ?
P. Arbnori : Ne kemi punuar dhe po punojme gjate gjithe kesaj kohe ne opozite , qe t’i kthejme popullit demokrate, besimin tek vota e lire dhe e ndershme ne rradhe te pare. Pasi ne jemi i vetmi vend ne bote ku shqiptaret i tremben votes se lire. Pra ne garatojme se do te vijme ne pushtet, vetem me voten e lire e te ndershme e jo me voten e dhunes policore, te vjedhur dhe te dhunuar. Dhe nuk jemi aspak eforik e te krenohemi me punen e veshtire qe kemi ber deri tani. Pasi çdo njeri duhet t’a dije mire dhe t’a kuptoje mire se çdo te thote jesh ne opozite ne Shqiperi: me socialistet, e me kete kryetar mbi krye.
Ku e shihni ju Kosoven…?
P. Arbnori : Kosoven, ne e shohim vetem ne Europe dhe te pavarur. Per te qene sa me real duhet pranuar se prej krijimit te partise Demokratike, kjo parti ka qene gjithmon ne favor te Pavaresise se Kosoves. Dhe nuk kemi qene vetem me fjale, kete e ka treguar dhe koha , pasi pati edhe shqiptare nga Shqiperia, qe derdhen gjakun dhe dhane jeten per lirine e pavaresine e Kosoves. Veç kesaj, kemi perkrahur te gjitha inisiativat dhe marreveshjet si brenda dhe jashte Kosoves. Ato ne r r afshin ligjor dhe ato ne r r afshin moral dhe organizativ. Te gjitha keto, i kemi bere te ndihmojme popullin e Kosoves, te lirohej nga pushtuesi shoviniste qe kerkonte t’a zhdukte pop u llin shqiptare te Kosoves. Jemi ne ata qe dolem me slloganin ne kohen e luftes, “Nje Komb nje Qendrim”.
Ne kurr nuk e kemi mohuar se Kosova, ka te drejten e saj te vendose per pavaresine e saj, per te jetuar e lire dhe e pavarur. Sepse, kjo eshte nje e drejt qe Kosova e fitoje me gjak dhe e ka merituar. Dhe kurr nuk kemi ndjekur nje qendrim paternaliste, qe t’i themi Kosoves, te behet si themi ne. Pavaresia e Kosoves, ka qene dhe eshte ne qender te punes se partise Demokratike. Me Kosoven e shtet demokratik e te pavarur , Shqiperia, ka “shpatullat” e ngrohta dhe ka me shume siguri ne çdo veshtrim. Mb asi me Kosoven shtetin e pavarur, ne kemi nje shtet vellazeror, shtet te nje gjaku, nuk kemi mbi krye nje shtet armik. Ne me Kosoven, e pavarur shohim shkuarjen e te gjithe shqiptarve, ne familjen Europjane.

Irena Anastasia Bregu, Balerina, në pesë vite fitoi 18 kupa. Ne vitin 2015 dhe 3 vende te para ne Greqi/
Interviste/Histori/suksesi
Profili i Irena Anastasia Bregu Histori/
Irena Anastasia Bregu eshte njé Shqiptare e arsimuar ne Universitet Greke shume te mira, ka punuar si specialiste kulture ne olimpiada te lojrave olimpike aq te pelqyera dhe relaksuese per te gjithe. Diplomohet gjate qendrimit ne Greqi si Pedagoge American-Stile A teacher of Dancing ne Universitet shume te mire, ka krijuar nje Universitet baleti dhe e miremenaxhon ate jo vetem si nje institucion artistik shkollor , por dhe shume edukativ nga pikpamja cilesore,duke qene kreative,kembengulese dhe njé pedagoge e mire, ne perditshmeri. Shkolla e baletit Irena Anastasia Bregu, në Greqi, e krijuar dhe drejtuar me profesionalizem nga zonja Irena Anastasia Bregu ka në aktivitetin e saj me shumë suksese vënde të para dhe cmime nderuese dhe plejada të tëra djemsh dhe vajzash të talentuar që pregatiten nga 7 pedagogë të aftë, për ti dhënë krahë talentit te tyre. Rreth 180 studentë ndjekin rregullisht mësimet në këte shkolle.Irena ndjehet e lumtur sepse puna e madhe nder vite ka bere te ngjise shkallet e suksesit artistik si balerine e mire, pedagoge e mire dhe si menaxhuese e mire. Ka marre pjese ne Konkurse te ndryshme ne te cilat ka marre Cmime te pare te dyte te trete d.m.th. brenda 5 vjetesh reth 18 kupa ne 2015 dhe 3 vende te para. Nderkohe shfaqjet e shkolles te cilat kane pasur shume sukses, rreth kater vjetesh ne shfaqet perfundimore kam bashkepunuar me profesore te njohur dhe te vleresuar ne Europe ne baletin klasik KOSTANTIOS MARTINES ne Tango Argentine DIEGO MANSTRANGELO, ne Salsa de cuban ELOE MORALES ne Hip-Hop ARIS MOSHKULLIS
Bashkebisedimi rreth histories se karrieres artistike ne Greqi
Pyetje:Liliana Pere: Di që ju tanimë jetoni ne Greqi dhe jeni një ndër balerinat mjaft profesioniste por dhe mjaft e vleresuar, Olimpiada hapjet ceremonike para lojrave Olimpike kane qene née ogur I mire per ju,mund të më thoni dicka më shumë rreth aktivitetitit tuaj, rreth fillimeve te para ?
Pergjigje- Irena Anastasia Bregu: Pasi mbarova shkollen e mesme Artistike profesionale Jordan Misjia dega koreografike ne Tirane ne 1990, ne fillimet e demokracise ne 1991 erdha ne Greqi.Punova 18 vjet ne Qendren Kulturore te qytetit Serres ne te cilin banova gjate gjithe kesaj periudhe, veprimtaria ime artistike eshte teper interesante bashkepunime te ndryshme ne lidhje me Olimpiada hapjet ceremonike para lojrave Olimpike te cilat kane te bejne me ministrin e Arsimit dhe te cultures etj. Si dhe shume shfaqie te ndryshme qe zhvillonim ne qytet dhe jashte tij si Qender Kulturore, gjithmone ne lidhje me profesionin tim.
Pyetje: Irena ju vendoset te diplomoheni ne nje shkolle baleti , si ju lindi kjo ide ? Moret frymezimin dhe fillesat e para nga lojrat olimpike?Si janë marrëdhëniet tuaja në përgjithësi me artin cfarë ju pëlqen tjetër të ushtroni apo ti përkushtoheni?
Irena Anastasia Bregu:Gjate kohes qe vendosem ne Greqi 1998 martohem me nje Grek , ndertoj familje dhe kemi nje vajze 12 vjece. Shikoja qe me mungonte dicka me rezultate zhvilloj studimet ne Athine per specializimin e kercimit Latino-American,
Ne vitin 2001 Dipllomohem si Pedagoge American-Stile A teacher of Dancing. Gjate kesaj periudhe zhvillova veprimtarine artistike ne Qendren kulturore te Qyteti.
Pyetje:Si janë marrëdhëniet tuaja në përgjithësi me artin fushen akademike Si lindi ideja per te zhvilluar Shkollen e Larte per Profesore Baleti ?
– Irena Anastasia Bregu:Per mua me vone ishte shume e domosdoshme te krijoja dicka me cilesore sipas ideve qe une kisha ne lidhje me artin e kercimit. Lindi ideja per te zhvilluar Shkollen e Larte per Profesore Baleti ne Greqi.Vazhdova studimet ne Selanik dhe diplomohem ne 2010 ne Athine Diplome Shteterore nga Minisria e Arsimit dhe Kultures.Vendos te hape shkollen time per nje piksynim me cilesor ne lidhje me profesionin. Hape shkollen time ne Gusht te 2007 e cila eshte Shkolle baleti e njojtur nga Shteti dhe nga Ministria e Arsimit dhe Kultures.
Pyetje:Si eshte menaxhuar karriera juaj artistike deri tani….A keni pasur bashkpunime qoftë me personalitetet Greke qoftë dhe me balerinët tanë me fame aty dhe si jeni vleresuar?
Irena Anastasia Bregu:Ne shkolle kam programuar:Kercime si Ritmik pedagogjike – Balet – kercim Contemporary -Tzaz- Hip-Hop -Salsa-Tango Argentino. Me pak fjale u mundova te specifikoja llojet e kercimit duke ardhur ne bashkepunim me Profesore nga me te degjuar dhe secili i specializuar per kercimin te cilin zhvillon. Ne shkolle kemi krijuar klasa te tilla te cilat marrin pjese ne Konkurse te ndryshme ne te cilat kemi marre Cmime te pare te dyte te trete d.m.th. brenda 5 vjetesh reth 18 kupa ne 2015 dhe 3 vende te para. Nderkohe shfaqjet e shkolles te cilat kane pasur shume sukses, rreth kater vjetesh ne shfaqet perfundimore kam bashkepunuar me profesore te njohur dhe te vleresuar ne Europe ne baletin klasik KOSTANTIOS MARTINES ne Tango Argentine DIEGO MANSTRANGELO, ne Salsa de cuban ELOE MORALES ne Hip-Hop ARIS MOSHKULLIS nxenes nga shkolla e mesme kombetare te Tiranes si dhe me profesor Shpetim Dajci i cili eshte profesor ne shkollen e Baletit Tirane . Dy shfaqiet e fundit 2014, Ender e nje nate vere dhe 2015 Hirushia ne nje version me modern kane qene shfaqje dhe jane mirepritur dhe duartrokitur shume nga populli grek dhe bashkeatdhetaret tane. Ne shkolle kemi femije nga mosha 3 deri ne moshen 16 gjithashtu dhe cikle per te rrinjte nga mosha 18 deri 55-60. Ne keto moment kemi reth 200 student mosha tendryshme.
Kemi dale ne Gazeta te qyteti ne revista te ndryshme. …
Baleti eshte njé gjini e veshtire arti fuqia e fjales jepet me gjuhen dhe performance e kercimit,por qe e deshirojne te gjithe sepse ai fal emocion pozitiv, ndjenjat, te bukuren , kostumacione me kolore te bukur, kulturen dhe zhdervjelltesia e levizjes muzikale …Intervista me ju ishte me nje labirint artistik, ku exploron dhe gjen te bukuren ,kembenguljen dhe inteligjencen per te arritur c’do dite dhe me shume persosmeri, fleksibilitetin dhe edukimin mesimor artistik balerin dhe transmetimin e vlerave artistike tek brezi i ri i talentuar.
Liliana Pere: Ju faleminderit gruaja e suksesshme Irena Anastasia Bregu. Ishte nje kenaqesi bashkebisedimi me ju.
Ju uroj suksese nga zemra.

Bisedoi: Liliana Pere
Presidente
Gruaja Shqiptare ne Bote

Intervistë me Anton Kolajn, veprimtar i çështjes kombëtare dhe ish- nënkryetar i Lidhjes Demokratike të Kosovës/
Intervistoi per Gazeten “DIELLI”: Mikel GOJANI/
Biseda me z. Anton Kolaj, ka shumë motivacione. Profesor Anton Kolaj, është një emër i njohur i angazhimit dhe veprimit politik dhe kombëtar në Kosovë. Ishte njëri nga veprimtarët e hershëm të kauzës kombëtare. Për veprimtari politike dhe kombëtare më 1989 është arrestuar dhe burgosur, ku burgjet i ka vuajtur në Leskovc të Serbisë, Beograd dhe Pejë. Ishte themelues i Degës se LDK-s në Klinë dhe me vone, për shumë vite, nënkryetar i Lidhjes Demokratike të Kosovës. Njëri nga bashkëpunëtorët e dr. Ibrahim Rugovës, konceptit politik dhe filozofik të tij i mbetet akoma besnik. Me z. Kolaj, përmes kësaj interviste shpalosëm shumë gjera të rëndësishme dhe tematike.
“DIELLI”: Z. Kolaj, jeni një emër mjaft i njohur i jetës politike dhe kombëtare, për të qenë edhe më afër lexuesve konsiderojmë që është e dobishme të na prezantoni një biografi tuajën.
• Anton Kolaj: Jam i lindur më 3.10.1953, në fshatin Zllakuqan të Komunës së Klinës. Shkollimin fillor kam kryer në vendlindje, shkollën e mesme, gjimnazin “Luigj Gurakuqi” në Klinë, ndërsa studimet kam përfunduar gjatë viteve 1973-1977 në Fakultetin Filozofik, Universiteti i Prishtinës, Dega Filozofi –Sociologji. Jam i martuar me Drita Palushajn nga Klina, baba i pesë fëmijëve: Albani, Artani, Blerta, Besa dhe Gjini. Prej muaj shtator 1977 deri më 1989 kam punuar mësimdhënës për lëndët filozofi, sociologji dhe psikologji, në Gjimnazin” Luigj Gurakuqi” në Klinë dhe Kijevë (i larguar me dhunë nga regjmi serb nga procesi i punës për aktivitet dhe bindje politike në kauzën e mbrojtjes dhe të afirmimit të të drejtave kombëtare dhe njerëzore). Prej muajit mars deri muajin qershor të vitit 1989 isha i arrestuar në të ashtuquajturin proces të izolimit të rreth 250 intelektualëve shqiptarë të Kosovës. Prej muajit dhjetor 1989 deri në muajin maj 1990 kam punuar si sociolog i punës në NNIT“Mirusha“ në Klinë, mirëpo prapë i përjashtuar nga puna nga ana e regjimit serb, si i papërshtatshëm dhe i rrezikshëm për sistemin kushtetues serbo- jugosllav. Me aktivitet politik jam marrë qysh herët, si pjesëmarrës aktiv në demonstratat e viteve të 81-ta në Kosovë dhe zhvillimeve të mëvonshme lidhur me to; iniciator dhe bashkëthemelues i Degës se LDK-s ne Kline, kryetar i parë i Degës së LDK-së në Klinë, iniciator dhe bashkëthemelues i Këshillit për pajtimin e gjaqeve për Komunën e Klinës; anëtar i Kryesisë (korrik 1990) dhe më vone nënkryetar i LDK-së i zgjedhur në Kuvendin e parë zgjedhor të LDK-së (5 maj 1991); Co-Ministër i Ministrisë së Mbrojtjes të Republikës së Kosovës (1991-94); Deputet ne Parlamentin e Republikës së Kosovës në zgjedhjet e 24 majit 1992; në Zgjedhjet e 12 dhjetorit 2010 kandidat për deputet në Kuvendin e Republikës së Kosovës nga radhët e LDK-s. (merr rreth 5000 vota, kandidati më i votuar në Klinë). Nga janari 1995, gjendem me familje ne Gjermani.
“DIELLI”: Në angazhimet politike dhe kombëtare jeni kyçur qysh herët. Çfarë keni mundësi të na flisni për këto angazhime tuaja shumë të hershme dhe me interes dimensional?
• Anton Kolaj: Pyetja është shumë sfiduese. Nuk me vjen lehtë të përgjigjem në këtë pyetje, sidomos kur njeriu duhet të flas për vetveten. Unë, si shumë bashkëkombës të mi, kemi pasur fatin që të jetojmë dhe veprojmë në kohë kthesash të mëdha historike. Vitet e shtatëdhjeta i kujtoj si vite të një fryme më të lirë, në rrafshin nacional. Pas shumë përpjekjeve dhe vuajtjeve, populli shqiptar fitoi disa liri të cilat u sanksionuan edhe në Kushtetutën e vitit 1974. Megjithatë, shqiptarët, edhe me këtë kushtetutë, nuk ishin te barabarte me të tjerat entitete në ish-Jugosllavi.
Klina, nga vij unë, në këto vite u bë me gjimnaz. Unë i takoja gjeneratës së parë të gjimnazit. Dashuria për shkollim u bë e madhe. Kjo, fale edhe angazhimit të mësimdhënësve, vullnetit të prindërve dhe të nxënësve. Por, në këtë rrafsh duhet veçuar një figurë tepër të rëndësishme, e cila dha një kontribut të madh në përhapjen e arsimit shqip. Ky ishte drejtori parë i gjimnazit “ Luigj Gurakuqi” në Klinë, i nderuari prof. Frrok Gojani.
Për opinionin e gjerë, duhet thënë se gjer në ato vite, në jetën politike, arsimore dhe kulturore në Klinë e dominonte elementi serb. Tani gradualisht ky dominim i padrejtë, po ndryshohej. Kthesat po bëheshin, por jo pa vështirësi. Në Kline gjimnazi u bë vatër e dijes dhe rezistencës, si shumë qendra tjera në Kosovë. Si rezultat i këtij hovi zhvillimor që po bënte Kosova, në njërën ane dhe pengesave e sanksioneve që i bënte pushteti i asaj kohe, plasën demonstratat e 1981-ës. Kjo ishte një periudhe me shume sfida dhe kthesa të shpejta.
Shovinizmi serb, dhe jo vetëm ai, bënte çmos për t’ua marrë shqiptarëve ato të drejta që u garantoheshin me Kushtetutën e vitit 1974. Këto dallgë lirie dhe të drejtash, fuqizoheshin çdo ditë, dhe shumë shpejt u pa se kornizat e Kushtetutës së 1974 –ës ishin të ngushta për shqiptarët. Në këto vite isha mësimdhënës në gjimnazin „Luigj Gurakuqi“ në Kijevë. Për shkak të qëndrimit dhe rezistencës që behej nga disa mësimdhënës dhe nxënës dhe synimit dhe sulmit që bënte politika e atëhershme zyrtare e Jugosllavisë kundër shkollave dhe institucioneve tjera në Kosovë, kjo shkollë, shihej si halë në sy, si për politikën komunale klinase, po ashtu edhe për atë krahinore dhe qendrore.
Personalisht, por edhe shume kolegë të mi të nderuar, që jepnin mësim aty, me paraqitjet tona dhe qëndrimet shumë të forta kombëtare dhe profesionale, kontribuuam, së bashku me nxënës dhe prindër, që ideja e Kosovës Republikë të mos trajtohet dhe pranohet si ide kontrarevolucionare! Përkundrazi, janë të njohura angazhimet tona teorike dhe praktike rreth afirmimit dhe avancimit të idesë për Republikën e Kosovës. Për punën time dhe të disa kolegëve të mi të respektuar të kësaj periode, duhet pyetur nxënësit tanë. Ata ishin rrugëtarët dhe implementuesit më të denje të angazhimeve tona.
Më vonë, nga Kijeva, diku në vitin 1983/84, kalova në gjimnazin „Luigj Gurakuqi“ në Klinë.
Klina ishte një mes shumë interesant për pushtetin jugosllav, e posaçërisht për nacionalistët serb, të cilët nuk ishin bukur pak në numër.
Kishte ide që në Klinë, duke pasur parasysh përbërjen konfesionale të popullsisë shqiptare, të eksperimentohet me konflikte mbi këtë bazë. Dhe gjimnazi shihej si institucion shumë i përshtatshëm për këto qëllime. Në disa klasë nxënësit uleshin të ndarë. Kjo më ra në sy posa erdha nga Kijeva në Klinë dhe në biseda, së pari, me disa kolegë me të cilët na lidhnin mendimet dhe pikëpamjet, biseduam dhe filluam një aktivitet sqarues. Personalisht, mendoja se ky veprim i nxënësve shqiptarë nuk vinte nga bindja fetare, por ishte më tepër karakter regjional, d.m.th. nxënësit uleshin spontanisht, varësisht se nga cilat shkolla vinin. Por, kishte përpjekje që kjo situatë të keqpërdorët. Arsimtarë serbë, shovinistë të përbetuar, përpiqeshin të keqpërdorin këtë situatë. Dorën në zemër, unë, por edhe disa kolegë të nderuar, ishim shumë të hapur në biseda me nxënësit në këtë drejtim. Gjimnazi i Klinës, përpos funksionit primar që kishte në ofrimin e arsimit dhe të dijes, u bë një vatër e rezistencës intelektuale dhe politike kundër shovinizmit serb.
Shovinistët serbë i tmerronte kjo qendër arsimore dhe fryma që zhvillohej në të. Ata sulmuan fillimisht emrin e gjimnazit, me pastaj sulmuan dhe burgosen nxënës dhe profesorë, por për asnjë çast nuk arritën synimin e tyre. Ky gjimnaz, si dhe te tjerët gjithandej Kosovës i dha shumë kuadro të fushave të ndryshme dha së fundmi edhe shumë luftëtarë të lirisë.
Le të më lejohet, për lexuesit më të rinj të sjell diç nga e fryma antishqiptare që dominonte në vitet ‘80-ta dhe të 90-ta të shekullit të kaluar. Në Fushë – Kosovë në fundvitet e tetëdhjeta dhe fillim të nëntëdhjetave, vepronte Shoqata famëkeqe antishqiptare „Bozhur“, që për platformë politike dhe strategjike kishte idetë shoviniste antishqiptare çubriloviqiane. Përpos tjerash në ato vite, ata lansuan propagandën se gjoja shqiptarët e besimit katolik, po kërkojnë ndihme tek serbët, se janë të terrorizuar nga shqiptarët e besimit mysliman! Unë, atëherë pata një shkrim që u botua në të përditshmen “Rilindja”, ku me argumente demantova këtë politikë antishqiptare. Shkrimin e përfundova me konstatimin se “ne , shqiptarët jemi vëllezër dhe se 99 fije na bashkojnë dhe vetëm një na veçon!” Ky shkrim u prit shumë mirë nga nxënësit e mi, nga qytetarët shqiptarë, jo vetëm të Klinës, por edhe anë e kënd Kosovës dhe më gjerë. Por ky shkrim mbeti i pafalshëm për regjimin serb, i cili, gjatë qëndrimit tim në burg, përpos „mëkateve” tjera ma numëruan edhe këtë “mëkat!”
Kur sot lexoj dhe shikoj disa paraqitje dhe veprime devijante në Kosovë, të cilat përpiqen të fusin ndarje dhe urrejtje ndërfetare ndër shqiptarë, nuk më mbetët tjetër gjë vetëm të klith gjer në kupë të qiellit dhe të them: “Këto ide nuk janë të panjohura për ne! Këto janë “Made in Serbia!” Shqiptarë ruhuni nga këto ide dhe këto veprime!
“DIELLI”: Në vitet e ’90-ta ishit nënkryetar i LDK-së. LDK-ja ishte forca e parë politike në Ballkan e cila sfidoi ideologjinë komuniste. Çfarë mund të shtoni për ato vite të themelimit, punës dhe angazhimit të LDK-së, në krye me strategun dhe vizionarin, dr. Ibrahim Rugova?
Anton Kolaj: Siç dihet LDK-ja u formua më 23 dhjetor 1989. Nëse i hedhim një sy ngjarjeve nëpër të cilat kalonin shqiptarët nën Jugosllavi, mund të konstatohet se ishin shterur të gjitha mundësitë, që në kuadër të sistemit ekzistues politik jugosllav, të avancohen dhe të mbrohen më tej të drejtat e shqiptarëve në Kosove dhe vise tjera shqiptare në Jugosllavi! Në anën tjetër, as aktivitetet e grupimeve ilegale shqiptare, qofshin brenda, qofshin jashtë, nuk mundnin, për arsye objektive dhe subjektive, të bënin diç më serioze në afirmimin dhe mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve!
Në Ballkan po frynte një erë e re, ajo e pluralizmit. Jugosllavia po vlonte nga brenda. Shumë Republika jugosllave nuk dëshironin më të jetojnë në një shtet të tillë, ku primatin e kishin serbët. Në planin ndërkombëtar, pas lodhjes dhe shkatërrimit të Bashkimit Sovjetik, pas rënies së Murit të Berlinit, e ndryshimeve tjera në rajon, u krijuan kushtet që edhe shqiptarët e Kosovës, me veprime tjera, të ndërmarrin hapa që ishin kompatibel me situatat e krijuara.
Formimi i LDK-s si një vullnet dhe synim i elitës intelektuale shqiptare të Kosovës, u bë shpejt ajo kthesa e madhe historike për shqiptarët, jo vetëm në Kosovë. Ndikimi i LDK-së dhe i frymës kombëtare dhe politike që rrezaton ajo, ndikoi shumë tek shqiptarët, si në Maqedoni, Mal të Zi Kosove Lindore dhe Diasporë.
Fryma bashkëpunuese, komunikimi i urtë dhe tolerant e gjithëpërfshirës, ngadalë, por suksesshëm, po vendoste themelet e një organizimi të ri ndërshqiptar. Filluan te instalohen vlerat e një forme të re organizimi politik, dhe pa pasoja e turbulenca, pa vëllavrasje e konflikte, dita – ditës, po shkatërrohej sistemi politik i LKJ dhe po ngushtohej hapësira e ndikimit të tij në jetën e shqiptarëve.
Kështu e parë, LDK-ja përkrah synimit social-politik dhe kombëtar, shumë shpejt u shndërrua në një lëvizje gjithëkombëtare. Në ato vite, krijohej përshtypja, më të drejtë se Prishtina ishte bërë qendër e botës shqiptare!
Shtëpia e vogël e Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, ku gjendej selia e LDK-se dhe ku punonte Presidenti Rugova me bashkëpunëtorët e tij, u bë një shtëpi – kala, që rrezatonte vizion, paqe, urtësi, demokraci, qëndresë dhe apel për liri!
LDK-ja në atë kohë ishte forca kohezive e të gjithë shqiptarëve dhe adresë e respektuar për ndërkombëtarët. Nga aty Presidenti Rugova dhe bashkëpunëtorët e tij, punuan, vepruan dhe menaxhuan tërë jetën politike, sociale, kulturore dhe shtetërore.
Për hir të së vërtetës historike duhet theksuar se të gjithë akterët e jetës politike në Kosovë, në ato vite, më pak përjashtime, tregonin një angazhim dhe sakrificë të jashtëzakonshme për kauzën kombëtare. Kjo mënyrë e punës u reflektua edhe në masat e gjera, gjithandej Kosovës. Tanimë dihet se në çdo lagje, fshat apo qytet, tregohej një vetëdisiplinë, vetëmohim, sakrificë dhe solidaritet për të qëndruar, për të punuar dhe për të realizuar synimet për liri kombëtare!
LDK-ja në këto vite, në bashkëpunim me të gjithë subjektet tjerë politikë e jo politik të shqiptareve, si partitë politike, sindikatat, Këshilli për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, bashkësitë fetare etj., koordinonin veprimet të cilat synonin formimin e shtetit të Kosovës dhe çlirimin e saj nga okupatori serb.
“DIELLI”: A kishte ne atë kohe vështirësi dhe mospajtime ndër shqiptarë
Anton Kolaj: Gjithsesi, nuk duhet kuptuar se në atë kohë ndër shqiptarët nuk kishte mospajtime. Po. Kishte mendime tjera, njerëz të pakënaqur, të tillë që nuk e kishin kuptuar ende demokracinë, që nuk e kuptonin drejt rendin e ri ndërkombëtare, nostalgjik të përkatësive dhe simpative të kaluara politike, qofshin ndaj sistemit politik të Enver Hoxhës, apo edhe të tillë që kishin një dhembshuri për të kaluarën e tyre komode në Jugosllavinë e Titos! Kishte edhe asi që politikisht i takonin organizimeve të vjetra djathtiste, si Balli Kombëtar etj.
Pra, siç shihej duhej punuar dhe vepruar me një kulturë të lartë të tolerancës dhe mirëkuptimit. Në këtë drejtim, kultura komunikuese e Presidentit Rugova (ai nuk fyente dhe nuk anatemonte askënd), u bë segment i rëndësishëm i LDK-së, madje shenjë që këtë subjekt e dallonte nga subjektet tjera në Kosovë.
Punohej me një përkushtim të lartë dhe ajo që quhet aktivizim i resurseve dhe potencialeve, ishte bërë preokupim i LDK-së. Kështu, ruhej një kohezion kombëtar dhe çdo ditë pushtoheshin hapësira të pa shfrytëzuara që dërgonin kah shtetndërtimi.
Ajo që latinët e vjetër thonin „ Ec ngadalë që të arrish më shpejt në cak“, u tregua, së pakut për ato vite gjer në prag të luftës, si e suksesshme!
“DIELLI:” Koncepti politik, filozofik dhe humanist i LDK-së në atë kohë ishte një koncept mbi platformën e së çiles dominonte opsioni paqësor. Me këtë politikë, tepër racionale për kohën, u ndërtuan dhe funksionuan shumë segmente të jetës, po ashtu njëherësh u vunë edhe themelet e shtetësisë së republikës së Kosovës. LDK-ja ishte bartëse e gjitha këtyre veprimtarive dhe këtyre organizimeve që jeta shqiptare në atë kohë nën okupimin serb i kërkonte këto organizime, çfarë mund t’u shtoni këtyre konstatimeve?
Anton Kolaj: Rreth kësaj pyetje, gjer më sot, ka pasur mendime të ndryshme. Disa, atë rrugë e glorifikojnë dhe përpiqen ta paraqesin si një “lutje kishtare!” Të tjerët duan ta shohin si një rrugë ose opsion të „qulltë“ që nuk dërgon askund!
Nëse „kandari“ më i mirë i matjes së diçkahit është praktika, atëherë me plot gojën mund të thuhet se filozofia politike e LDK-s, në ato vite ishte një filozofi politike, shumë aktive në rrugën e shtetndërtimit dhe lirisë kombëtare.
Nihilistet e kësaj rruge, apo të këtij opsioni, janë viktima të miopisë politiko- intelektuale dhe të përvojave historike, posaçërisht të atyre në Ballkan.
Si njëri prej bashkëpunëtorëve të Presidentit Rugova, në ato vite, mund të them se LDK-ja ishte një Lëvizje për çlirim dhe shtetformim. Në këtë aspekt, rezistenca, organizimi i segmenteve shtetërore, në tërësinë e tyre, ngritja permanente e vetëdijes kombëtare, forcimi i vetëbesimit të qytetarëve, orientimi properëndimor dhe bindja e miqve në sinqeritetin tonë karshi këtij orientimi, nuk ishin diç që mund të bëheshin brenda natës. Jo gjithmonë, vullneti dhe dëshira, janë të mjaftueshme. Por, këto janë, kuptohet, parakushte mbi të cilat fillon ndërtimi i diçkahit.
Nuk është e re nëse them se resurset dhe kapacitetet tona kombëtare, duke përfshirë edhe Shqipërinë në ato vite, nuk përputheshin me nevojat dhe synimet e LDK-së dhe subjekteve tjera shqiptare në Kosovë. Shqipëria në ato vite, kalonte nëpër disa faza tepër të rënda dhe me turbulenca të rrezikshme. Shkurt, shteti shqiptar në atë kohë, në aspektin e funksionalitetit, ishte jofunksional. Unë nuk them se në Shqipëri nuk mbështetej ideja e Kosovës për pavarësi, por ishte „takati“ tepër i vogël i shtetit, turbulencat transitore kah demokracia, nuk jepnin asnjë sinjal për ndonjë ndërmarrje serioze. Këtë e them edhe nga kontaktet e mia që në atë kohë, si ministër i Mbrojtjes i Republikës së Kosovës, nga LDK-ja, kam pasur me funksionarë të lartë të shtetit të Shqipërisë.
Në anën tjetër, Republikat tjera të RSFJ-së, nuk e shihnin Kosovën si aleat, por si akter për të realizuar synimet e veta. Për lexuesin e ri le të përmendet këtu marrëveshja sekrete Tuxhman- Millosheviq. Edhe faktori ndërkombëtare, ende nuk shkonte kah një mbështetje, për të shpejtuar dinamiken e veprimeve tona. Te disa ende shiheshin gjurmët e propagandës serbo-jugosllave, dhe hetohej një skepticizëm e madhe karshi opsionit tonë!
Kur të merren parasysh të gjithë këta faktorë, tani pas një çerekshekulli, edhe me me zë mund të them se Lëvizja e Shqiptarëve e udhëhequr nga LDK-ja dhe Ibrahim Rugova, si dhe subjektet tjerë shqiptarë, ishte një lëvizje që suksesshëm vunë themelet e shtetësisë dhe të çlirimit të Kosovës.
Të përkujtojmë se në këto vite u organizuan dhe ndërmorën shumë veprime që vërtetojnë atë qe u tha më lartë. Me lejoni t’i përmendi disa nga këto:
Deklarata e Pavarësisë- 2 Korrik 1990; Kushtetuta e Kaçanikut shtator 1990; Referendumi gjithëpopullor për Pavarësinë e Kosovës ( fundi i shtatorit 1991); Formimi i Qeverise së Kosovës ( nga të gjithë subjektet politikë të Kosovës me ministri brenda dhe jashtë Kosovës); Zgjedhjet e para shumëpartiake dhe Presidenciale, të mbajtura më 24 maj 19902 etj. Shkurt, synimi nuk ishte paqja me çdo kusht, por liria dhe pavarësia e Kosovës.
“DIELLI:” Pas përfundimit të luftës, ne Kosove u krijua nje realitet i ri. LDK-ja, nën udhëheqjen e dr. Ibrahim Rugovës, edhe përkundër shumë sfidave dhe vështirësive që iu paraqitën, prapë ishte forca politike që kishte besimin më të madh tek masa e gjerë popullore. Thuhej që “forcat e luftës” çliruan vendin, mirëpo prapë se prapë LDK mbeti partia më e besueshme.
Anton Kolaj: Ka disa arsye pse ndodhi kjo: Së pari, sipas mendimit tim, figura politike dhe udhëheqëse e Ibrahim Rugovës nuk ishte zbehur dhe rrënuar. Populli e vlerësonte punën, përkushtimin dhe sakrificën e tij. Le të parafrazoj një diplomat të lartë amerikan, pas një vizite që menjëherë pas lufte e kishte bërë së bashku me Ibrahim Rugovën në Komunën e Malishevës:“ Populli e donte dhe përkulej para tij”!
Në anën tjetër LDK-ja ,sikur edhe subjektet tjerë shqiptarë, përkundër propagandës agresive mohuese që është zhvilluar në ato vite, ishte pjesë reale e luftës, qofshin këta individ në formacione të caktuara të UÇK-s ose komandantë e ushtarë në formacionet e FARK-ut. Së dyti, disa që veten e konsideronin“çlirimtarë“ pas luftës keqpërdorën idenë e luftës dhe të çlirimit. Ishte e neveritshme qe pas luftës të shiheshe gjithandej, grafitë të ndryshme nëpër mure shtëpish e pronash grafitet: “E nxënë UÇK!“ ose „e nxënë x y komandanti“ etj. Këto shëmti dhe keqpërdorime që iu atribuoheshin „çlirimtarëve“, u ndëshkuan në zgjedhjet e para të pas luftës. Udhëheqësve politikë të të ashtuquajturit “krah i luftës”, nuk ju shkoi përshtati t’i ndalojnë këto veprime. Së treti, u dëshmua se demokracia ka disa rregulla tjera të lojës. Por, a do të fitonte LDK-ja pa Ibrahim Rugovën, mendoj se jo. Populli ishte bindur se ai nuk e donte luftën, por u angazhua shumë për liri dhe pavarësi kombëtare!
“DIELLI:”LDK-ja e sotme, kuptohet se nga ndryshuar rrënjësisht nga ajo e kaluara dhe sot themeluesit dhe bartësit shumëvjeçarë të aktiviteteve dhe veprimtarive të kësaj partie pothuaj janë eliminuar, sa është e justifikueshme kjo politike?
Anton Kolaj: Së pari unë, ende nuk mendoj se ka një LDK të djeshme dhe një të sotme. E vërteta është se tani, pas lufte, dhe posaçërisht pas shpalljes se Pavarësisë së Kosovës, kemi tjera rrethana dhe një realitet krejt te ri.
LDK-së iu është dashur të ecë nga koncepti i partisë-lëvizje, kah koncepti i një partie politike modern , pra të bëjë ndryshime të rrënjësishme. Pastaj, pas vdekjes së Presidentit Rugova, LDK- nuk është më parti e liderit. Ajo, si çdo parti moderne, do i nënshtrohet rregullave të reja atë të lojës. Gara e brendshme i ka turbulencat e caktuara! Dikush kënaqet e dikush mbetet i pakënaqur. Disa edhe zhgënjehen ose tërhiqen, ose kërkojnë alternativë tjetër!
Njohësit e kësaj fushe dhe të këtyre praktikave, vërejnë se në këtë rrugë transformimi, ka vështirësi të caktuara. Nuk mjaftojnë vetëm ndryshimet statutare, kjo merr kohë gjersa njeriu të mësohet me një nevojë dhe realitet të ri!
Tani t`i kthehem pjesës se dytë të pyetjes: Demokracia ka disa rregulla interesante dhe shumë sfiduese të lojës. Meritokracia nuk është i vetmi kriter i mjaftueshëm për të mbetur në rendin e parë.
Le të më lejohet, për lexuesit e rëndomtë, të sjell një shembull nga fusha e sportit. Pavarësisht nga fama, p.sh., në boks, dikush të sfidon ose me nokaut, ose me poenë. Kjo nuk do të thotë se akëcili boksier i famshëm, me daljen nga ringu, i vdes fama! Me kalimin e kohës ai kujtohet për rezultatet e tija. Por nëse ai dëshiron për të luajtur prapë, duhet për t’u përgatitur për meçe tjera, për sfida tjera. Por, edhe në politikë, sikur edhe në sport, ka tejkalime, ka hile, kuptohet, nëse mungon referi!
Ata që duan të merren aktivisht në politikë, nuk duhet të vajtojnë, por të angazhohen, me ide e projekte dhe të mos kenë frikë për të dalë prapë në ring!
Unë nuk njoh shembuj në politikë, që dikush të thotë: “Eja në karrigen time, se ti je burrë ose grua e mirë!”
“DIELLI:” Edhe sot LDK-ja thirret në frymën e rugovizmit, këtë sintagmë mos e ka vetëm sa për t’u mbështetur në filozofinë e Dr. Rugovës, sepse pothuaj të gjithë e dimë që LDK e ka humbur identitetin që ka pasur. Sa pajtoheni me këto pikëpamje?
Anton Kolaj: Unë nuk mendoj se LDK e ka humbur identiteti e vet. Thirrja në filozofinë e Presidentit Rugova është zëri dhe veprimi që duhet të mbes gjallë dhe të begatohet me risitë tjera që sjell jeta. Përndryshe, nëse nuk ka risi, atëherë mund të shndërrohet në dogmë. Unë jam kundër dogmave.
Në anën tjetër, realiteti ynë në Kosovë është shumë sfidues. Ka varfëri, mungese të perspektivës ekonomike, dukuri devijante shoqërore, si korrupsion, reketim, nepotizëm, prostitucion, keqpërdorim funksionesh, depërtime të ideologjive të ndryshme antidemokratike e kombëtare. Këto janë bërë pengesë e madhe për të ecur vendi përpara.
Në anën tjetër, Serbia vazhdon të bëjë pengesa dhe shantazhe të shumta, si në planin e brendshëm, duke i manipuluar serbët vendorë (rasti i Veriut të Kosovës), po ashtu duke sabotuar përpjekjet tona dhe të faktorit ndërkombëtar për zgjidhjen e problemeve përmes bisedimeve.
Nëse shtrohet pyetja, se a ka rrezik të devijohet nga shtyllat kryesore të rugovizmit, mund të them se po. Ky rrezik është permanent. Dhe, këtu mendoj se LDK-ja , dhe jo vetëm kjo, ndodhen të sfiduara dhe nganjëherë të shantazhuara. Jemi dëshmitarë se në Kosovë dhe hapësirat tjera shqiptare, po synohet të depërtojë islami politik. Kjo është sfidë për shoqërinë shqiptare në përgjithësi dhe për shtetin e Kosovës në veçanti. Terreni socio- ekonomik dhe fetar, është shumë i volitshëm për këto depërtime. Zakonisht, në vende të varfra ekonomikisht dhe pa një tradite shtetërore, të rrethuar me shtete që nuk janë miqësore, ky virus gjen shumë shpejt mesin social për shumëzim. Dhe tani t’i kthehem të ashtuquajturës “lojë politike”: disa parti politike, këtu nuk përjashtohet as LDK-ja, për nevoja të votës ose edhe për mungese të identitetit politik, koketojnë me këtë frymë politike.
Në qoftë se prurjet e reja janë të pakontrolluara, ato herët ose vone, mund ta ndryshojnë identitetin e çdo subjekti!
LDK-ja dhe Dr. Rugova kanë qenë shumë herët objektivë sulmi nga grupimet antishqiptare. Kjo për faktin se RUGOVIZËM përpos tjerash domethënë përkushtim për familje të shëndoshë, shtet të fortë, ekonomi stabile të tregut, identitet dhe kulturë kombëtare, tolerancë ndaj përkatësive tjera nacionale e fetare, ndarje e fesë nga shteti, demokraci europiane dhe miqësi të përhershme me SHBA-të.
Pa dashur për ta zgjatur, mund të them se shumë nga këto segmente, sot në forma të hapura ose më të kamufluara, janë objekt i sulmeve ose i planeve për sulm! Pra, rreziku tjetër që i kanoset LDK-së është e thënë në mënyrë filozofike një lloj eklekticizmi, d.m.th. përpjekje për t’i lidhur gjerat që nuk mund të lidhen, në fillim, dhe më vonë për të ndryshuar tërë këtë begati historiko-kombëtare. Në disa komuna, ku shumicën e ka LDK-ja, hetohen këto praktika dualiste dhe eklekticiste!
Në një shoqëri ku festat fetare (krishtere apo islame) kalojnë kufijtë familjarë, ka tendencë që të shkohet kah një formë e një teokracie, së pari shpirtërore, e me pastaj kah ajo politiko- shtetërore!
Në ato shoqëri, ku zëri i minareve dhe kambanave, është më i lartë se zëri i universiteteve dhe dijes, nuk ka bereqet!
“DIELLI”: Jeni angazhuar ende ne LDK dhe si i shihni aktivitetin e LDK- në Gjermani?
Anton Kolaj: Po, unë mbes i angazhuar ne aktivitete intelektuale që organizon LDK-ja dhe klubet tjera shqiptare të rrethinë ku jetoj.
Pas zgjedhjeve të fundin të këtij viti të Nëndegës së LDK-së për NRW në Gjermani, për arsye kohe nuk kam ndonjë funksion në strukturën udhëheqëse. Domethënë jam, siç thuhet “anëtar i thjeshtë i LDK-së!”
Ka shumë anëtarë të devotshëm që organizojnë aktivitete të ndryshme kulturore etj. Mendoj se çështja e degëve jashtë duhet të analizohet, diskutohet dhe konform rregullave ligjore të vendeve europiane ku jetojnë shqiptarët, të bëhen plotësim-ndryshime në Statutin e LDK-së, ose te nxjerrët ndonjë rregullore e veçantë. Kështu do hiqeshin keqkuptimet dhe do jepej një shtytës për një ecje të mëtejme.
“DIELLI:”Ju keni pasur shumë oferta nga subjekte të ndryshme politike në Kosovë, mirëpo i keni mbetur besnik konceptit politik të LDK-së.
Anton Kolaj: Po është e vërtetë kjo që thoni. Unë ju jam mirënjohës për respektin dhe ofertat. Ishin shumë serioze dhe atraktive. Kam shumë miq në disa nga partitë politike tjera. Por, ende vazhdoj të jem në LDK.
“DIELLI:”Cili është mesazhi juaj për lexuesit e “Rrezores?”
Anton Kolaj: Të gjithë lexuesve iu dëshiroj shëndet dhe suksese në të gjitha segmentet e jetës!
-Ju faleminderit!
-Qofshi me nder!

Intervista/Flet shkrimtari dhe dramaturgu, Ruzhdi Pulaha: Sot “Zonja nga qyteti” mbush dyzet vjet, por më duket se e kam bërë sot
-Këtë komedi ua kam kushtuar Violeta Manushit dhe Dhorkë Orgocka, pa ato komedia nuk do të kishte patur atë sukses që pati/
– Sekretari i parë i Komitetit të Partisë Korçës Ever Halili, kishte ftuar në shfaqjen e komedisë Enver Hoxhën, i cili ishte me pushime në Pogradec/
– Drejtuesit e Partisë ishin në tension sepse pikërisht në këtë teatër “Ai” kishte goditur e groposur dy shfaqje të tjera :”Njollat e Murme” dhe “Dimri i bardhë”/
NGA Albert Z. ZHOLI/
Jetëshkrimi/
Ruzhdi Pulaha lindi në Korçë më 1942. e fundit është autori më i inskenuar i Teatrit Kombëtar të Tiranës. Një pjesë e mirë e dramave dhe komedive të tij janë vënë në skenë edhe në Korçë e teatro të tjerë të vendit. Pas studimeve për gjuhë e letërsi në Universitetin e Tiranës, punoi për rreth dhjetë vjet në Radio Televizionin Shqiptar . Më 1975 u emërua mësues në Pogradec. Pas katër vjetësh u rikthye në Tiranë, këtë herë si autor në Teatrin Kombëtar, funksion që e kreu deri më 1986, kur doli në krijimtari të lirë. Më 1992 u zgjodh deputet. Në mbarim të legjislaturës u tërhoq nga politika zyrtare. Autor i angazhuar, Pulaha shquhet për frymën polemiste në trajtimin e konflikteve të mprehta të ditës në dramat e tij. Veprimi në këto vepra shpesh provokon debate sociale e politike të ndezura, si në një sallë gjyqi. Përmes tyre synohet një efekt kathartik tek audienca, që duhet të nxisë frymën e kundërshtimit ndaj padrejtësive të çdo lloji. Stili i këtij autori dallon për kompozicionin e thjeshtë, veprimin e qartë e të rrjedhshëm, dialogun konkret e të drejpërdrejtë, vizatimin e shkëlqyer të karaktereve, si edhe tempin e lartë. I lidhur fort pas realizmit, nuk ka tentuar fare të eksperimentojë metoda alternative. Talenti dhe angazhimi qytetar e kanë bërë të kapërcejë me sukses ndryshimin e sistemit politik në Shqipëri. Pas disa dramave të suksesshme para vitit 1991, si “Maro Mokra”, “Mësuesi i letërsisë”, “Përballë vetes”, “Nën dritat e skenës”, “Doktori pacient”, “Nesër është vonë”, “Shkallët” apo komedia , kalon një periudhë “tranzicioni” si skenarist i radionovelës së parë shqiptare “Rruga me pisha” (në bashkëpunim me Radio BBC). Në vitin 2000 rikthehet në skenë me “Kohë e çmendur” dhe arrin të bëhet sërish i kërkuar dhe i vënë në skenë, me , “Streha e të harruarve” (2004). Në vitet 2001 – 2002 është skenarist edhe i telenovelës së parë shqiptare, “Njerëz dhe fate”. Ruzhdi Pulaha është shkrimtari më i njohur i shqipërisë, ai ka shkruar filma shumë të njohur si “Zonja nga qyteti” dhe “shoqja nga fshati”, që janë ndër kryeveprat e teatrit dhe të filmit shqiptar.
***
Bisedat telefonike me shkrimtarin, dramaturgun dhe komedianin Ruzhdi Pulaha janë tejet interesante. Vazhdimisht krijimet e tij i kam ndjekur në distancë dhe pse nga afër njohja me të, ende nuk ka mbushur një dekadë (njohje direkte). I thjeshtë, studiues, fjalëpakë por tepër i dashur, njohja ime me të ka qenë surprizë. Mendoja një njeri të ftohtë, “filozof” që i largohet realitetit. Qëmoti është thënë “njeriut mos i shih gunën por punën”. Njohja me të më solli afër një intelektual kurajoz, serioz, korrekt dhe tepër intuitiv. Në veprat e tij gjen jo vetëm realizëm, por edhe largpamësi, por më së shumti mesazh, një mesazh njerëzor që të ofron respektin për njeriun dhe kohën kur jeton. I shmangej me marifet intervistave, pasi vetë puna e tij është një intervistë e gjatë, ku labirintet e krijimtarisë nuk kanë të shterur. Intervista për komedinë “Zonja nga qyteti” ishte një këmbëngulje e vazhdueshme, pasi për mua kjo komedi është një ndër Kryeveprat shqiptare të komedisë, që sa herë e shoh, aq më shumë më shtohet dëshira për ta parë sërishmi.

-Në mos gaboj, komedia juaj “Zonja nga qyteti” mbush dyzet vjet që është shfaqur për herë të parë?
-Po, dyzet vjet. Data s’më kujtohet por e di që ishte korrik. E di sepse, në korrik, Enver Hoxha shkonte në Pogradec dhe pikërisht në një nga ditët e Korrikut 1975, ai erdhi dhe pa komedinë në Korçë. Po për këtë flasim më vonë.
-Si lindi”Zonja”, si erdhi ky frymëzim. Patët ndonjë ngjarje, ndonjë ngasje të veçantë?
-Për historinë se si u krijua “Zonja” dikur kam shkruar gjatë dhe ndoshta mund të mos jem konsekuent në ndonjë gjë. Po i bie shkurt. Gjatë shërbimeve si gazetar i Radio-Tiranës, në një fshat të thellë malor kam njohur një nënë me të bijën, e cila ishte emëruar të punonte aty. Të ardhura nga një prej qyteteve kryesore të vendit ato e kishin tepër të vështirë të ambientoheshin me jetën e fshatit, sidomos e ëma, Ollga, e cila duke u hequr si “Zonjë” qibërmadhe binte shpesh në pozita shumë komike. Kjo më ngacmoi dhe fillimisht kam shkruar një tregim, më pas e kam shtjelluar si linjë subjekti të një romani. Por e ndjeja se impresionet që pata prej tyre, më ngacmonin vazhdimisht dhe më tërhiqnin drejt një komedie. Dhe në rolin e Zonjës më ishin ngulur në mendje dy aktore të shquara të teatrit, Violeta Manushi dhe Dhorkë Orgocka. Atyre ua kam kushtuar këtë komedi dhe me shumë përulje them se, pa ato komedia nuk do të kishte patur atë sukses që pati.
-Si ishte historia e vlerësimit. Nxirrje realiteti? Konkursi,çmimet?
“Teatri Popullor” nuk e pranoi fillimisht ta vinte në skenë. Komedia fillimisht u vu në skenë në teatrin e Korçës, me regjisor Dhimitër Orgockën. Edhe aty me shumë luftë e kundërshtime, sepse disa e quanin një skeç të gjatë, por në thelb rezervat ishin ideologjike se Ollga binte ndesh me porositë e Partisë për të shkuar e për të gjetur lumturinë në fshat. Shfaqja pati shumë sukses, Dhorka ishte brilante. Gjithë trupa kishte krijuar një ansambël mbresëlënës. Më kujtohet se një grup kundërshtarësh të komedisë natën e premierës në Korçë, kishin zënë vend në radhën e parë të galerisë dhe kishin marë edhe konjak e çokollata për të festuar dështimin. Por publiku e priti shfaqjen me ovacione dhe festa iu dështoi. Mbas dy-tri ditësh më thirri në zyrë, bashkë me regjisorin Orgocka, Sekretari i parë i Komitetit të Partisë Ever Halili, për të cilin kam shumë respekt jo vetëm se ishte shumë artdashës e sportdashës por dhe se me ne u tregua vazhdimisht mjaft liberal e tolerant. Na tha se kishte ftuar në shfaqjen e komedisë Enver Hoxhën, i cili ishte me pushime në Pogradec. Madje e kishte gënjyer dujke I thënë se shfaqja zgjaste një orë e gjysmë, ndërsa ajo i kalonte dy orët. Na pyeti mos kishim merak për të hequr ndonjë gjë nga shfaqja. Jo, i thamë ne. Një nga instruktorët hidhet e thotë, porse atë batutën “ku shkon mbreti më këmbë “ do ta lini? Po, i thashë sepse edhe Ai nuk shkon me makinë.
Përgatitja e shfaqjes ishte një komedi më vete. Aparatçikët u shpërndanë nëpër ndërmarrje dhe institucionet për të zgjedhur spektatorët me të besuar politikisht të cilët dhe u porositën që të mos kthenin kokën pas e të mos qeshnim shumë se s’dihej si e priste shfaqjen “Ai”. Unë isha ulur në një nga radhët e para me prindërit e mi,të cilët vinin për herë të parë në teatër. Sigurisht emocionet ishin të mëdha. Aktorët edhe më të emocionuar. Të tensionuar ishin edhe drejtuesit e lartë të Partisë e të pushtetit të rrethit sepse pikërisht në këtë teatër “Ai” kishte goditur e groposur dy shfaqje të tjera :”Njollat e Murme” dhe “Dimri i bardhë”.
Shfaqja filli me një heshtje varri. Kaluan disa minuta por salla nuk po reagonte… Heshtje. Dikur dëgjohet një e qeshur e thellë, sikur vinte nga shpella. Po qeshte “Ai”…Salla akoma heshtte. Dhe ai tha, po qeshni o korçarë, qeshni se komedi është. Aktorët u çliruan dhe shfaqja shkoi shumë mirë. Kur Enveri po dilte nga salla, në holl e kishin rrethuar apartaçikët dhe badigardët. Isha edhe unë aty, por askush nuk më paraqiti si autor të komedisë. Ai ishte i kënaqur dhe foli me superlativa. Të nesërmen bëri një takim me artistët tek ish kampi i punëtorëve në kodër. Aty foli përsëri për shfaqjen…Dhe siç ndodhte në ato kohë për këto raste fjala mori dhenë. Filluan të mbushen gazetat, kronikat televizive…U bë dhe një mbledhje e posaçme në Lidhjen e shkrimtarëve. Dhe unë u bëra i famshëm me një komedi që ishte përfolur jo pak si vepër që i kundërvihej vijës së Partisë.
Mbas këtij suksesi dhe sidomos pasi e pa shfaqjen Enver Hoxha dhe foli me superlativa, komedia u vu edhe në Teatrin Kombëtar, me regjisor të ndjerin Agim Qirjaqi. Violeta Manushi shkëlqeu me origjinalitetin dhe potencën e saj në skenë e një vit më vonë edhe në filmin me të njëjtin titull. Ishin vitet 1975-76.
-Si mendoni,pse komedia pati një komunikim kaq të mirë me publikun që e ndjekin me interes edhe sot pas 40 vjetësh?
-Posi të them, mbase nga që komedia ka një frymë tepër popullore dhe duket sikur ngjarjet dhe personazhet janë realë dhe që krijojnë afinitet njerëzor me publikun. Sigurisht janë dhe aktorët që e përcjellin me shumë sinqeritet këtë intimitet dhe këtë afeksion tek publiku. Ju jam mirënjohës me respektin më të thellë të paharuarve Violeta Manushi, Dhorkë Orgocka, Pandi Raidhit, SulejmanPitarka, Stavri Shkurti, Vasillaq Vangjeli, të cilëve iu përulem me shumë dashuri e mall,si dhe Robert Ndrenikës, Sotiraq Bratkos ,Yllka Mujos, Raimonda Bulkut, Piro Kita e të tjerëve që interpretuan ne skenë apo në film. Sigurisht dhe regjisorëve Dhimitër Orgocka e Agim Qirjaqi për realizimin skenik dhe Pirro Milkanin për realizimin e filmit.
-Pas Zonjës ju shkruat edhe “Shoqen nga fshati”.Mendon se ishte e nivelit të Zonjës nga Qyteti ?
-Zakonisht në këto raste, pas një pjese të parë mjaft të suksesshme, pjesa e dytë e ka të vështirë ta arrijë atë sukses, gjithë publiku e mirëpriti edhe shoqen. Këtu do të shtoja vetëm diçka: Për”Zonjën nga qyteti” fillimisht pata qëndrime kritike sepse nxija realitetin meqë Ollga nuk e donte fshatin, kurse për “Shoqen” mora kritik të kundërta se zbukuroja realitetin. Pra shpesh krijuesi në atë kohë ishte para gjykimit: Pse i dhe ujë të ngrohtë gomarit?! Pse i dhe ujë të ftohtë gomarit?!
-Tani të paktën nga kjo e keqe “I dhe ujë të nxehtë apo të ftohtë politik gomarit” krijuesit kanë shpëtuar, apo jo?
-Sigurisht, por shpesh ka një të keqe tjetër, nuk i japin fare ujë.

*Është fakt i pamohueshëm që diaspora shqiptare ka luajtur një rol vendimtar në çështjen kombëtare shqiptare në Ballkan. Vatra është një simbol i veçantë i kësaj pune vetmohuese… /
* Cështja e Gjykatës Speciale ka zënë vend të rëndësishëm në takimin ne Departamentin e Shtetit,por ishte shumë miqësore. Kosova është me fat të madh që ka mbështetje kaq të madhe nga SHBA-të./

KRONIKA
Të Enjten me 23 Korrik, në Shtëpinë e Vatrës ishte për vizitë Kryetari i Komunës së Gjilanit në Republikën e Kosovës, njëkohësisht zv/Kryetar i LDK, z. Lutfi Haziri. Ai u prit nga zv/kryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës, z. Asllan Bushati, anëtari i Këshillit të Vatrës z. Zef Bala dhe editori i Diellit Dalip Greca.
Z. Lutfi Haziri shoqerohej në këtë vizitë zyrtare nga profesori Faton Bislimi, ligjërues në Universitetin e Albertës në Kanada dhe një nga lobistët e rinjë shqiptaro-ameriakan, si dhe Xhevat Latifi, gazetar nga Gjilani dhe drejtor i Qendrës së Kosovës për Politika Publike.”
Zv/Kryetari i Vatrës z. Bushati pasi i uroi mirëseardhjen mysafirit, i përshkroi zhvillimet e fundit Vatër, foli për fokusimin e saj në çështjen Kombëtare, informoi rreth Kuvendit të fundit të Vatrës, që i zhvilloi punimet në Jacksonville-Florida, informoi rreth shtrirjes së anëtarësisë së Vatrës nëpër shtete të ndryshme të Amerikës dhe në Kanada.Ai foli dhe për qëndrimet e Vatrës ndaj klasës politike të korruptuar në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni etj.
Mysafiri Lutfi Haziri, i cili ishte i ftuar në këtë vizitë zyrtare nga “Sister Cities International”, tha se ndjehej i gëzuar dhe i emocionuar që ndodhej në Vatrën historike dhe nuk mund të mos e përfshinte në axhendën e tij Vatrën e Shqiptarëve të Amerikës.Ai tregoi më pas për axhendën e vizitës së tij në SHBA, takimet në në Minneapolis, Washington, përfshi atë në Departamentin e Shtetit, dhe takimet e tjera.
Anëtari i Këshillit të Vatrës z. Zef Balaj, pasi i uroi mirëseardhjen mysafirit, u përqëndrua tek çështja e debatuar e Gjykatës speciale në Kosovë, trysnia e faktorit ndërkombëtar dhe qëndrimi shqiptar.
Editori i Diellit bëri një përshkrim historik të 103 viteve të Vatrës dhe 106 viteve jetë të Gazetës Dielli.
Në fund të vizitës së tij në VATËR, z. Haziri dha një intervistë për Gazetën “Dielli”.

INTERVISTA
Dielli- Z. Haziri, në axhendën tuaj të vizitës në SHBA, ju kishit parashikuar dhe një takim në Vatër? Cilët ishin motivet e këtij takimi?
Z. Lutfi Haziri: Është fakt i pamohueshëm që diaspora shqiptare ka luajtur një rol vendimtar në çështjen kombëtare shqiptare në Ballkan. Vatra është një simbol i veçantë i kësaj pune vetmohuese. Diaspora jonë në përgjithësi, e kjo në Amerikë në veçanti, kanë shërbyer si shtylla të pamposhtura të ndërtimit dhe zhvillimit të shoqërisë shqiptare në trojet e veta etnike në Ballkan. Prandaj, unë ndihem krenarë që po takohem sot me përfaqësuesit e Vatrës, dhe po njihem për së afërmi me një histori kaq të suksesshme të angazhimit shqiptar në SHBA për kauzën tonë kombëtare. Vatra zë vend ndër faqet më të ndritura të historisë sonë kombëtare, besoj unë.
Dielli- Si u ndjetë në Shtëpinë e Vatrës?
Z. Haziri: Si në shtëpinë time, të kombit tim. Është një muze që flet dhe vepron. Pra, jo vetëm një muze që shpërfaqë të kaluarën, por një shtëpi historike që ka vizion dhe përkushtim edhe për të ardhmen. Jam i nderuar për pritjen tuaj bujare, dhe besoj fuqishëm që me angazhim të përbashkët nga të dyja anët e Atlantikut ne do të mund ta çojmë deri në fund misionin e themeltarëve të Vatrës, patriotëve të vërtetë të kombit tonë.
Dielli – Ju ishit të ftuar në SHBA me ftesë zyrtare nga “Sister Cities International” në Minneapolis, ku ishit folësi kryesor. A mund ta informoni lexuesin e Diellit rreth Samitit të atjeshëm dhe rreth kumtesës tuaj? Si u prit ajo? Nga vinin pjesmarrësit?
Z. Haziri: – Po, unë isha ftuar si folësi kryesor për Samitin Botëror të Lidershipit të Rinj, që ishte një nga sesionet kryesore plenare të konferencës në fjalë, nën temën e Ndërlidhjes së Gjeneratave për Paqe. Fjalimi im u fokusua në sfidat dhe barrierat që shpeshëherë nga dalin përpara dhe mënyrën se si duhet t’I kalojmë ato. Si popull, ne kemi përjetuar vuajtje, tmerr, luftëra, dhe përkundër të gjithave, kemi dalur kokëlartë, faqebardhe, dhe me vizion drejt së ardhmës. Historia e kombit tonë është histori e suksesit jo vetëm të mbijetesës por edhe të arritjes. Sot shqiptarët po thyejnë rekorde botërore në shumë fusha. Sot shqiptarët po zhvillohen si komb edhe si shtete. Mirëpo, përkundër suksesit, vështirësitë egzistojnë. Prandaj, ne duhet të jemi të kujdesshëm që të mos dorëzohemi para vështirësive dhe sfidave që na dalin përpara. Ato mund t’i kalojmë me vullnet të mirë, punë të përkushtuar, dhe përpjekje të parreshtur. Nuk ka sfide tejet të madhe, nuk ka vështirësie tejet të rëndë. Është çështje perspektive kjo. Ne duhet të kemi perspektive vizionare drejtë të ardhmes, gjithëmonë duke mos harruar dhe reflektuar në mësimet e së kaluarës. Pra, ky ishte mesazhi i fajlimit tim.
Pjesëmarrësit u ndanë të kënaqur dhe pas përmbylljes së fjalimit, kemi patur thuajse një gjysëm ore pyetje e përgjigje. Pjesmërrësit vinin nga shumë shtete të SHBA-ve dhe nga e mbare bota, mbi katërqind sosh. Disa ishin studentë, të rinjë, e disa kryetar e kryebashkiakë më përvojë. Pra kishte një audience shumë të mirë dhe me sfond të llojllojshëm.
Dielli- A patët takime të veçanta gjatë qëndrimit atje ?
Z. Haziri: – Po, patëm një takim shumë miqësor me drejtoreshën e konferencës, znj. Aveen Karim, si dhe me zëvendës presidentin e Sister Cities International, z. Adam Kaplan. Biseduam për vazhdimin e bashkëpunimit dhe involvimin e Gjilanit si anëtar institucional të SCI-së në të ardhmen e afërt. Besoj se në bashkëpunim me SCI, shumë shpejtë ne do të realizojmë një samit rajonal komunash në Gjilan.
Mandej, takuam dhe biseduam për mundësi bashkëpunimi edhe me disa përfaqësues të tjerë të pranishëm në Konference nga shtete të ndryshme të SHBA-ve, si New Mexico, California, si dhe me Konsullin e Përgjithshëm të Kanadasë në Minneapolis. Të gjitha këto takime kishin për qëllim njohjen me Gjilanin e Kosovën të këtyre miqëve tanë.
Dielli : – Në axhendën tuaj përfshiheshin edhe takime të tjera, kë do të veçonit nga ato takime?
Z. Haziri: -Përveç pjesëmarrjes në konferencën e SCI-së në Minneapolis, unë kam patur një darkë pune me disa investitorë potencialë amerikanë në Wisconsin të cilët kanë shprehur interesimin e tyre të sinqertë për të investuar në një projekt prodhues në Gjilan. Besoj se këta miq shumë shpejtë do të vijnë në Gjilan për të finalizuar një marrëveshje për këtë investim që do të krijonte vende të reja pune dhe do shënonte investimin e parë direkt amerikan në komunën tonë. Pastaj, në Washington DC kam patur takime të ndryshme ndër të cilat do ta veçoja atë me Drejtorin Yazdgeri në Departamentin e Shtetit, drejtuesit e International City Management Association, Ambasadorin Walker, etj. Këtu në New York, takim i veçantë është ky me Vatrën, si dhe disa tjera që kam zhvilluar më zyrtarë të OKB-së, përfaqësues të biznesit nga komuniteti shqiptaro-amerikan këtu, etj.
Dielli- Ndërkohë që ju patët takime edhe në Departamentin e Shtetit.A mund të sillni detaje? Çfarë vendi zuri në këtë takim çështja aq e debatuar e Gjykatës speciale.
Z. Haziri: -Është e kuptueshme që çështja e Gjykatës Speciale ka zënë vend të rëndësishëm në këtë takim që përndryshe ishte shumë miqësor. Kosova është me fat të madh që ka mbështetje kaq të madhe nga SHBA-të. Unë besoj se Kosova nuk do ta rrezikojë këtë miqësi në asnjë mënyrë, dhe se do ta votojë krijimin e Gjykatës Speciale, ashtu që ajo të mos mbetet në duartë e Këshillit të Sigurimit të OKB-së ku mandej mund të ndikohet fuqishëm nga Rusia. Drejtori Yazdgeri ka shprehur falëmnderimin e tij për përkushtimin serioz të LDK-së dhe Qeverisë Mustafa në kalimin sa më të shpejtë të Gjykatës Speciale përmes Kuvendit të Kosovës. Përveç kësaj, ai ka shprehur edhe gatishmërinë e SHBA-ve për rritje të përkrahjes ndaj Kosovës që edhe këtë sfidë të rradhës ta kaloj faqebardhe. Ju e dini së Kosova ka kaluar me sukses dy sfida pranë Hagës dhe nuk kam dyshim se edhe këtë sfidë, pra Gjykatës Speciale, do ta kalojë më sukses dhe kështu ta përmbyllë njëherë e mirë këtë çështje.
Dielli:- Partia juaj, ku ju jeni nënkryetar, po kritikohet shumë për korrupsion dhe për mosndaljen e hemoragjisë së mërgimit, cila është strategjia për të dalë nga ajo situatë?
Z. Haziri: – Jo, korrupsioni nuk është partiak. Nuk mund të kritikohet partia për këtë. Janë individët që korruptohen. Ne si LDK jemi më së të vendosur që qeverisja të jetë transparente dhe në shërbim të qytetarëve dhe prioriteteve të vendit. Ju rikujtoj se LDK ka marrë timonin e qeverisjes tani e vetëm disa muaj dhe nuk ka as edhe ndonjë indikacion më të voglin për ndonjë formë korruptive të punës. Përkundrazi, Qeveria Mustafa ka filluar të çrrenjosë korrupsionin aty ku e ka hasur dhe kjo dukuri duhet të eliminohet. Ne jemi të përkushtuar për këtë dhe besoj se këtë përkushtim më së miri e vërtetojnë çmimet, përkrahja, dhe bashkëpunimi që na është dhënë e ofruar nga institucionet ndërkomëbtare, veçanërisht nga USAID, si në nivel lokal, në Gjilan, përshembull, sikur në atë qëndror.
Dielli-Së fundi, diçka më shumë për veten tuaj për lexuesit tanë, Cili është Lutfi Haziri?
– Ku keni lindur, ku u shkolluat? Si u përfshitë politikë? ….
Z. Haziri: -Unë jam nga Gjilani. Shkollimin fillor dhe të mesëm e kam përfunduar në Gjilan, kurse studime universitare pranë Universitetit të Prishtinës. Jam involvuar në politikë qysh si i ri, si student fillimisht, dhe jam mishëruar më LDK-në në kohën e Presidentit historik Ibrahim Rugova, pra menjëherë pas themelimit të LDK-së. Gjatë okupimit serb, kam shërbyer edhe në strukturat e Ministrisë së Mbrojtjes së Kosovës në atë kohë për çka dhe jam burgosur nga regjimi serb në vitin 1998. Kurse, pas luftës, në moshën 29 vjeçare mora barren e të qenurit kryetar i Komunës së Gjilanit pas zgjedhjeve të para komunale të fituara nga LDK-ja në vitin 2000, dhe që nga ajo kohë i kam shërbyer qytetarëve të Gjilanit dhe Kosovës në pozita të ndryshme edhe në Qeverinë e Kosovës edhe si Deputet. Përndryshe, jam i martuar dhe baba i katër fëmijëve.
Dielli: Ishte kënaqësi që biseduam !
Z. Haziri:Kënaqësia ishte imja! Faleminderit !
Bisedoi:Dalip Greca

TIRANË, 30 Korrik/Nga Gjergji Mima/ -Kryeministri Edi Rama bëri sot një paraqitje të situatës politike- ekonomike e sociale në vend gjatë një konference për shtyp në Sallën e Hartave në Kryeministri.
Rama tha se edhe në këtë vit është vijuar trendi pozitiv dhe zhvillimor që ka marrë situata ekonomike në vend.
Ekonomia ka ndjekur trendin pozitiv, duke qëndruar në harmoni me parashikimet e programit të hartuar me FMN dhe BB, tha kryeminstri Rama.
Sipas kreut të qeverisë, “Shlyerja e borxheve ndaj kontraktorëve ka pasur impakt direkt në konsolidimin e trendit pozitiv”.
Rama: Viti 2014 u mbyll me një rritje 2.12%
“Që në 3 mujorin e parë të qeverisjes u thye trendi negativ dhe pas një sërë 3-mujorësh paraardhës në rënie filloi kthesa pozitive dhe faktikisht gjatë vitit 2014 që pasoi 3-mujorin e parë të qeverisjes, ekonomia vazhdoi në rrugën e qëndrueshme të kthesës, duke ruajtur trendin e qëndrueshëm pozitiv dhe duke qëndruar në harmoni me parashikimet qysh me nënshkrimin e programit me FMN. Viti 2014 u mbyll me një rritje 2.12%. Është inkurajuese që 3-mujori i parë i 2015 shënon vazhdimësinë e trendit të rritjes, dhe u mbyll me një shifër të kënaqshme. 2.82 % kundrejt 3 mujorit të parë të 2014-ës, është një shifër mjaft domethënëse”, deklaroi kryeministri Rama.

Rama: Shlyerja e borxheve ndaj sipërmarrjeve, ndikim në rritjen ekonomike

Kreu i qeverisë theksoi se, ndikim në këtë rritje pati shlyerja e borxheve ndaj sipërmarrjeve. Rama u shpreh se shlyerja e borxheve ishte një proces transparent dhe me zero ankesa për korrupsion. Kryeministri shtoi gjithashtu se larja e borxheve solli zinxhir edhe efekte të tjera pozitive, pasi sipërmarrjet shlyen detyrimet e prapambetura tatimore dhe kreditë.

“Shlyerja e 350 milionë dollarë detyrime të prapambetura dhe mbërritja sot në 641 mlionë dollarë kanë patur një impakt të drejtpërdrejt në konsolidimin e trendit të rritjes ekonomike. Kjo ishte një procedurë transparente dhe e drejtë. Ndërkohë shumë pretendime, të cilat mund të kenë qenë edhe të bazuara de fakto por jo de jure nuk janë marrë parasysh. Plus kësaj, ky ka qenë një proces me ankesa për korrupsion zero. Pasi metoda e përdorur duyke i shlyer të gjithë detyrimet mbi bazën e një radhe jo të përcaktuar nga qeveria, por të përcaktuar nga koha e borxheve, ka garantuar që procesi të jetë tërësisht i pakontestueshëm. Nga ana tjetër, një pjesë e fondeve të siguruara nga shlyerja e borxhit janë përdorur nga sipërmarrjet për shlyerjen e detyrimeve të prapambetura tatimore. Një pjesë e këtyre fondeve janë përdorur nga sipërmarrjet edhe për të shkyer kreditë. Në këtë kontekst, ky operacion ka pasur rolin e vetë në parandalimin e rritjes së kredive të këqija dhe në një masë të caktuar edhe në uljen e tyre. Kur erdhëm ne kreditë e këqija në shifra alarmante. Në dhjetor të 2014 u ulëm nën 23% dhe në maj të 2015-ës jemi nën 22%”, u shpreh Rama.
Rama: Borxhi është ruajtur në nivelin 69.9 %
Kryeministri Rama është ndalur edhe tek situata financiare në vend, duke u shprehur se borxhi është ruajtur në nivel të qëndrueshëm në 69.9 %. Ndërkaq, Rama tha se qeveria e tij ka njohur dhe shlyer borxhet ndaj kontraktorëve.

“Ka një rritje të konsiderueshme të depozitave në bankat tregtare. Tjetër hap i rëndësishëm në kapërcimin e një situate kaosi në llogaritë e shtetit është mbajtja e qëndrueshme e borxhit të jashtëm. Për 6-mujorin e parë të këtij vitit, treguesi i borxhit është 69.9 %. E them këtë për të gjithë ata që i bien zurnave të fryra kur flasin për borxhin. Mos harrojmë që janë shlyer shumë borxhe të prapambetura. Ne bëmë legalizimin e një borxhi që qeveria nuk mund të mos ua njihte apo shlyente të gjithë kontraktorëve për punët apo shërbimet e kryera. Falë strategjisë së menaxhimit të financave publike i hapët rrugë përmirësimit të vazhdueshëm të cilësisë së përdorimit të fondeve publike. Kjo strategji është vlerësuar maksimalisht nga partnerët. Jemi drejt përfundimit të analize të thelluar të të gjithë elementëve. Por e sigurtë është që jemi në kushtet e ndryshimit të modelit ekonomik”, tha Rama.

Punësimi, Rama: Në 2015 numri i të punësuarve 10% më i lartë se në 2014

Më tej kreu i qeverisë është ndalur edhe tek problemi i punësimit, duke u shprehur se masat e ndjekura deri më tani po fillojnë të japin rezultat.
“Referuar anketës së forcave të punës, krahasuar me tremujorin e parë të 2014 numri i të punësuarve në 2015 është 10 % më i lartë, dhe kemi një rritje me 103 mijë persona. Sigurisht kjo nuk do të thotë se është zgjidhur problemi i papunësisë në vend, por na flet për efikasitetin e politikave të qeverisë. 100 mln dollarë i janë shtuar arkës së shtetit si shumë në dispozicion të pensioneve, si rezultat i rritjes së numrit të personave të nxjerrë nga skllavëria e punës në të zezë dhe të formalizuar” vijoi kryeministri Rama.

Rama: Ka pasur rritje të konsumit dhe eksporteve

Kryeministri theksi se ka edhe rritje të konsumit. “Në vitin 2014 tregtia me pakicë shënoi një rritje që kapi 6.4 % në vlerë, ndërkohë që në tremujorin e parë të 2015 është rritur me 7% krahasuar me 2014. Kjo nuk është çështje opinioni, por çështje shifrash si e sipërmarjes së përfshirë edhe e konsumatorit”.
Duke folur për import-eksportet, Kryeminitri Rama tha se, “Në zërin e importeve kemi 1 miliardë dollarë më shumë makinerish dhe pajisesh. Kjo do të thtoë që kemi një kthesë në orientinim e sipërmarrjes dhe parasë në investimin drejtpërdrejt në teknologji. Gjë që prezumon rritje të linjave të përpunimit dhe prodhimit, gjë që prezumon rritje të punësimit real. Eksportet në total janë rritur me 9% në vlerë”.

Mbrojtja mjedisore, Rama: Po bëjmë kthesë historike

Duke folur për mbrojtjen mjedisore, Kryeministri Rama tha se edhe këtu po bëjmë një kthesë historike, ku të gjithë ata që kanë marrë leje minerare apo për hidrocentrale kanë detyrë t ëmbrojnë mjedisine zonës ku operojnë. Poasht moraoriumi naj gjueisëka ndihmur në rikthimin disa lloje shpendësh dh kafshë në disa zona të mbrojtura në vend.

Mbrojtja sociale, Rama: Rritje e fondit të pensioneve dhe shpërblime për ish- të përndjekurit

Reforma e pensioneve përbën një nga arsyet për të qenë krenarë për çfarë kemi bërë deri tani në krye të qeverisë, u shpreh Kryeministri Rama. “I dhamë fund tavanit të tmerrshëm që i mbantet gjithë pensionistët nën 240 mijë lekë dhe siguruam rritje reale për të gjitha fashat e shoqërisë”, tha Rama. Kryeministri gjihashtu përmendi edhe uljen e moshës së daljes në pension për minatorët.
Gjithashtu Kryeministri u shpreh se janë shpërblyer ish- të përndjekurit me 13 milionë dollarë vetëm në vitin 2015. Ndërsa shtoi Rama, “ka filluar shpërndarja e këstit të 5-të për ata që janë gjallë”.
Rama: Ligji i Arsimit të Lartë, transfomim rrënjësor në këtë sektor
Kryeministri Rama tha se Ligji i Arsimit të Lartë i miratuar së fundmi në Kuvend i hap rrugë një transfomimi rrënjësor në këtë sektor. Ai shtoi se agjenica e akreditimit do të vijojë punën në Universitetet e vendit duke nxjerrë rezultatet e sakta të rankimit të tyre.

Sporti, Rama: Kemi investuar 25 milionë euro

“Të gjithë kampionët e sportit kanë marrë paratë që i detyrohej qeveria, e cila iu thithte dikur vetëm djersën e fitores dhe më pas nuk e dinte ku ishin”, tha Rama. Kryeministri shtoi se, “janë 25 milionë euro të investuar në infrastrukturën e sportit, më shuëm se të gjitha qeveritë e marra sëbashku. Këtu përfshihen edhe dy stadiumet e reja të Elbasanit dhe Shkodrës, ku dhe vazhdon puna. Ka shumë për të bërë sidomos me sportin në shkoëll dhe për këtë do të bashkëpunojmë edhe me pushtetin vendor. Kjo ndihmon edhe në shëndetësi, ku një euro i invesuar në sport është 3 euro të kursyera në shëndetësi”.
Shëndetësia, Rama: Ka ende shumë për të bërë, pagesë shtesë për mjekët që shkojnë larg banimit
Kryeminstri Rama theksoi se ka ende shumë për të bërë në sektorin e shëndetësisë. “Do t’iu ftoja të monitoroni faktin që sot ka 22 qëndra shëndetësore që operojnë në 7 ditë të javës për sezonin turistik. Sot ka raste urgjente në Spitale rajonale që zgjidhen me konsulta nëpërmjet telemjekësisë”, tha Rama.
Kryeministri Rama tha se, do të ketë pagesë 100 mijë lekë shtesë për ata mjekë që do të ushtrojnë profesionin e tyre larg zonave të tyre të banimit. “Është me rëndësi reforma në sistemin e shëndetësisë. Synohet modernizimi i shërbimeve ndaj qytetarëve. Po krijojmë një portal unik për shërbimet. Do të stimulohen ata mjekë që duan ta ushtrojnë ashtu si duhet profesionin e tyre. Kështu do të ketë një pagesë shtesë për 100 mijë lekësh çdo muaj për ata mjekë që do të ushtrojnë profesionin e tyre larg zonën së tyre të banimit, pra në një zonë tjetër”, tha Rama.
Rendi, Rama: 50 % vrasje më pak në gjashtëmujorin e parë të 2015
Duke folur për situatëne rendit dhe sigurisë, Kryeministri Rama tha se treguesi më I qartë është se ka 50 % vrasje më pak në gjashtëmujorin e parë të 2015 më pak se çdo vit që nga 1992.
Gjithashtu Rama shtoi se, “ka 53% vjedhje me armë më pak, 60 % vjedhje me dhunë. 33% më pak shkatërrim prone me eksploziv dhe Shqipëria nuk shihet më si vend origjine për kultivimin e kanabisit, siç ishte edhe në listën e vendeve për trafikim”.
Rama: Nuk kemi plan për ndryshime në qeveri
Kryeministri Rama u shpreh se nuk ka plane për nryshime në qeveri ënshtator pasi s’ka arsye për ta bëë këtë. “Rifreskimin qeveria do ta bëjë gjatë pushimeve të gushtit dhe nuk e kemi plan për të bërë ndryshime qeverie, pas nuk shohim asnj arsye për të bërë ndryshime”, tha Rama.
Rama: Në shtator operacion kundër informalitetit
“Në shtator do të fillojë një tjetër operacion i madh që për nga natyra dhe agresiviteti do të jetë si ai i energjisë, i territorit, i mbylljes së Universiteteve, do të jetë operacioni kundër informalitetit”, tha Kryeministri Rama, duke iu përgjgjur pyetjes mbi abuzimeve fiskale në jug të vendit gjatë sezonit turistik.
“Kuvendi do të miratojë paketën e masave rënduese penale kundër kontrabandës, punës në të zezë, evazionit fiskal dhe atyre shfaqjeve që kanë bërë që Shqipëria të jetë sot një vend ku disa sipërmarrës paguajën dhe një pjesë tjetër nuk duan t’ia dinë fare. Në operacion do të përfshihen, doganat, tatimet, Inspektoriati i punës dhe padyshim Policia e Shtetit. Operacioni nuk do të tolerojë askënd. Masat do të jenë shumë të rënda”, tha kreu i qeverisë.
Rama: Në parlament s’ka njerëz me probleme me ligjin
Duke folur për dekriminalizimin, Kryeministri Rama tha se, “në kushtet e sotme, në parlamentin e Shqipërisë, nuk ka njerëz të cilët kanë probleme me ligjin, por në kuptimin, s’ka që kanë rishtaz, s’janë futur në parlament njerëz që kanë pasur probleme të hapura me ligjin.
“Kam qenë i pari që kam kërkuar dëshmi penale. Gjykime të ndodhura shumë larg në të shkuarën apo edhe afër por përtej kufirit të dëshmisë penale, adresohen me ligj nëse duam ti adresojmë, dhe ne do i adresojmë me ligj. Kjo për mua është të përballesh me një fenomen që është i padëshirueshëm. Ndërsa këto luftërat që i ngjajnë formave inkuiziconale, dhe s’marrin parasysh kontekstin, janë të papranueshme…Këtu politika adreson fenomene, për këtë janë politikat. s’merr përsipër të përvëlojë njerëz”, tha Rama.
“Duke adresuar fenomenin ata që përfshihen në atë kuadër kanë kufizimin e tyre. Ata që janë dënuar edhe e kanë kryer dënimin në kushtet e Kushtetutës dhe ligjit ne Shqipëri dhe ne vendet e Evropës, janë persona të cilët kanë të drejtë të zgjedhin dhe të zgjidhen. Sikur PD të kishte pasur vizion, s’kanë ku ta gjejnë, dhe vullnet, ne do ta kishim bërë me kohë ligjin. Pritëm propozimet e tyre, na erdhën ca paçavure, …ne s’mundëm të shkonim pas atyre paçavureve, tani do shkojmë ne ta çojmë draftin dhe do ta miratojmë draftin me ose pa ata. Në zgjedhjet e ardhshme ky fenomen do jetë i përballuar, do jetë i shtritë edhe në administrata. ne nuk kemi kandiduar asnjë njeri me rekorde kriminale, se për mua rekorde kriminale janë ato që janë të gjykuara, qoftë edhe në shkallën e parë, ndalime, hetime, përpunime, këto janë pjesë e proceseve që nuk kanë vlerë nga pikëpamja e gjykimit”, tha Rama.
Reagimet e Blushit, Rama: Sikur në PS të gjihë të mendonin njësoj, ajo do quhej PD
Duke iu përgjgjur pyetjeve mbi qëndrimet e deputetit socialist, Ben Blushi, Rama u shpreh se, sikur të kishte një Parti Socialiste ku të gjithë do të mendonin njësoj, ajo nuk do të quhej Partia Socialiste, ajo do të ishte Partia Demokratike e Shqipërisë.(ATSH)

INTERVISTA/ Flet shkrimtari Ruzhdi Pulaha: Ismail Kadare u bë avokati ynë, që na shpëtoi me intuitën dhe personalitetin e vet/
-Në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve, udhëheqës të Partisë dhe të Lidhjes përpiqeshin të na bindnin se ajo që ndodhi në Rumani, s’kishte vend tek ne/
– Drama “Shkallët”, kishte ndeshur në kundërshtimin e Ministrisë së Kulturës por dhe “kompetentëve “ të tjerë të censurës/
– Pas një lufte një vjeçare me Ministrinë e Kulturës, mbas shumë debatesh, diskutimesh drama u vu në skenë me regjisorin Gëzim Kame/
– Pra simbolika e dramës ishte që populli gjykon politikën dhe pushtetin/
– U dhanë rreth dyzet shfaqje, pa u hapur asnjëherë sporteli për shitje të lirë biletash/
– Personalisht i kam ftuar në shfaqje drejtuesit kryesorë të Lidhjes së Shkrimtarëve por nuk erdhën/
– Ndonëse Kadri Roshi dhe Robert Ndrenika këmbëngulnin që të ishin të pranishëm, nuk i lejuan/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Kjo intervistë e dytë me shkrimtarin dhe komedianin Ruzhdi Pulaha, ka të bëjë me figurën e një prej korifenjve të letrave shqipe Ismail Kadare. Ishin vitet dramatike për atdheun tonë. Ishin ato vite kur rinia po shikonte me sytë nga perëndimi dhe regjimit totalitar po i vinte fundi. Pikërisht në fundvitet 1980, Ruzhdi Pulaha vë në skenën e Teatrin Kombëtar dramën “Shkallët”. Kjo dramë për vetë tematikën që ishte, për vetë interpretimin, u prit me entuziazëm nga publiku i gjerë kryeqytetas. Personalisht kur e kam parë këtë dramë, jam kthyer në shtëpi me lloj-lloj mendimesh në kokë. Pashë një botë tjetër, një mendim ndryshe nga i kohës që më bëri të reflektoj më shumë se miqtë e mi që se ndoqën këtë dramë. Kur shfaqja u dha në Tiranë, në Gjermani kishte rënë muri i Berlinit ndërsa në Rumani, sistemi socialist kishte marrë rrugën e tatëpjetës. Po në Shqipëri çfarë po ndodhte?! A e kishte radhën vendi i shqiponjave për një përmbysje të tillë? A ishin intelektualët shqiptarë të ndërgjegjësuar për ndryshimin? Cili ishte roli i Ismail Kadaresë në këtë ndryshim? Personalisht në atë kohë mësova shumë nga kjo dramë në atë vit të çuditshëm 1990. Shumë të rinjve që si përjetuan ato ditë, kjo vepër do të duket paksa utopi, por për mua dhe brezin tim ishte leksioni më i bukur i kohës, për artin që çau kornizat hermetike të regjimit.
Në pranverën e vitit 1990 në Teatrin Kombëtar u shfaq drama juaj “Shkallët” e cila bëri bujë dhe u prit me entuziazëm nga publiku, por shqetësoi së tepërmi Partinë dhe pushtetin e kohës. Si e kujtoni tani pas 25 vjetësh atë ngjarje?
-Në fakt drama ishte shkruar që ne vitin 1989. Ndërkohë kishte rënë Muri i Berlinit, kishte rënë komunizmi në Rumani dhe kampi socialist kishte mar rrugën e shembjes së përgjithshme si një tërmet i papërballueshëm. Sigurisht që dallgët e këtij tërmeti po ndjeheshin edhe në Shqipëri duke ndezur shpresat e popullit dhe frikën e pasigurinë tek pushteti, i cili me të gjitha format përpiqej të amortizonte rrezikun e këtyre valëve përmbysëse. Kudo bëheshin mbledhje, takime, të deleguarve s’u zinin këmbët dhe duke u përpjekur të mbulonin panikun për fundin e pashmangshëm dhe mundoheshin t’u mbushnin mendjet njerëzve se kjo furtunë historike që do të riformatonte politikisht botën, nuk do të kalonte në Shqipëri. Dhe pa dyshim një vëmendje e veçantë do t’i kushtohej shkrimtarëve, artistëve dhe institucioneve artistike, të cilët mbaheshin nën një vëzhgim të rreptë, sepse nga “ndihmës të Partisë për edukimin komunist të masave” mund të ktheheshin në armiq të Partisë dhe socializmit.
Ndër të tjera më kujtohet një mbledhje në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve ku udhëheqës të lartë të Partisë por dhe të Lidhjes përpiqeshin të na bindnin se ajo që ndodhi në Rumani dhe po shtrihej me shpejtësi në gjithë Lindjen Komuniste nuk kishte të bënte me ne dhe Shqipëria do të vazhdonte e sigurt rrugën e socializmit. Ishte një përpjekje tejet e dëshpëruar sepse edhe ata dinin se komunizmi tek ne erdhi si një baticë ideologjiko-politike pas Luftës së Dytë Botërore, por me sa po dukej batica e kishte mbyllur ciklin e saj dhe tani kishte ardhur koha e zbaticës, për t’u tërhequr duke sjellë shembjen tragjike të atij sistemi diktatorial, shembje nga e cila nuk mund të shpëtonin as ‘kalaja jonë e kuqe’. Nën ndikimin e këtyre situatave kisha shkruar dramën “Shkallët”, për të cilën kisha ndeshur në kundërshtimin e Ministrisë së Kulturës por dhe “kompetentëve “ të tjerë të censurës, për t’u vënë në skenë….Mundësia e fundit ishte që drama të zhvishej nga dimensioni politik e social e të mbetej një dramë e thjeshtë familjare.
-Megjithatë drama u vu në skenë?
-Po, pas një lufte më se një vjeçare me Ministrinë e Kulturës dhe Komitetin e Partisë, mbas shumë debatesh, diskutimesh dhe ripunimesh që bënim me regjisorin Gëzim Kame, skenografin e ndjerë Shaban Hysa dhe trupën, duke u përpjekur të ruanim thelbin e domethënies së dramës. Më në fund u arrit që drama të vihej në skenë. Dhe për hir të së vërtetës u prit me shumë entuziazëm nga publiku.
-Për herë të parë një pjesë teatrale atakonte direkt sistemin e kohës. Vetë titulli “Shkallët” kishte të bënte me thelbin e dramës?
-Sigurisht. Faqja e parë e dramës fillon me këta vargje të marra nga akti i dyte i “Jul Cezarit” të Shekspirit.

…………………………………………….

Po ësht’ e ditur prej të gjithëve
Q’ambicj’e re përunjen e ka shkallë,
Dhe ngjitësi përpjet’ e kthen fytyrën;
Po, me t’arrirë në majë fare,
Ja kthen aherë shkallës shpatullat,
Në retë sheh, përbuz të poshtmet grada
Nga u ngjit lart…
Pra drama përshkohet nga ideja se një shkallë që të ngjit, duhet dhe për të zbritur, kurse ju që u ngjitët atje lart, kujtuat se do të jeni të përjetshëm e thyet shkallën dhe tani do të bini me kokë. Sigurisht e thënë jo kaq drejtpërdrejt, por e lexueshme fare qartë nga publiku. Dhe ishte së pari kjo që e entuziazmonte spektatorin. Sigurisht falë edhe konceptit shumë domethënës të regjisorit që skenën e ngriti në mes të sallës si një ring boksi, kurse në skenë rrinin spektatorët. Pra simbolika ishte që populli gjykon politikën dhe pushtetin. U dhanë rreth dyzet shfaqje, pa u hapur asnjëherë sporteli për shitje të lirë biletash, sepse jepeshin me autorizim për grupe spektatorësh nga ndërrmarjet, shkollat, institucionet…jo vetëm nga Tirana por dhe nga rrethet…Por ndërkohë edhe shqetësimi i shtetarëve dhe politikanëve po rritej. Sigurisht edhe shqetësimi ynë. Zakonisht shfaqjet e mia nuk i shihja nga salla por nga kabina e elektricistëve, me sytë nga lozhat ku rinin “shokët” e udhëheqjes duke ndjekur me ankth si do të reagonin, a do qeshnin, a do duartrokisnin? A do nxirrnin ndonjë blok për të mbajtur shënime…Kurse me “Shkallët” ishte ndoshta rasti i parë që lozhat e udhëheqjes mbeteshin bosh. Sigurisht, nuk ishte shenjë e mirë dhe prisnim që diçka do të ndodhte. Dhe një ditë u dha urdhri që shfaqja të pezullohej. Po hiqeshin reklamat dhe afishet dhe u njoftuam se mbas shfaqjes së asaj nate do të bëhej një diskutim i mbyllur. Bashkë me regjisorin Gëzim Kame e ndjenim se mbas shfaqjes nuk do përgëzoheshim por do të gjykoheshim.
Nuk dinim ku të gjenim dikë që të na mbronte.
Gjëja e parë që më shkoi ndër mend ishte të takoja Ismail Kadarenë. E takova diku aty pranë hotel “Dajtit” dhe i thashë se atë mbrëmje do të gjykoheshim dhe kishim dëshirë të vinte edhe ai. Do të vij patjetër, tha, me të parën.
Aktorët ishin të tensionuar dhe ky tension i dha shfaqjes një nerv edhe më të fortë.
Dhe mbas shfaqjes u mblodhëm në studion e madhe të teatrit. Që nga pjesëmarrësit u mor vesh se si do të shkonte mbledhja. Përveç Ministrit te Kulturës dhe Ministrit të Tregtisë së Jashtme (ngjarjet e dramës zhvilloheshin në tregtinë e jashtme), salla ishte mbushur me punonjës të tregtisë dhe Komitetit të Partisë. Kurse nga ne, përveç drejtorit të teatrit, meje dhe regjisorit, nuk u lejua të merte pjese asnjë aktor, ndonëse Kadri Roshi, Robert Ndrenika etj, këmbëngulnin që të ishin të pranishëm. Pra dukej se kishte ngjyrat e një linçimi politik. Shkurt, akuzat që na bëheshin ishin politike dhe pjesa u quajt antisocialiste që nxin realitetin etj., etj. Nuk po zgjatem. Dua të përqendrohem tek Kadareja.
Ai u bë avokati ynë që na shpëtoi pa na i thyer “Shkallët” e Teatrit Kombëtar. Me sa më kujtohet nga diskutimet dhe replikat e Ismailit në thelb ai tha: Ç’është kjo mbledhje absurde? Mblidhen tregëtarët e preshve e të lakrave që s’vinë kurrë në teatër dhe gjykojnë artistët?! Ç’është kjo frikë? Ç’është ky panik sepse drama thotë vetëm gjysmën e së vërtetës? Dhe ju vini të gjykoni. Sipas logjikës suaj nëse autori do të bënte një dramë për burgun duhet të vijnë e ta gjykojnë të burgosurit? Si guxoni të merni përsipër të ndaloni një shfaqje të cilën publiku e pret me entuziazëm? Ky është skandal.
Dhe pas argumenteve, autoritetit dhe personalitetit të Kadaresë burokratët u tërhoqën. Reklamat u rivunë dhe shfaqja vazhdoi të jepej. Sigurisht edhe tre-katër netë dhe u gjend nja arsye apo u mbyll sezoni para kohe dhe nuk u shfaq më.
E falënderuam Ismailin, e falënderoj përsëri edhe sot i cili gjyqin kundër artit e ktheu në akuzë ndaj politikës. Dhe kjo ndodhte pak kohë para se ai të “arratisej” në Francë. Ndër të tjera edhe kjo është një alibi tepër domethënëse se Ismaili deri në fund ishte konsekuent në bindjet dhe përpjekjet e tij dhe mbrojtjen e artit nga dhuna politike.
– Po Lidhja e Shkrimtarëve çfarë qëndrimi mbajti për këtë shfaqje?
-Lidhja duke qenë tepër e politizuar mbajti një qëndrim për të ardhur keq. Personalisht i kam ftuar në shfaqje drejtuesit kryesorë të saj por nuk erdhën, sigurisht për t’iu shmangur përgjegjësisë. U botua vetëm një shkrim nga një gazetar i Lidhjes, por që nuk shprehte vetëm mendimin e tij, ku shkruhej se shfaqja ishte si një teneqe me gurë që rrokullisej duke bërë zhurmë dhe se drama kishte guxim ideor, po jo vlera artistike. Me këtë binin brenda sepse ishte koha mbi të gjitha kishte nevojë për guxim ideor dhe nga ana tjetër guximi artistik qëndronte veç të tjerash në ndërrimin e raporteve të artit me politikën, duke zbritur shfaqjen (Politikën) në mes të sallës dhe ngjitjen e publikut (Popullit) në skenë, për ta gjykuar politikën nga lart. U bënë disa shkrime kundër atij qëndrimi të Lidhjes por asnjë nuk u botua. Gjithashtu as që mund të bëhej fjalë që shfaqja të filmohej dhe të shfaqej në televizion.
-Sigurisht, ata që harruan shkallët e zbritjes ranë me kokë me gjithë sistemin e tyre, po ju jeni marë më tej me këtë simbolin e shkallëve?
Ky problem i shkallëve politike për të uzurpuar majat e pushtetit nuk është vetëm dukuri e sistemit komunist, por një fenomen i përhershëm, për çdo shoqëri ku demokracia nuk funksionon si duhet. Ka njerëz arrivistë e të paskrupullt që e shkojnë jetën me shkallë në krah për t’iu ngjitur mureve apo gardheve të pushtetit me të gjitha mënyrat. Rreziku ekziston gjithmonë. Unë kam shkruar një dramë tjetër, si vazhdim i “Shkallëve”, pas rënies së komunizmit, që ka në qendër shkalltarët e rij postkomunistë, të cilët pa asnjë skrupull shpërdorojnë pushtetin politik për t’u pasuruar padrejtësisht dhe ngjitin shkallët e pasunarëve duke shkelur mbi supet e lodhur të atyre që i kanë ngjitur duke i votuar përmes mashtrimit. Pra tani nuk bëhet fjalë për shkallë ideologjike, por për shkallët e sofistikuara të korrupsionit apo amoralitetit politik.
-Si titullohet drama e re?
-“Mallkimi”…Sepse këta shpërdorues e përdhunues të shoqërisë një ditë do t’i zërë mallkimi i popullit…Jo mallkim nga zoti, por nga ndëshkimi që u jep vet populli mbas ndërgjegjësimit se do të jemi një shoqëri e vërtetë demokratike ku sundon shteti i sa drejtës. Është në qendër përsëri Mentori, i cili kishte hedhur shkallën që e ngjiti aq lart në atë sistem, por me të rënë ai e mori shpejt veten dhe rrëmbeu një shkallë të re dhe si i regjur me “besnikëri ndaj partisë” filloi t’u ngjitet shpejt mureve të shtetit të ri demokratik, duke u ngjitur në poste shumë të rëndësishme dhe duke u bërë milioner, duke shkelur mbi supet e drobitur të atyre që e ngjitën aty lart, duke i përbuzur. Për fat të keq jemi një popull që harrojmë shpejt dhe falim shumë.
-Kur jeni takuar për herë të parë me Ismail Kadarenë dhe si ishin mardhëniet e tua me të, a keni pasur debate?
-Si gjithë letrarët e rinj edhe unë, duke qenë student, ndiqja aktivitetet e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve dhe diskutimet letrare ku jemi njohur edhe me Ismailin, Dritëronë e të tjerë. Por me këta të dy, përveç interesave letrare kishim dhe një arsye më shumë për t’u njohur më nga afër. Dy shoqe të kursit tonë, Helena (Gusho) Kadare dhe Sadie (Kecaj) Agolli do të bëheshin bashkëshorte të shkrimtarëve të shquar. Sa për Ismailin, ai u kthye shpejt në idhull për ne më të rinjtë, sepse po shikonim që ai po përpiqej të zgjeronte hapësirat e lirisë krijuese dhe po sillte një frymë të re na letërsinë tonë. Përsa i përket marrëdhënieve të mia me Kadarenë kam dy momente të paharrueshme që lidhen direkt me krijimtarinë time. Në vitin 1968 u botua vëllimi im i parë me tregime “Ndodhi të ditës”. Atë kohë u bë një diskutim promovues për librin tim dhe një vëllim tregimesh të Shefqet Tiganit, si dy autorë të rinj që vinim me librat tanë të parë. Analizën e bëri Ismail Kadareja, me një diskutim me shumë dashamirësi dhe inkurajues. Ishte nota e parë që merja në krijimtari dhe nota ishte kaluese dhe premtuese. Momenti tjetër, edhe më i rëndësishëm i takon vitit 1990. Këtu duhet të ndalem pak më gjatë.

Nga procesi i demarkacionit me Malin e Zi, Kosova pritet t’i humbë 12 mijë hektarë/
Nga ky proces, Kosova pritet t’i humbë mbi 12 mijë hektarë.
Anëtari i Komisionit shtetëror për shënjimin e vijës kufitare me Malin e Zi, Ali Lajçi, ka kërkuar të ndërpritet procesi i demarkacionit me këtë shtet.
Ai ka thënë se nga ky proces Republika e Kosovës rrezikon të humbet mbi 12 mijë hektarë për faktin se janë deformuar kufijtë e 74’tës. Ai ka thënë se vijat e propozuara janë ekskluzivisht të kadastrave të Malit të Zi, shkruan Epoka e Re.
Lajçi ka vlerësuar se Qeveria e Kosovës nuk është dashur të aporovojë raportin teknik të Komisionit shtetëror për shënimin e vijës kufitare me Malin e Zi. Ai ka bërë thirrje të ndryshohet përbërja e Komisionit për demarkacion dhe të rishikohet i tërë procesi.(Kortezi:Zeri)

(Flet gjuhëtari prof.dr. Tomor Osmani, Mjeshtër i Madh)/
Nga Fran Gjoka – Lezhe*/
– Prof.Tomori: Keni një jetë të tërë që merreni me gjuhësinë shqiptare si në rrafshin sinkronik, ashtu edhe në atë diakronik, cili ka qenë motivi kryesor që ju ka shtyrë të merreni për një kohë kaq të gjatë me këtë fushë studimi?
*Unë nuk jam një gjuhëtar i ri. Ishte një dëshirë, një pasion që të merrem me gjuhësi dhe me studimin e gjuhës shqipe. Edhe vetë profesioni si mësues i gjuhës shqipe dhe i letërsisë dhe që në vitin 1963 si pedagog i gjuhës amtare në Institutin e Lartë Pedagogjik të Shkodrës (Sot Universiteti “Luigj Gurakuqi”) më nxiti që t’i kushtohem ekskluzivisht studimit të kësaj gjuhe, duke u përpjekur që të zbuloj “të fshehtat e saj”, kur kam pasur mundësi. Sa më shumë jam marrë me studimin e shqipes, aq më shumë më është shtuar dëshira që t’i kushtohem asaj, duke studiuar, por edhe duke botuar shkrime në shtypin shkencor dhe periodik. Edhe në këtë moshë që jam, ndjej kënaqësi që të kontribuoj me ato mundësi që kam, për të dhënë diçka në të mirë të gjuhës, kulturës dhe arsimit kombëtar.
– Duke njohur fushën e veprimtarisë shkencore të familjes së njohur Osmani, shohim se ju e keni thyer disi kornizën e fushës studimore. Pse pikërisht, përveç kontributeve të tjera gjuhësore, jeni marrë me historinë e alfabeteve të shqipes?
Unë nuk e kam thyer kornizën e fushës studimore të familjes sime. Trashëgova fillimisht profesionin e mësuesit dhe pastaj atë të pedagogut. Nëse babai im, Ethem Osmani, Mësues i Popullit, iu kushtua veprimtarisë pedagogjike, duke drejtuar një shkollë të arsimit të përgjithshëm, vëllai, Shefik Osmani, një didakt i mrënjohur, ndërsa unë vazhdova traditën arsimore si mësimdhënës dhe studiues i gjuhës amtare.
Duken ndjekur historikisht zhvillimet e gjuhës shqipe që nga dokumentet e para e në vazhdim, më tërhoqi vëmendjen problemet e historisë së alfabetit të gjuhës shqipe. Ndonëse shumë studiues janë marrë me këtë temë, janë botuar studime dhe monografi, por unë kërkoja të shkelja në atë shtigje, kur nuk ishin thënë të gjitha për këtë çështje. Qëllimi parë imi ishte që çdo botim që kishte lidhje me historinë e alfabetit të shqipes ta shihja fizikisht dhe çdo të dhënë ta merrja jo nga të tjerët, por nga origjinali i veprës. E dyta, do të merresha jo me artikujt dhe veprat e shkruara gjatë viteve, por vetëm me ata që kishin hartuar alfabete, variante dhe nënvariante, që do të pasqyroheshin përmes pasqyrave të hartuara posaçërisht. Kështu arrita që të botoj monografinë “Histori e alfabetit të gjuhës shqipe” në vitin 1987, më pas veprën e pasurova me të dhëna të reja, me vlerësime dhe interpretime të një dimensioni të ri, duke e dyfishuar edhe si material, të cilën e titullova “Udha e shkronjave shqipe”(1999). Edhe ribotimi i kësaj vepre në vitint 2008 nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë njohu përmirësime në sasi e cilësi.
-Një nga studimet tuaja më të arrira ka qenë edhe botimi i monografisë “Komisia Letrare Shqipe në Shkodër” (1916-1918). Si arritët të kryeni një studim kaq të plotë, kur mungonin shumë dokumente.
“Komisia Letrare Shqipe në Shkodër” ishte një ngjarje e madhe në fushën e kulturës së cilës nuk i ishte dhënë vendi që i takonte gjatë viteve, që nga krijimi i saj, më 1916, afro 100 vjet më parë. U mora me një ngjarje të tillë, pasi arrita të gjej disa dokumente të reja si procesverbalin e mbledhjeve, si dhe broshurën “Lajmet e Komisisë Letrare Shqipe në Shkodër, nr.2. Mbi bazën e studimeve dhe të dokumenteve arrita të hartoj një monografi për veprimtarinë e saj, duke saktësuar kohën kur ka filluar aktivitetin e saj dhe sa kohë ka vazhduar, cilët kanë qenë misët, pjesëmarrësit dhe të ftuarit, duke precizuar personalitetet që morën pjesë në mbledhjet e organizuara gjatë tri vjetëve të punës së saj, diskutimet për gjuhën e përbashkët dhe drejtshkrimin e saj, për zhvillimin e letërsisë , hartimin e e teksteve shkollore dhe i termave të tyre etj.
Për mendimin tim, ajo ka qenë institucioni i parë shkencor në vendin tonë. Në shkrimet e botuara për këtë ngjarje janë dhënë disa konsiderata me vlerë për veprimtarinë e saj. “Komisia Letrare Shqipe në Shkodër” ishte nismëtarja e standardizimit të shqipes së shkruar…(B.Beci), Me Komisia Letrare Shqipe në Shkodër nis kodifikimi në shkallë kombëtare i shqipes standarde…(Xh.Lloshi), Me punën që kreu “Komisia Letrare Shqipe në Shkodër”, shqipja hyri në një etapë të re të përpunimit të saj të vetëdijshëm, hyri në hullinë e kodifikimit të saj…(S. Mansaku). “Komisia Letrare Shqipe në Shkodër”, një institucion me vlera të veçanta shkencore, historike, gjuhësore, letrare e kulturore për kohën u karakterizua nga kompetenca shkencore, toleranca, larg qendrimeve të ngushta lokaliste, duke dhënë zgjidhje sa shkencore, aq edhe të pranueshme për gjuhën shqipe dhe njëkohësisht i dha një shtytje të veçantë procesit të konvergjencës gjuhësre që ndikoi në zhvillimin e shqipes moderne për shumë kohë.
-Një jehonë të veçantë në qarqet shkencore bëri edhe vepra juaj studimore “Shejzat për gjuhën shqipe”. Diçka rreth rolit të kësaj reviste për zhvillimin e gjuhës shqipe.
Revista “Shejzat” ishte një organ i botuar jashtë atdheut, që nuk qarkullonte në Shqipëri, pasi drejtuesit e saj ishin persona të përndjekur nga regjimi monist. Ajo u botua gjatë viteve 1957-1974 me një numër përkujtimor në vitin 1978. Pronar i revistës ishte shkrimtari Ernest Koliqi dhe kryeredaktor Martin Camaj për aq kohë sa qendroi në në Itali. Duke qenë se lexuesi shqiptar është pak i njohur ose aspak me lëndën e kësaj reviste, e quajtëm të arsyeshme që shkrimet e saj t’i shohim në rrafshin gjuhësor. Në artikujt e përfshira në këtë revistë disa kishin karakter problemor, por edhe njohës, informues, recensa, kronika etj. Në këtë organ u aktivizuan dhe dhanë ndihmesën e tyre për gjuhën shqipe shumë personalitete të kulturës shqiptare, por që ishin të padëshirueshëm nga regjimi monist në Shqipëri, si : E.Koliqi, M.Camaj, K.Gurakuqi, M.Kruja, Z.Valentini, L.Marlekaj, T.Kolgjini, atë Daniel Gjeçaj etj. U botuan artikuj për gjuhën e përbashkët, për historinë e alfabetit të shqipes dhe fjalorët e saj; u trajtuan çështje me karakter morfologjik, drejtshkrimor, leksikor e leksikografi, por nuk mbetën jashtë edhe shumë figura emblematike, vepra dhe autorët e tyre.
Kjo revistë për kohën kur u botua, qe një organ i preferuar i shqiptarëve jashtë atdheut.
-Keni një jetë të tërë që merreni me studentë. Keni nxjerrë mjaft talente sidomos në fushën e letërsisë.Si e shpjegoni mungesën e studiuesve të rinj në fushën e gjuhësisë?
Nuk mund të them se kemi një deficit të studiuesve në fushën e gjuhësisë.Kjo është e kushtëzuar nga disa faktorë. Dihet se gjuhësia është një shkencë e vështirë, kërkon mobilizim të vazhdueshëm, studim sistematik dhe kjo është e kushtëzuar edhe me individin që duhet të ketë dëshirë dhe pasion për këtë shkencë dhe disiplinat e saj. Gjithashtu edhe shteti, shoqëria ka rolin e vet, duke nxitur studiuesit e rinj, por edhe duke investuar financiarisht për ato shkenca që kanë nevojë për t’u ndihmuar. Një fakt pozitiv që vihet re këto dekadat e fundit është që shumë studiues të rinj kanë zgjedhur temat për doktoraturë nga fusha e gjuhësisë, si në universitete, ashtu edhe në qendrat shkencore, por këta duhen stimuluar. Ky kontigjent i ri që është kualifikuar deri tashti, apo vazhdon kualifikimin pasuniversitar po jep frytet me botimet nga fusha e gjuhës shqipe si brenda, ashtu edhe jashtë vendit.
-A jeni i kënaqur, professor, me nivelin e përgatitjes së studentëve në rrafshin gjuhësor si mësues të ardhshëm. A ka vend për përmirësimin e punës metodike dhe shkencore në këtë drejtim.
Përgatitja e studentëve nuk është në nivelin e kërkuar.Ata i kanë të gjitha kushtet për të studiuar.Çdo universitet ka bibliotekën e vet në shërbim të studentëve që sa vjen e pasurohet. Në Universitetin “Luigj Gurakuqi” në Shkodër biblioteka shkencore është shumë e pasur me botime të traditës dhe të sotmes, me kushte shumë të mira për të studiuar, por duhet nga ana e studentëve vullnet dhe dëshirë për të studiuar. Nuk mund të themi se s’ka vend për permirësimin e punës metodike dhe shkencore. Duhet të gjenden forma puna nga ana e pedagogëve që i shërbejnë procesit mësimor, përmirësimit të tij. Një fakt pozitiv është se i gjithë personeli mësimdhënës është i kualifikuar, ka interesa të veçanta për disiplinën gjuhësore që mbulon, duke botuar jo vetëm artikuj e studime shkencore , por duke kaluar në botimin e monografive.
Me lejoni t’ju uroj jetëgjatesi, shëndet të plotë, krijimtari përseri të frytshme për kulturimin dhe lartësimin e virtyteve më të mira të gjuhësisë shqiptare.

*Autori i intervistes, Fran Gjoka

Zv/Ministrja Elona Gjebrea: Do të ketë penalitete të forta/
Nga pika kufitare e Kakavijës, zv.ministrja e Brendshme Elona Gjebrea u bëri sërish apel qytetarëve, të mos bien pre e premtimeve të trafikantëve, që u premtojnë Gjermaninë, pasi ata do të kthehen të gjithë.
Gjebrea theksoi se nuk ekzistojnë mundësitë që qytetarët të përfitojnë azil. Zv.ministrja inspektoi pikën e Kakavijës, ku bashkëpunojnë me Policinë Kufitare edhe ekspertë të Policisë Federale Gjermane, me synimin për të luftuar migracionin e paligjshëm.
“Dy avionë kanë riatdhesuar disa qytetarë shqiptarë dhe do të vazhdohet më tej me riatdhesimin e të tjerëve. Po diskutohen penalitete më të forta ndaj shqiptarëve. Gjithsesi, po bashkëpunojmë me autoritetet përkatëse dhe ajo që është e qartë se shqiptarët nuk kanë mundësi azili në Gjermani”, tha Gjebrea. Zv.ministrja deklaroi se, edhe ndaj agjencive turistike janë forcuar kontrollet, ndërkohë që 4 prej tyre do të përballen me ligjin: “Nëse një person nuk ndjek rregullat e lëvizjes në vendet Shengen, Policia Kufitare është autoriteti përgjegjës që e refuzon daljen e personit”. Vizita e Gjebreas erdhi vetëm pak ditë nga vizita e ambasadorit gjerman, Helmut Hoffmann, në Kakavijë, ku u theksua gjithashtu se nuk do të ketë azil për arsye ekonomike.
Që prej 16 korrikut të këtij viti, në Kakavijë janë vendosur 12 punonjës të Policisë Federale, të cilët mbështesin kolegët shqiptarë gjatë mbikëqyrjes dhe kontrollit në kufi, me qëllim evitimin e migracionit ilegal dhe krimit ndërkufitar.

Bashkebisedim i Shqipe Malushi me Liliana Pere – Presidente e organizates “Gruaja Shqiptare ne Bote”/
Histori Suksesi, dhe jo vetem… histori te sherbimeve si ambasadore e paqes ne Afganistan, Indi, Liban, Kosove, Shqiperi…Ndjehemi krenare me Shqipen, qe ka kaluar shpesh here ne rreziqe kercenuese per jeten, por nuk eshte terhequr nga misioni per ngritjen e urave te Paqes!
Shqipja u nderua me Medaljen e NATO-s per mbeshtetjen e saj ne misionin paqeruajtes ne Kosove dhe Engjelli i Çmimit te Paqes nga Magazine Dita e Grave, dhe e zgjedhur ne vitin 2003 si Gruaja e Vitit nga Rrjeti i Grave Refugjate.
Profili i Shqipes:
Shqipe Malushi eshte lindur ne Peje. Ajo eshte nje shkrimtare, nje trajnere Lidershipi per Çeshtjet Gjinore dhe nje aktiviste e te drejtave te njeriut. Jep leksione mbi demokracine, te drejtat e njeriut, dhe menaxhimin e krizes ne SHBA, Shqiperi, Kosove, Afganistan, Liban, Kili dhe Indi. Ajo ka punuar ne Kabul si keshilltare per çeshtjet gjinore dhe fuqizimin. Perfundoi studimet e saj ne gjuhesor ne Universitetin e Beogradit, studioi ne Kolegjin Sarah Lawrence, NY, dhe mban nje diplome master ne Arteve dhe Shkences ne Universitetin e New York, NY.
Ajo përdor tregimin për të rritur ndërgjegjësimin, Sigurimi per ngritjen e kapaciteteve, forcimin e udhëheqjes, zbaton menaxhimin e ndryshimeve, dhe për të promovuar vizionin e ndërtimit dhe të kuptuarit e çështjeve ndër-kulturore . Tregimet e saj janë botuar ndërkombëtarisht, dhe puna e saj përfshin libra me poezi dhe aktivitetin e saj ne shqip dhe Anglisht
Malushi është më shumë se një poet dhe vizionare – ajo është një lider i rekomandueshëm për gratë në të gjithë botën.
Aktualisht ajo jeton ne Nju Jork me nenen e saj dhe motren e saj Magbule Alida.
Tegimi mesazhdhenes i kesaj gruaje humane , mbreselenes vazhdon…/
Shqipe Malushi gjithe jeten eshte mbeshtetur ne dashurine dhe dhembshurine per njerezimin. Ajo deshironte ti kuptonte te gjitha gjuhet dhe popujt e botes, enderonte se do ecte neper vende te ndryshme dhe te gjithe do ta kuptonin misionin e saj, i cili mbeshtetej ne te verteten dhe Zotin.
E kishte te qarte se jeta eshte e veshtire dhe gjithnje i veshtronte njerezit me dashamiresi. Eshte perpjekur te mesoje shume nga te gjitha moshat. Mendimi qe e bente te vuante Shqipen, ishte se perse njerzit qe e rethonin gjithmone ishin jo te lumtur. Kjo e shqetesonte shume.
E mbeshtetur ne drejtesine per liri e barazi per gruan, kursesi nuk e pranonte traditen qe thoshte se vajzat nuk kishin te drejta dhe djemte i kishin te gjitha te drejtat. Nje sfide perballe kesaj tradite.
Arsimimi dhe deshira per te marre sa me shume dituri ishte tipar krysor per Shqipen. Deshironte te dinte c’do gje, prandaj bente shume pyetje. Ishte shume kurize por brengoste kufizimi si femer.
Brenda saj kishte nje lufte ne mes te zemres dhe mendjes. Zemren e kishte shume te madhe, aty kishte vend per meshire, dhimbshuri, dashuri, mirekuptim, etj. Por ne mendje kishte gjithmone dyshim, tentim per ti ndruar gjerat, mos pranim, moskuptim, rezistim, rebelim. Dashuria brenda zemres saj gjithmone fitonte por nga njehere perballej me shpirtin e saj human.
Sjell nder mend kur ishte femije dhe ç’do vere Shqipja shkonte ne bjeshket e Rugoves per pushimet te veres. Reth saj ishin bjeshket e larta, pyll i pafund, ere e fresket e cila enderonte te fluturonte pertej ketyre bjeshkeve.
Ajo besonte se do te arrinte kete ender ,do te thoshte po, por si dhe kur nuk dinte se qe ne moshe te e re ka tentuar te shkonte sa me larg nga shtepija, nga rethi sepse ate kohe ata nuk I kuptonin andrat e saj. Ç’fare deshironte Shqipja? Deshironte te kishte lirine te hulumtonte jeten, te zbulonte te verteten e jetes, te shkurante , te aktronte, te vallzonte, te krijonte. Deshironte , te shijonte jeten ne te gjitha ngjyrat e saja. Jeta e saj ne shtepi ishte pa shprese. Babai i kishte vdekur kur ishte vetem tre vjec, ndrsa nena ishte gjithmone ne pikellim. Dhe ajo donte ta luftonte pikellimin dhe ta shendronte ne gezim. Kjo ishte qellimi i jetes saj. Deshironte ti bente te gjithe njerzit te lumtur dhe te qeshur.
Ah familja ime e dashur… shprehet ajo. Si femije nuk i paskesh kuptuar sepse mendonte se ata ishin pengesa sepse ishin tradicionale. Shume pak kishte ditur per familjen e saj deri sa u largua nga ata, dhe dashuria u be nje flake qe ende nuk eshte shuar. Kur shqipja vendosi te largohej, ndjeu mungesen e familjes. U miqesua me njerez nga te gjitha trojet, te cilet mund te zevendesonin familjen e saj. Sic thote nje fjale e urte “Vetem kur e humbim ate qe duam, e kuptojme sa shume e paskemi dashte”.
Liliana Pere- Deshiroj e dashur Shqipe te sjell ne vemendjen e publikut, kush eshte integriteti juaj i larte professional, dhe si ka vazhduar rruga e suksesit?
Dhe Shqipja vazhdon…
Edukimi im ishte shume interesant sepse une u rrita ne mesin e librave, tregimeve te gjyshes, tradites familjare. Gjimnazin e kreva ne Peje. Ishte gjimnaz klasik me shume rregulla. Pastaj fillova studimet ne deegen e farmacise, sepse babai im ishte farmacisti i pare shqiptar ne Kosove. Me pas familja me lejoj te vazhdoja studimet e fakultetit vetem nese shkoja ne farmaci. Une pranova dhe studjova farmacine dy vjet por u merzita shpejt dhe i nderpreva studimet. Pastaj studjova psikologjine dhe frengjishten, por nuk ndjeja se ishin lamite qe me benin te gjalle. Ma ne fund e gjeta, shkova ne fakultetin e filologjise ne Beograd dhe aty studjova gjuhen, letersine Shqipe dhe Anglishte. Aty dhe diplomova. Pra gjate gjithe rrugetimit tim te gjetjes se vehtes, une androja te ikja te shkoja ne Amerike. Dhe kur u diplomova, disa dite me vone ishte hapur nje konkurs per ndrim studentash ne Amerike, dhe une u pranova. Keshtu u largova nga familja per te dyten here dhe ika pas endrave te mija.
Ne Amerike pas shume e shume perpjekjeve dhe sfidave une pata fatin te vazhdoj studimet e larta. Perseri fillova te studjoja sepse fitova bursen ne njeren nga kolegjet shume te njohura Sarah Lawrence College, ku shume artiste te njohur kishin studjuar ne kete kolegj. Pasi kreva studimet ne nje aftat dy vjecar e gjysme vazhdova me studimet postdiplomike ne New York University. Me pas u punesova ne nje firme Editor & Publisher Co. Inc., qe quhej “Bibla e Gazetarise” dhe ishte e vetmja kompani qe merej me gazetaret dhe gazetari ne tere Ameriken. Aty punova 15 vite. Une gjithashtu kam vazhduar studimet per biznes dhe administrim ne Columbia University, si dhe kam shum trajnime profesionale nga vendet e ndryshme.
Liliana Pere:A ka ndjere Shqipja mbeshtetje permanente per qellimet e saja, profesionin dhe si kane qene keto raporte?
…Une kisha shume mbeshtetje nga miqte dhe dashamiresit qe i njoha ne Amerike. Kjo ishte nje mbeshtetje emotive e cila me nxiti te vazhdoja kah rruges se suksesit. Nga te gjitha sfidat e jetes, mbeshtetja e miqve dhe me vone e familjes ishte gjeja me e fuqishme dhe me e bukur ne jeten time. Une I doja shume, i doja te gjithe. Dashurija ishte energjija ime positive dhe une e shperndaja ate pakufi me te gjithe njerzit qe me rethonin. Pra dashuria u be edhe mjet komunikimi, edhe mjet sherimi dhe vizion i se ardhmes. E doja nje bote te bukur dhe me plot dashuri. Ashtu e shikoja, ashtu e krijoja. Pastaj dhe bursat qe i kam fituar per shkollim ishin nje mbeshtetje e forte. Edhe puna qe beja gjithashtu ishte mbeshtetje financiare. Pra une punoja nga dy pune te shumten e rasteve gjersa ne mbremje shkoja ne shkolle dhe ne wikend merresha me komunitetin.
Komuniteti Shqiptar ishte foleja ime gjithashtu sepse aty une e gjeja vehten. I perkisj atij, dhe deshiroja qe te gjithe te ngriheshim lart se bashku.
Liliana Pere: Si eshte Komunikimi me Shqiperine, me vendin tuaj dhe a deshironi te ktheheni? Sa nostalgji dhe dhimbje keni per vendin tuaj?
Shqiperia, Ah Shqiperia sa fort e desha dhe e dua. Une u ktheva vjet ne Shqiperi. Isha e angazhuar nga World Vision ne Tirane per nje Trajnim. U friksova teper per kete pune se nuk dija a do ja delja me sukses. Frigohesha per shkak te gjuhes sime te cilen e flas me dialect geg te Kosoves, pastaj 35 vite ne emigracion e kane bere te veten dhe natyrisht se kam harruar shum fjale. Por e mora kurajon dhe kur arrita ne Tirane dhe fillova trajnimin qe ne diten e pare e vendosa ta beja ne gjuhen Shqipe. Une nuk mundem t’ja u pershkruaj ndjenjat e mija, ishin sikur valet e detit Adriatik, vinin dhe riteshin pa nderprere. Mua te gjithe me pranuan me zemer te hapur, me priten te gezuar, dhe frika qe e kisha u zhduk. Gjuha ime ishte shume e kuptuar nga te gjithe. Shume pak bera gabime dhe te dy palet u dashuruam me njeri tjetrin. Une pata shume sukses me punen time ne Tirane me sistemimin e burave dhe te grave ne pune, me lidershipin, dhe manaxhmentin. Ata i pranuan sygjerimet e mija dhe me te vertete e beme nje hap shume pozitiv kah e ardhmeja. Te punoja ne Tirane per mua ishte sikur te diplomoja perseri. Sikurse isha diplomuar dikur nga shkolla e mesme ne Kosove dhe kisha ikur nga trolli. E tani isha kthyer ne troll dhe ja qendroja para popullit tim duke pritur a do me pranojne dhe a do diplomoja. Dhe kalova me sukses. Tani enderoj te kthehem ne Shqiperi perseri. Kam shume miq dhe kam deshire qe ti vizotoj perseri. Pra ne c’do rast qe do me jepet une do ve krahet dhe do fluturoj drejt Shqiperise.
Pa dyshim ty Liliana do te takoj me pa tjeter se je mikja ime me e re dhe ne Tirane do te bisedojme dhe me gjere per projektet e mia ne te ardhmen.
Liliana Pere: C’fare mesazhi keni per boten e gruas shqiptare?
Gruaja Shqiptare eshte e bukur, eshte e menqur, e kthellet, e bute, e dashur, me durim dhe me shume cilesi te tjera. Une doja t’ju them se gjeja me e shtrejte eshte Dashuria per vehten dhe pastaj per tjeret.
Ata qe nuk dijne ta duan vehten, ta respektojne vehten dhe ta ndihmojne vehten ata nuk dine ti bejne keto as per te tjeret. Gruaja Shqiptare gjithmone ka pase vlera te larta, dhe jam e deshiruar qe ne kur mos ti humbim keto vlera si edukimin, miresine, besimin, miqesine, familjen, kombin, kulturen e shume te tjera.
Tani me ndrimin e gjeneratave ne boten globale, edhe vlerat po zhduken dhe po mbetet nje zbrastire.
Gruaja Shqiptare kur nuk duhet me harru kush ashte dhe nga rrjedh. Ajo duhet te mburet me traditen, kulturen dhe edukaten e saj. Femra duhet ta ruaj bukurine dhe dashurine e saj e mos te krahasohet me askend perpos me vlerat e saja. Nje gje eshte shume e rendesishme per pavaresine e gruas eshte gjendja ekonomike. Kur gruaja ashte finaciarisht e pavarur ajo ashte gjithmone ne rruge te fuqizimit, dhe me lehte e ka ta baje drejtesine.
Gruaja nuk ashte krijuar per te duruar dhunen, ajo duhet besuar ne vehten ne krijuesin e saj dhe te drejtat e saja, dhe pastaj te fuqizohet, te edukohet dhe te pavarsohet. Ne kete rruge ajo do e gjeje lumturine dhe paqen shpirterore..
Falenderim nga Shqipe Malushi
Faleminderit znj. Liliana per biseden e ngrohte dhe te dashur qe patem , te falenderoj shume per punen e papertuar humane qe ben per njohjen e vlerave te grave shqiptare ne Bote. Shikoj se ju kete pune e beni me shume dashuri dhe per kushtim . Kur mos te harojne se dituria ashte liri dhe eshte fuqi.
Falenderim nga Liliana Pere
Ju faleminderit ju Shqipe Malushi gruaja me integritet te larte professional, paqesor, human dhe njerezor , je shembull pozitiv dhe i rralle. Historia juaj eshte nje mesazh i madh pozitiv qe ne si organizate ‘’GSHB’’ duam te japim, per te treguar se sa shume dashuri energji, pozitivitet dhe integritet professional, ka nje grua ne kapacitetin e saj ne brendesi , kur do te arsimohet, te ece , te luftoje , per lirine , te drejtat, humanizmin, familjen dhe Paqen ne Bote.
Nepermjet historise tuaj Une personalisht dhe GSHB sensibilizon dhe ndergjegjeson gruan shqiptare.
Ju faleminderit nga zemra e dashur Shqipe Malushi!
Te presim ne Tirane.
Intervistoi
Liliana Pere
Presidente e “Gruaja Shqiptare ne Bote”
Tirane 12.08.2015

PERSONAZH/ Flet këngëtarja dhe inxhinierja Valbona Peraj: Teksti, “Asnjëherë” është qëndisur nga Rozana Radi
-Nuk kam të dashur politikan, pas Bonës qëndron Bona, jo politikani/
-Të kisha të dashur biznesmen do sorollatesha me X5/
– Sfida?! Pse të mos jem dhe deputete?!/
-Nuk dua të më vlerësojnë nga bukuria, por nga intelekti dhe zëri/
-Unë besoj pak ose aspak në dashurinë sentimentale/
– Xhelozia e meshkujve është shumë arrogante, meskine/
– Më besim kam tek një shok se te një shoqe/
Intervistoi: Albert Z. ZHOLI/
Çdo këngëtare e vërtetë ka personalitetin e saj, zërin e saj, profilin e saj. Kështu edhe Valbona Peraj. Kush e njeh shikon se ka të bëjë me një femër të qeshur, të dashur, të shoqërueshme me plot kërkesa ndaj vetes. E re, por që është përplasur shumë me jetën. Nuk ndalet me kokën mbrapa, por shikon gjithmonë para, shikon drejt së ardhmes. Një femër e bukur, por që asnjëherë nuk mundohet ta nxjerrë në pah bukurinë, pasi intelekti për të është cilësia parësore e çdo njeriu. Thashethemet për të nuk kanë të sosur, por ajo me qetësi i anashkalon dhe në këtë bisedë tregohet e sinqertë çka ndodh dhe me jetën e saj private. Tashmë ajo ndodhet në finalizimin e kripit të ri “Asnjëherë”, ku sipas specialistëve përbën një hap cilësor në rrugëtimin e saj muzikal. Dashuria e saj më e madhe është djali simpatik Albo, nëna që si ndahet në çdo çast, pasi ende tek Bona nuk ka trokitur dashuria e asnjë politikani apo biznesmeni.
Cili është klipi apo kënga juaj e fundit?
“Asnjëherë”
-Që do të thotë?
Në asnjë ndarje, s’ka të fituar
Unë do vazhdoj të jetoj
Tek asnjë femër nuk e kam dëgjuar
Se dashuria fiton…
-Cilët janë bashkëpunëtorët tuaj, kompozitor, autor teksti, këngëtarë apo këngëtare në këto këngë-klipe?
Ky është një bashkëpunim me një nga bashkë-kompozitorët e parë që në fillimet e mia të para në skenë Gramoz Kozeli dhe De Vox, ndërsa teksti është qëndisur nga Rozana Radi.
– Ku ishte vështirësia më e madhe?
Vështirësitë janë në të gjitha detajet por duke shpresuar që do marrësh pëlqimin e fansave apo miqve të tu ath mendon se ja vlen pasi unë ec me mendimin se për gjërat e bukura gjithmonë duhet sakrifikuar.
– Cilat janë këngët më të suksesshme dhe kush janë autorët e teksteve?
Të flasësh për këngët më të suksesshme është pak e vështirë, pasi secila nga këngët e mia vjen me një hark kohorë relativisht të largët nga njëra-tjetra dhe secila që vjen ka ardhur në formë të veçante. Kujtoj këngët në Top Fest 2 ,”Të Dua Ty”e cila u realizua me një klip të mrekullueshëm. Kjo këngë u kthye ne hit për ato vite, madje dëgjohet edhe sot në Radio, këngë e Realizuar nga Kompozitori Gjergj Jorgaqi dhe Gramoz Kozeli, klipi nga “Infinit Studio”. Më pas kënga me titull “ Hipokrizi” me kompozitor po Gj. Jorgaqin dhe G. Kozelin. Klipi u realizua nga “Max Producion”. Por dhe mënyra e realizimit me një gjarpër prej 4 m e ktheu këngën sa të bukur dhe të frikshme… Më pas kënga “Hej Mulato”e kompozitorit Genti Lako, e cila ishte një nga këngët më të kërkuara të “Mikrofoni i Artë”, organizim i “Radio +2”… Më pas unë krijova një shkëputje drastike nga ekrani dhe nga muzika ku ju përkushtova më shumë jetës familjare dhe profesionit tim si inxhiniere… Por më pas, në 2014, u bë i mundur një bashkëpunim i shkëlqyer me super këngën “Jam arbnore”të kompozitorit Edmond Zhulali e tekst të Gjigandit Agim Doçi, realizimi i vidioklip nga “Max production” me një përkushtim mbresëlënës. Këngë e realizuar me shume kujdes pasi dihet se këngë të tilla janë këngë shekullore dhe jo këngë komerciale të stinës që i dëgjon në momentin e linçimit dhe humbasin me kalimin e ditëve ( e mos të flasim për kalim vitesh pasi harrohet dhe këngëtari). Unë këngën e kam pasion dhe jo profesion dhe provoj ,tentoj, jo të sjell këngë çdo sezon siç bëjnë shumë këngëtar që bëjnë klipe çdo ditë dhe askush nuk ju a di emrin, por dua të jem ndryshe dhe e veçantë në atë që sjell…
Ndërsa kënga dhe klipi i radhës për të cilin po punohet është një stil krejt ndryshe nga herët e tjera, pra është një këngë e qetë, ku ndërthuret me një stil timin po gjithçka ndryshe.
-Cila është veshja juaj kur këndoni . ?
Stilet normalisht janë verore pasi dhe 95% e xhirimeve janë të realizuar në bregdetin e vendit tonë. Kryesisht realizohet mes detit dhe tokës që dhe vetë kënga është e tillë, një ndarje e përjetshme me dy brigje ku thjesht kanë një pikë kontakti por kurrë nuk mund të jenë bashkë ..Por këtë herë ndryshe nga herët e tjera veshjet dhe bizhutë janë stil “Versace” kryesisht leopardi dhe tattu të theksuara. Mund të them një ekstravagancë, por jo e tepruar pasi do dilja shumë nga vetja. .
-Ku është bërë prezantimi juaj më dinjitoz dhe me cilën këngë?
“Jam Arbnore”.
-A keni realizuar ndonjë album…….?
Dikur ishte albumi “Interesant “nga “Albatred”.
-Ku këndoni gjatë vitit?
Unë nuk para preferoj të këndoj në lokale nate, vetëm kur bëhet fjalë për mbrëmjet muzikore në fundjava apo në gëzime familjare, dasma apo raste festash. Kjo është sigurisht një zgjedhje e imja ku alternoj më së miri, punën time të përditshme në Administratën Shtetërore dhe pasionit tim për muzikën.
– Në sa vende të botës jeni ftuar për koncerte?
Të them të drejtën janë shumë, madje filloj ti harroj nëse kam qenë për koncerte, për punë pune apo qoftë si turiste. Aktualisht jam e Ftuar në USA, por mendoj që do jem për festat e Nëntorit dhe të fundvitit…. nëse nuk del diçka më e mirë që të më ndryshojë mendjen.
-Ju këndoni këngë të veriut apo dhe të tjera?
Ndihem më mirë në këngët qytetare e të gjitha trevave por sidomos ato veriore pasi dhe vetë jam shkodrane.
-Njeriu ka dhe s’ka idhuj në jetë, ose më mirë të themi ka dhe udhërrëfyes të së mirës, ju keni të tillë?
Unë kam prindërit e mi në veçanti mamin tim..Babi më mësoi të jem kokëfortë, e “egër” por e vendosur në planet dhe qëllimet që i vë vetes ndërsa mami është një engjëll ku shpesh falënderoj Zotin që më ka dhënë një nënë të tillë. Ajo më mësoi si të buzëqesh dhe në momentet që jeta tregohet e ashpër me ty, si të ngrihem në këmbë kur sfidat e jetës më rrëzuan në gjunjë. Ajo më mësoi si të jem bija, motra, halla, tezja, shoqja, mikja e mbi të gjitha nëna e dikujt. Dhe për të gjitha këto i detyrohem asaj NENE. Por motivi im për të ecur para, e që më mësoi se në jetë nuk kemi ardhur si detyrim të jetojmë vetëm për veten tonë por dhe për ata që kemi për zemër, këtë ma mësoi djali im 5 vjeçar Albo.
-Cilat janë problemet e femrës shqiptare sot?
Ka shumë por di të them që femra shqiptare është femër me ideale, fisnike, e sakrificës, e besës dhe e dashurisë. Pavarësisht që gjendja ekonomike i bën të dale jashtë kornizave të saj dhe kjo është për papërgjeshmërinë e meshkujve këtu. Femrat shqiptare në të shumtin e rasteve kthehen në forcë burrërore pasi maskilizmi është me tepri në shoqërinë shqiptare.
-Ku vihet re maskilizmi i shoqërisë shqiptare?
Që në familje apo në ambientet ku ne punojmë apo dhe ku pimë kafen e përditshme. Pastaj mos të flasim në politikë, administratë shtetërore apo në art, ku ka konkurrencë mendimi e veprimi. Maskilizmi vende –vende është i padukshëm, por ka raste që maskilizmi shpërthen me arrogance sa vë dhe në dyshim veten për mos patjen e aftësive të të njohurit me njerëzit me të cilët ti jeton në përditshmërinë tënde.
-Jeni supersticioze?
Hhhahaah! Në përgjithësi jo, por ka dhe raste dobësie kur kalon situata jo të mira fillon e mendon në të tilla parashikime që janë shumë abstrakte.
– A janë më xheloze femrat se meshkujt në profesion?
Në punën time të përditshme ku unë punoj si inxhinier pranë DPSHTRR ( Ministria e Transporteve .Drejtoria e Përgjithshme Shërbimeve dhe Transporteve Rrugore),vë re se meshkujt janë më të ligj se femrat apo dhe në institucionet e tjera. Shikoj që xhelozia e meshkujve është shumë arrogante, meskine shpesh herë vulgare. Ndërsa xhelozia e një femre konfigurohet në gjëra të vogla, pa rëndësi gati të papërfillshme ( për mua), ku ato të përgojojnë,si vishesh, si ecën, si i mban flokët apo këpucët, e sigurisht kjo për mua kjo është xhelozi kalimtare ndërsa xhelozia mashkullore është e rrezikshme .
-Ku do ti kaloni pushimet verore..?
Problem kjo puna e pushimeve por këto ditë do nisem për ca pushimesh në Stamboll me djalin tim dhe në kthim ca Ditë në Bregdetin e bukur të Vlorës.
-Syzet dhe rrobat e banjës të preferuara?
Syzet që mbaj në zyrë apo kur udhëtoj me makinë natën janë të “Ray Ban” ndërsa syzet e diellit “Guçi”, këto për momentin.
-Ushqimi veror i preferuar?
Nuk është se jam shumë e dhënë pas ushqimit apo dhe që të bëj diferenca mes stinëve por shtoj dozën e ngrënies së akulloreve (hahahahhhahah) dhe pse e di që është e dëmshme për kilet që merr. Por nuk heq dorë lehtë nga gjërat që dua. .
– Si do ta përkufizoni dashurinë?
Akoma beson se ekziston sidomos pos – adoleshencës??? Nuk besoj se jam e aftë të jap një përkufizim në këtë pike, pasi një të saktë nuk e kanë bërë as studiues të këtij termi. Dashuria ka forma dhe mënyra të ndryshme të ekzistencës së saj. Ku ka dashuri për prind, fëmijë, të afërm , miq, apo dashuri për ushqim apo dhe gjërat e konsumit të përditshëm. Por nëse e keni fjalë për dashuri në lidhje me një person athere është gjë tjetër, pasi unë besoj pak dhe aspak në ekzistencën e saj..
-Kur ndiheni mirë kur ju thonë jeni e bukur, apo këndoni bukur?
Përsa ju përket pjesës së komplimenteve jam lodhur dhe madje, shpesh kthehem më arrogante apo me ironi pasi, sa më shumë kalojnë vitet, njeriu kërkon të vlerësohet për gjëra jo të konsumit të përditshëm, por për vlerat që ka ajo pjesë e dukshme apo fasada që disponon secili..
– Çfarë do të lexoni gjatë pushimeve?
Nuk po të gënjej nëse të them se kam marrë diçka të lexoj, nuk kam kohë as për veten time kur shkoj në pushime pasi e gjitha jam ne dispozicion të djalit tim. Të gjitha mamatë më kuptojnë shumë mire në këtë pjesë…
– Më mirë ndihesh mes meshkujve apo mes femrave?
Nuk e kam menduar ndonjëherë këtë zgjedhje pasi kur dal për kafe apo ndonjë darkë dal me shoqëri që ndihem mirë.
-Kush është ai ajo që ju frymëzon më shumë në punë apo muzikë?
Djali im.
-Flitet se Bona ditët e fundit para klipit ka bërë operacion gjokset. a është e vërtetë?
·Unë quhem Valbona Peraj dhe jo për mungesë lekësh por as që e mendoj të bëj ndërhyrje të tilla në fizikun tim. Gjokset i kam origjinal si mi ka dhënë perëndia. Nuk preferoj të qëndroj në tregun e muzikës apo ekranit duke u mbajtur nga operacionet plastike. Disa femra harrojnë se pamja të tërheq e para dhe vlerësohet e fundit. Në këto kushte më pëlqen të më pëlqejnë me të mirat dhe defektet që kam. Me një fjalë kjo është ajo që më bën të veçantë sa herë që vi në ekran. Pra të kanë gënjyer.. haahhahaha
-Thuhet se pas një femre të mirë, është një burrë i suksesshëm, por dhe pas një të dashuri politikan qëndron një femër e bukur që bën show? Kush qëndron pas Bonës?.
Deri diku keni shumë të drejtë .Por kjo nuk ka lidhje me mua, apo me punën apo prezantimet e mia aktuale, pasi nuk është se unë jam “non stop” në ekran apo i jam përkushtuar kësaj pjese shumë. Por mund ta rezervoni këtë pyetje ndoshta për një periudhë të më vonshme hhahahaha ( shaka) . . Aktualisht pas Bonës nuk qëndron askush, por vetëm Bona.
E vërtet është se keni të dashur politikan?
Hahahahah, nuk do ishte keq kjo që thua, por politikanët po i mbajnë me bukë biznesmenët ….Nuk kam as biznesmenë, se atherë do sorollatesha me X5.
– Keni shumë ambicie, tashmë diku keni hedhur idenë se në zgjedhjet e ardhshme do kandidoni si deputete, por me kë parti ende nuk dihet. Kjo është sfida juaj e radhës?
Hahahahha! NDOSHTA…PSE JO? He zot, më duket se as te pasqyra nuk duhet të besosh, se te këmisha që ke veshur jo e jo. Kam patur shumë oferta partish për të qenë pjesë e tyre por ….përsa i përket se cilës Parti do ta mësosh në momentin e duhur. Lajmi do kalojë më parë tek ju. Di të them se besimi në një parti është si besimi fetar që mban.
-Kur ndihet më mirë Bona pas një dreke të shijshme me prodhime deti apo pas një seksi me të dashurin e zemrës…apo të dyja bashkë?
As njëra e as tjetra …pasi nuk jam shumë hamëse, apo dashamirëse e madhe e ushqimeve dhe e dyta nuk kam të dashur e as që dua të kem për momentin. Dashuria ime është vetëm Albo dhe ma beso se po e shijoj në maksimum fëmijën tim,që e kam vetëm për vete e që se ndaj me askënd tjetër( nuk jam egoiste). Jam në një periudhë qetësie pas një rrebeshi të furishëm që më përballi jeta në rrugë time.. .
-Kë beson më shumë një shoqe të ngushtë apo një shok të ngushtë?
-Shoqja ime e vetme është mami im e adhurueshme…
Nga shoqet e kam pësuar, por mendoj se deri diku dhe kam mësuar nga pabesia e tyre, ku fatkeqësisht apo fatmirësisht, nuk besoj verbërisht më tek asnjë, ku me bindje them që, më besim kam tek një shok se te një shoqe….

Intervistë e Raimonda Moisiut me poetin Bardhyl Maliqi në 60 vjetorin e lindjes/
-Ka qindra vlerësime për poezinë tuaj nga disa prej portaleve dhe mediave ballkanike, me thënie nga më suprizueset, po përmend disa: profesoresha kroate Ana Ivelaj ju quan Zëri poetik modern i Ilirisë antike, gazetari dhe shkrimtari Ivan Raos ju quan gjigand i poezisë shqipe, poeti Maliqi flet me plotninë e shpirtit dhe me ndjesinë e zemrës. Në fakt, vepra e tij si një vepër jashtëzakonisht e rëndësishme letrare, tani ka nevojë për t’u pranuar dhe dëshmuar edhe në rrafshin europian. Poeti dhe shkrimtari boshnjak Senahid Neziroviç ju konsideron bard të poetikës së krahasimit etj. Këto janë vlerësime reale apo si rëndom edhe tek ne, të hiperbolizuara?
Të gjitha vlerësimet e rëndësishme janë bërë nënga personalitete të kulturës ballkanike, në to ka edhe dashamirësi, edhe subjektivizëm, edhe kufij relativë të njohjes edhe hiperbolizim, por ka dhe një mbështetje të argumentuar dhe reale. P.sh. Profesorja kroate Ana Ivelaj ishte shumë e motivuar nga poema ime Ankthi i Statujave dhe hiqte paralele me kulturën shqiptaro-kroate me atë ilire të Dalmacisë.Po kështu edhe profesore Nevenka Nekiç. Ndërsa profesorë të tjerë kroatë pëlqenin klimën e poezisë, truallin metaforik të saj, motivet interesante etj. Vlerësimi Gjigand i poezisë shqipe është thjesht një hiperbolë letrare, ashtu siç është vlerësimi me çmim special për poemën time Akuarel për Zagrebin më tepër shenjë mirënjohje dhe dashamirësie e Unionit Paneuropian të Kulturës Kroate. Më tepër më duken të mbështetura në një vlerësim real çmimi special i marrë në Kongresin e dytë të UNESKOS për Ballkanin zhvilluar në Atalanti (2011), pasi poema Perandoria e zogjve ishte plotësisht në aksin e tematikës së kongresit për vllazërimin e botëve, siç thotë edhe letra e vlerësimit që i përcollën ata Ministrisë sonë të Kulturës dhe Ministrisë së Arsimit. Po kështu çmimi i Maratonës Poetike të Sarajevos ka më tepër mbështetje dhe argumentim, pasi poema Kur ndriçojnë pikëllimet ka një theksim të realiteteve të sotme socialpsikologjike ballkanike, këtë e thekson edhe në motivimin e çmimit akademiku Sabahudin Hadžialić (Sarajevo.2012) etj.
– Disa libra të botuar, të fushave të ndryshme: letersi, pedagogji, psikologji, gjuhesi, e veçanërisht tërheqin vemendjen disa vëllime me poezi në gjuhën shqipe, angleze, kroate, rumune, botime të shumllojshme në dhjetra antologji ballkanike, 12 Çmime kombëtare e ndërkombëtare për penën tuaj, që dëshmojnë gjithnjë e më shumë se jeni ndër poetët e mirënjohur në dekadat e demokracisë në atdhe. A ka diçka të tillë në fëmijërinë tuaj që ju hapi rrugën për t’u bërë poet?
Fëmijëria më troket në kujtesë nga thellësitë e pavetëdijes, ajo me çikrikun e kohës nxjerr amfora kujtimesh të mbytura. Ndaj them se ç’vlerë kanë koralet apo luftanijet e zhytura në dete, para këtij dritësimi të çuditshëm? Gjyshja ka qenë e veçanta e patjetërsueshme e femijërisë sime. Ajo ishte nje grua e imët, por e fortë, kishte një djalë, vetëm babanë tim, dhe unë duke qenë fëmija i parë u bëra manari i saj. Ajo këndonte bukur, dinte mijra këngë. Ishte sqimëtare në zgjedhje, shumë e saktë në korrektime, ajo ishte Aristoteli im i parë, kam thënë dikur. E them edhe tani. Ka kohë që s’jeton më. Por Ëngjëll im mbrojtës zbret në tokë dhe ndalet tek rrota e mullirit, ku bluanim blihur. Aty m’u përgjakën gjunjët për herën e parë; atëherë kur qiparisi ishe më foshnjë se unë, një bistak fillestar. Tani mrekullohem vërtet, se sot ai është dhjetë bojë njeriu dhe kallet i gjithë brenda meje, ndaj unë ndihem i fortë sa dhjetë burra, si kurrë më parë. Ndaj them se ishull vetmitar nuk është kjo plagë që dhemb, shtëpia e fëmijërisë është thelb i saj, sa herë e gërvish aq herë përgjaket, atje në brendësinë e një shteti të huaj, ku çamërit kanë djepet dhe varret, atje ku shqip ligjërojnë burimet dhe shqip e kanë emrin arat dhe malet e rrëgjuar prej mallit. Atje ullinjtë e stërlashtë, limonët dhe portokajtë kurrë nuk harrojnë t’i ndezin llambadarët në të katër stinët e pritjes, me zemër në dorë prej dhimbjes dhe mallit.
-Cfarë ju ka pëlqyer në adoleshencë për të lexuar? Cilët nga autorët tanë pëlqeje më shumë?
Më tepër se librat kam lexuar natyrën, e kam adhuruar atë, e adhuroj edha tani. Por edhe për të lexuar kam lexuar mjaft. Ne leximin e kemi pasur edukatë, në shtëpinë tonë kishte libra të gjyshit, të babait dhe tonat, ndërsa sot ka edhe libra të fëmijëve tanë. Mbase leximet e mia i kanë favorizuar punët intelektuale të prindërve të mi. Nëna ishte mësuese e babi përgjegjës i qendrës kulturore të qytetit të Konispolit, aty ishte edhe kinemaja edhe biblioteka. Po të perfrazoja poezinë time “MANGALLI I YJEVE” do të pasqyrohej pikërisht kjo klimë leximi. Unë aty them se qielli më dukej si një mangall i madh i përmbysur. Nën thëngjijtë e tij sa herë më zuri gjumi, mbi qilimin e barit kur shfletoja Botanikën, pas venitjes së yjeve në brigjet e një lumi. Dhe më zgjonin kecat duke më kërkuar kryet për dyluftim, dhe më zgjonin ftujat duke kërkuar kripë në grushtin tim. Dhe më zgjonte zëri i gjyshes duke më thirrur emrin nëpër natë, dhe më zgjonte kërcinjve një thupër lofatë… Qielli një mangall i madh i prushuar, jashtë bëka ftohtë, unë zgjas të ngroh duart! Më beson apo jo Monda, por unë edhe sot zgjas duart t’i ngroh në mangallin e yjeve. E nëse përfytyrojmë një çast se këta yje janë shpirtrat e poetëve dhe shkrimtarëve, atëherë do të thosha se në femijërinë time dominonin librat e përkthyer nga gjuha ruse, angleze dhe frënge. Edhe autorët tanë i kam dashur shumë. De Rada, Naimi, Migjeni, Poradeci, Kadareja, por edhe shkrimtarët e trevës sime, atyre me origjinë nga Çamëria e kam fjalën, si Mitrush Kuteli, Faik Konica, Bilal Xhaferi etj. E megjithatë libri i parë që kam lexuar vërtet ka qenë një libër i dhuruar nga shkolla si nxënës i dalluar, “Heroizmat e Fatbardh Pikaloshit”, i Profesor Bedri Dedes. Kur ia kam thenë këtë profesorit e vërejta mirë se ju bë qefi. Kam qenë me studime pasuniversitare atëherë. Isha në shoqërinë e Profesor Bedriut dhe të Ismail Kadaresë. Kur i thashë Ismailit se disa nga poemat e tij i dija përmendësh, i rrezëlliu fytyra. Shkrimarët s’janë veçse fëmijë të rritur, gëzohen edhe për gjera të vogla.
– Cila ka qënë poezia apo tregimi i parë që keni shkruar?
Në femijëri kam pikturuar, piktura ka qenë dashuria ime e parë, për moshën parashkollore e kam fjalën. Megjithëse mund të them sa ato kanë qenë pasione binjake. Pas mbarimit te arsimit te detyrueshëm konkurova dhe fitova për të shkuar në liceun artistik, por një i njohur i familjes në praninë time i tha babit, ku do punojë pas kësaj, bojaxhi në komunale, ose dizinjator. Bojaxhi behej edhe pa shkollë. Babi e dëgjoi me zemër të thyer. Çoje per gjuhë frenge, or burrë. Frengjishtja është gjuhë kulture, gjuhë diplomacie dhe arti. Dhe kështu u takuam bashkë në shkollën “Asim Vokshi” në Tiranë. Por pas nje jave erdhi nje urdhër i çuditshëm nga Ministria e Arsimit. Ata që kanë bërë rusisht në arsimin e detyrueshëm do ta vazhdojnë për rusisht të mesmen e gjuhëve të huaja. U mërzita shumë dhe desha të shkoja përsëri në lice. Por përdhunshëm u detyrova të vazhdoja për gjuhët e huaja. Mësueset shqiptare të rusishtes ishn robote të rregullave garmatikore. Mësuesja ruse më thoshte ditën e provimit me gojë të maturës, vazhdo fol se po i shpreh bukur mendimet. Gjirokastritja mistrece ndërhynte. Leri këto pallavra, po futu në analizë gramatikore. Kjo ishte arsyeja që në atë çast vendosa që arsimin e lartë ta ndiqja për letërsi ose filozofi. Megjithatë rusishtja më ka shërbyer mjaft. Poetët rusë isha në gjendje t’i përktheja mjaft mirë. Rusishtja më shërben edhe tani. Nëse e mban mend kabinatet e shkollës dhe stendat e letërsisë dhe të humorit i dizenjoja unë. Fillimisht kam shkruar poezi. Poezinë e parë e kam shkruar dhe botuar në revistën “Pionieri”, kur isha në klasën e pestë. Ishte një poezi për krojet. Konispoli kishte disa kroje, por ato kishin pak ujë dhe në to kishte radhë të gjata, grumbulloheshin shumë njerëz. Bëheshin biseda nga më të ndryshmet. Ato ishin universitete falas. Këtë gjendje përshkruaj. Natyrisht anën pozitive të saj. Figura që mbaj mend ishte se krojet jan si gjinjtë e nuses që mëkojnë me qumësht fëmijët. Toka ishte nusja. Po të shihje të mbjellat, drurët frutorë, vreshtat dhe ullishtet e Konispolit do të më thoshe se ke të drejtë. Këtë përfytyrim ruaj nga krijimi im i parë.
– Cilat janë temat më të pëlqyeshme në krijimtarinë tuaj? Sa janë motivet vetiake?
Temat më të pëlqyeshme janë ato që lidhen me vendlindjen, me famljen time, me Konispolin dhe me Çamërinë; në kuptim të mirëfilltë ato janë edhe vetiake, ra kanë një nënshtresëzim të fortë psikologjik. Të gjithë poetët dhe shkrimtarët i mëkon vendlindja. Ajo është perëndesha e tyre e frymëzimit. A mund ta kuptoni De Radën pa Makin dhe Kalabrinë, po Naimin pa Frashërin, Kadarenë pa Gjirokastrën, Lazgushin pa Po(g)radecin, Dritëronë pa Menkulasin apo Migjenin pa Shkodrën? Gjatë promovimit të botimeve të mia në Kroaci dhe në Bosnjë kjo m’u tha qartë nga profesorët kroatë. Prof. Dr. Ana Ivelaj apo Prof. Dr Nadia Nekiç u janë referuar posatçërisht këtyre krijimeve, p.sh. poemave: Shirat e vjeshtës (poemë për Konispolin), Jon, i dëshiruari im, Kur ndriçojnë pikëllimet, (poemë për Sarandën), Një lis me degë na u rrëzua (poemë për babanë), Farëzat e grurit (poemë për nënën) etj. Por ka edhe një tjetër qerthull tematik të rëndësishëm. Thelbin e tij e ka ravijëzuar për herë të parë kritika boshnjake gjatë Maratonës Poetike të Sarajevos. Unë po e them me gojën e një ish nxënësi tim, Ylli Kolës, që ka studiuar filozofi. Ai thotë kështu: tek ky libër nëpërmjet ” zogjve ” janë nënkuptuar tema të cilat janë plagë të nxehta në këto momente për planetin , ambientalizmi, rracizmi, politika, liria etj. Por përzgjedhësi i krijimtarisë në marathonën poetike vëren edhe diçka tjetër, ja se si shprehet ai. “Historia e brendësisë së jetës me shkurtësinë e saj, të qenit i ri dhe i guximshëm brenda shpirtit të tij, poeti mund t’i bëjë pyetje të përçarta vetëvetes duke pirë kafen e përjetësisë. (Përzgjedhësi i Maratonës së Poezisë Sabahudin Hadžialić, Sarajevo, më 21.3.2012)
– A mund të na thoni një nga poezitë tuaja më të dashura? Për të dhënë një poezi cila është pjesa më e vështirë?
Mund të përzgjidhja disa prej tyre, por po iu referohem poezive të cilat iu parapëlqenin poetëve dhe kritikëve, p.sh. Ali Podrimjes. Kjo është një temë të cilën unë e kam diskutuar disa herë me të. Për mua pjesa më interesante, është nxitja, motivi poetik, ajo ç’ka bëhet shkas për ta shkruar një poezi, tregim apo ese. Psh. Tek poezia Pasqyrat, unë i referohem një rasti konkret ku unë dhe 7 vajza të shkollave Antoni Athanas, Hasan Tahsini dhe Namik Delvina të shpallura fituese në konkurset e Ministrisë së Arsimit dhe të Fondacionit për një shoqeri të hapur po shkonte në Tiranë. Psqyra e autobuzit lëvizte dhe fatorinos i mbetën duart në të. Po kështu vajzat loznin, qeshnin, ngacmonin shoferin, këndonin këngë me hoka etj. Kjo paralele mes dy pasqyrave ishte intresante. Po ua citoj poezinë meqë është e shkurtër, ajo është vlerësuar me çmim në një konkurs ballkanik të zhvilluar në Sarandë në qershor 2007. Pasqyrat janë vajza tekanjoze, /Naïve, çapraze, herë-herë nervoze./Në cipën e hollë, të shëndritshme, delikate,/Shpirti … në gracka iluzionesh të kapet.//Pasqyrat janë si femrat: gjithnjë gënjeshtare,/Me forma joshëse, konvekse, konkave./Dhe në do të njohësh të gjithë të vërtetën,/Në sytë e tyre shikohu gjithë jetën.//Në çaste intime, të bukura, ireale,/Shfaqen siç janë: të këndshme, reale,/Me gjithë dobësitë dhe vyrtytet njerëzore./Femrat! / Ah femrat,/pasqyrat tekanjoze!…Poetët Xhevahir Spahiu, Mujo Buçpapaj, Ivan Djumoviç, Nevenka Nekiç, Kostas Nusias, etj. u pëlqen më tepër poema për babanë. Poetja dhe piktorja kroate Danica Vukelic tha se kishte lexuar qindra poema dhe poezi për nënat, por me këtë poemë për babanë nuk mund të krasahohet asnjë. Ajo thjesht është një vepër madhështore!

– Në tërësi ju jeni një poet i shëndetshëm, me besimin solid për jetën; megjithatë herë-herë vihen re doza melankolie të ndjeshme, Si bashkëjetojnë optimizmi me pesimizmin te ju?
Interesante, me ty Monda. Nuk besoj se ke lexuar gjithçka që shkruhet për poezinë time në podiumet e prezantimit të librave apo në shkrimet kritike, por kjo ishte qartësisht ajo qe u shpreh gjatë prezantimit te botimit tim në bibliotekën kombëtare të Zagrebit, ku isha i ftuar nga Shoqata e Artisteve “August Senoa”, qe përktheu, botoi librin tim dhe organizoi ketë promovim krijimtarie në bashkëpunim me Unionin e Shqiptareve të Kroacisë. Por kjo më qartsisht duket në fjalët referenciale të profesores kroate Nevenka Nekiç “Grackat e hiçit modern pёrqafojnё globalen duke shmangur heshtat e misterit tё perёndeshave ilire, duke thithur sensualitetin e jetёs, qё vjen nga hingёllimat e hergjeleve dhe diku ju mund tё dёgjoni zёrin e buçimёs sё ujvarave, qё nuk mund ta thyejnё harmoninё e universit qё ravijёzohet nё buzёqeshjen e vajzave. Kёto skena tё shpejta piktoreske e japin plotёsinё e jetёs si nё stilin barok dhe besimin nё kujtesёn e pёrjetёsisё siç thotё poeti. Komponentja atdhedashёse e kёtyre kёngёve si dhe e poemave tё tjera vjen prej elementit dhe ngjarjeve personale nё aspektin e formёs. Kjo ndihmon qё marrёdheniet empatike tё tij tё bёhen edhe tonat, jo vetёm pёr shkak tё mёnyrёs se si i jep, por edhe tё ngjashmёrisё dhe gjykimit historik. Nё kёtё libёr me ndjeshmёri dhe poetikё tё vёrtetё na vjen Bardhyl Maliqi me vargjet e brishta, me jehonёn e kёngёve pёr femijёrinё, me metaforat e gjelbra, dhe fjalёt e rralla tё shpallura si urtёsi. Dhe pa marrё parasysh se sa e pikёlluar ёshtё kjo poezi, ajo mё shumё ka jetё, dashuri dhe bukuri. “ Bashkjetesa e të kundërtave është thelbi i realitetit filozofik dhe jetësor. Shiko p.sh. filma në eksplorer natyre apo planet eksplorer dhe do te bindesh se diversiteti dhe uniteti i të kundërtave është realitet e jo fantazi. Unë përgjithësisht kam vështrim pozitiv mbi jetën, kjo është vaksina ime kundër stresit të realiteteve tona të përditshme sociale e politike, kundër diktaturës së sendeve, mungesa e të cilave na robëron, na bën borxhëli, na kthen në konsumatorë dhe në vartës të droguar nga prehja, parazitizmi, interneti, politika, pseudopatriotizmi etj.
– Ju jeni poet. Qindra vargje poetike lirike, patriotike, qytetare me ton protestues e intelektual të përmbledhura në disa vëllime me poezi. Po citoj disa tituj të tyre; Lulet e Shegës, Pasqyrat, vëllimet me poema Ankthi i Statujave, Perandoria e zogjve etj. Por ju keni vepra të rëndësishme edhe në fusha të pedagogjisë, gjuhësise, komunikimit, etikes, psikologjisë, eseistikës, kritikës letrare etj. Po citoj sërish diasa tituj: Shije të rrezikuara, Qortimi i hartimeve, Morfologjia-tekst per studentët, Shkollat me dyer të hapura, Etika rrjedhave të komunikimit, Detyrat e shtëpisë, etj. Ç’mund të na thoni për këtë përvojë interesante e përkushtim profesional? A buron kjo prej shkollimit tuaj kompleks?
Saktësisht po! Pas mbarimit të fakultetit për gjuhë dhe letërsi dhe një stazhi pune pas pesë vjetësh m’u dha rasti të ndjek studimet pasuniversitare për pedagogji e psikologji. Pika ime e fortë ishte nota mesatare e fakultetit që më krijoi mundësinë e zgjedhjes. Kisha ëndërr të hulumtoja në brendësinë e procesit krijues, për këtë duhej patjetër psikologjia. Doja të isha mësues i vërtetë, i sukseshëm dhe jo papagall me universitet, për këtë më duhej pedagogjia. Dhe ja arrita. Studimte e dyta pasuniversitare i kam po në këto fusha, flas për masterin shkencor dhe doktoraturën. Kjo më çoi natyrshëm në një fushë tjetër krijimtarie. Unë nuk i shoh të ndara, por të integruara në botën time. Kam dashur të jem kështu. Ajshtajni në letrën që i shkruan të bijës i thotë se sekreti i madh i universit është dashuria!
– Çfarë shërben si frymëzim për të shkruar poezi? A keni ndonjë ndjesi të veçantë kur ju shkruani një poezi të bukur, të ndjeshme e të mirë?
Ka mjaft mundësi përgjigjesh për këtë pyetje, frymëzimi për të shkruar poezi është botë përjetim dhe këndvështrim personal, se përndryshe do të ishin të gjithë poetë e për më tepër poezitë do të ishin shkruar me kopjativ, por nuk është kështu. Vargjet nuk janë fije makaronash që përgatiten nga amvisat në shtëpi sipas një teknologjie të caktuar të zënise së brumit. Poezia ka përparësi të ndryshme në poetë të ndryshëm, saktësisht çdo poezi është e ndryshme qysh në ngjizje, kjo i jep asaj origjinalitet. Veshja e jashtme e mendimit është çështje kohezioni, detajet e përdorura, figuracioni, lloji i vargut janë në varësi të gjetjes artistike. Kështu p.sh. në poemën time për babanë thelbësore ishte se isha krenar për të, ko më çon te figura e lisit me degë, te madhështia e tij si burrë, ndërsa poema për nënën dominohet nga ndjesia e keqardhjes, e vetëdijes për sakrifikimin që ajo e kishte të ngjizur shpirtërisht, kjo më çoi te figura e farëzave të grurit që treten në barkun e dheut për të çelur bimët e reja. Ajo ishte mësuese, ishte dhe nënë që u sakrifikua tërë jetën për edukimin e të rinjve. Pas vdekjes së babit nëna mbeti vetëm, pati probleme me vetëdijen, me kujtesën etj. Kërkonte kaçurelat e mija të femijërisë në kokën e një burri që po shkonte drejt të gjashtëdhjetave, kërkonte babanë dhe unë i thosha se ka shkuar tek mbesat në Anerikë dhe ajo e besonte. Kur shkruan një poezi që ty të ngop brenda vetes, ke një ndjesi të veçantë, nuk mund të them të bukur, pasi mund të jetë mallëngjyese dhe trishtuese. Unë për vete kam ndjesinë e fluturimit. Dhe kjo jo vetm kur shkruan për zogjtë si në rastin e poemës Perandoria e zogjve.
– Më thatë se keni interes për psikologjinë e krijimit. Keni interes thjesht si krijues apo si studiues? Cfarë është muza për ju, është aftësi gjenetike, sipas mendimit tuaj?
Psikologjia e krijimit më intereson vërtet dhe më intereson në të dyja rrafshet, si krijues dhe si studiues. Laboratorët poetikë nuk funksionojnë njësoj, këtu ka shumë rëndësi botëpërjetimi, kujtesa emocionale, ndjeshmëria, aftësia përsiatëse, bota e kureshtjes dhe e interesave, ëndërrimi, projektimi i rrugëzgjidhjeve. Do të mund të merrrja mjaft shembuj konkretë, por do të shkonte gjatë. Në romanin Nata e Ustikës, Petro Marko thotë me gojën e Ricos se vajzat italiane janë si prtokajtë nën dritën e hënës, a do të thonte kështu nëse autori nuk do të ishte nga bregdeti i Himarës (Dhërmi)? Pse Mjeda p.sh zgjedh mollët e kuquna në degë dhe qershijat lidhë më një rrëfanë? Kjo lidhet me trvën ndaj më poshtë vazhdon, ku fillojnë kufijtë e geget, rrojnë dy çika me një nanë. Kur kjo ndodh me figurën stilistke, pa mendoni se sa psikologji krijimi ka në botën e brendshme të çdo persaonazhi? Më pyesni për muzën, nëse është ose jo aftësi gjenetike. Studumet mbi inteligjencat e lindura, prirjet, aftësitë, dhuntitë dhe talentet tani kanë një përgjigje më të plotë për këtë. Ato kanë një bazë gjenetike, e cila nëse nuk kultivohet me punë ndodh të atrofizohet, herët ose vonë. Veçse të kemi të qartë një gje muzat nuk i takojnë vetëm letërsisë dhe arteve, as vetëm shkencës, por krijimtarisë në përgjithësi. Edhe bujku që bën një vetullore ulliri në tokë të pjerrët, edhe projektuesi i Kullës së Pizës ishin krijues apo jo?
– Ju i kini kushtuar një studim interesant e profesional; “Botës së femrës në Eposin e Kreshnikëve”, i dedikohet tërësisht brishtësisë dhe dlirësisë femërore, këtij simboli shpirtëror të njerëzimit. Cili është “çelësi sekret” që ju mbartni në këtë studimin tuaj?
Bota e femrës në Eposin E Kreshnikëve ka qenë tema e studimit pasuniversitar në vitet 1983-84, isht një studim në rrafshin e etnopsikologjisë, ku kam pasur dy drejtues shkencore, prof. Bedri deden në psikologji dhe bashkepunëtorin e vjetër shkencor (flas me terminologjinë e kohës) në folklor, por kam pasur edhe një prijës shpirtëror dhe shkencor njëherësh, studiuesin Veis sejko nga Konispoli, një jurist me dy fakultete që punonte si cigareshitës për shkak të regjimit diktatorial. Kam lexuar mjaft studime shqiptare dhe të huaja në lidhje me eposin. Por dua të bëj një saktësim. Studimi nuk i dedikohet tërësisht brishtësisë dhe dlirësisë femërore, këtij simboi shpirtëror të njerëzimit, thelbi është se femrat shqiptare apo të huaja jepen me veçori dhe tipologji të karakterit të femrës shqiptare, ato nuk ishin vetëm të bikura e intriguese si Tanusha, as vetëm të besës dhe përkushtiit njerëzor si motra e Gjergj Elez Alisë, as vetëm trimëresha si Fatime Sokolja apo vajza e plakut të moçëm (Omeri i ri) etj. Çelësi i suksesit unë mendoj se ishte nga njera an me bashkçpunimin me njerëz kompetentë e nga an tjetër fakti e në shkollën e mesme unë kam qenë në një klasë vetëm me vajza dhe i njihja mirë ato, siç të thuash u njihja shpirtin dhe botëkuptimin. Natyrisht ka dhe ndryshime të përvijuara nga greminat e historisë që qëndrojnë mes dy kohëve, por thelbi mbetet i njejtë.
– Cfarë mendoni për statusin aktual të kritikës? A ka kritikë të mirëfilltë sot për sot? Cili ka qënë keqkupimi më i ndjeshëm gjatë karrierës tuaj krijuese?
Duhet të jemi realistë kur flasim për kritikën letrare. Nuk mund të kërkojmë qiqra në hell, ne nuk kemi fuqi ekonomike të përgatisim kritikë dhe t’i punësojmë ata për të qenë të tillë. Por krijues me prirje kritike ka pasur gjithmonë. Nga Saranda ka qenë Adriatik Kallulli, andej është Josif Papagjoni e Bashkim Kuçuku si edhe unë. Problemi sot qëndron jo vetëm tek përgatitja speciale, as vetëm te vokacioni i lindur apo pagesa, por edhe te koha fizike. Kur unë punoj si mësues në kohën e punës më kufizohet liria e leximit të plotëruar, pasi pa njohje tërësore s’mund të gjykosh për krijimtarinë e një brezi apo të dhjetra dekadave. Pra kritika do të jetë e pjesshme dhe e zbehtë. Por ish redaktorë të kohës së diktaturës mendoj se nuk e kanë të drejtën morale dhe aftësimin profesional për të listuar krijuesit në rrafshe vlerësimesh kritike. Habitem si e marrin kurajon këta njerëz, më e pakta që mund të them është se janë hipokritë dhe të paturpshëm. Keqkuptimi im më i ndjeshëm me kritikën? Inekzistent. Kritika shqiptare thjesht më ka anashkaluar ajo ballkanike më ka hiperbolizuar. Por ka edhe mjaft përjashtime. Të huajt p.sh. e vlerësojnë mjaft parathënien e librit Perandoria e zogjve. E pra atë e ka shkruar një shkrimtar shqiptar. Vldimir Muça quhet. Nuk kam pasur njohje personale me të. Ai lexoi disa poema të miat dhe shkroi esenë POEMA SI RREZËLLIME TË SHPIRTIT JONIAN.