BashkĂ«bisedim me shkrimtarin shqiptaro-amerikan Pierre-Pandeli Simsia me banim nĂ« Nju Jork nĂ« studion e Televizionit ILIRĂT, Chicago/
*âMbetet enigmĂ« e paspjegueshme, furnizimi me libra nĂ« pikat e ndryshme tĂ« shitjes sĂ« librit jashtĂ« ShqipĂ«risĂ« nĂ« SpanjĂ«, nĂ« Gjermani⊠dhe qĂ« shiten nĂ« euro me dyfishin e çmimit pĂ«rkatĂ«s pa lejen dhe tĂ« drejtĂ«n e autorit!/
*Mendoj se tani duhet ndjekur rruga ligjore, sepse është cënuar e drejta e autorit (copyright) për të cilën mbahen edhe përgjegjësitë penale. /
â Zoti Simsia, mirseerdhĂ«t nĂ« studion e televizionit ILIRĂT.
â Mirsejugjeta zoti Borova. Ju faleminderit pĂ«r ftesĂ«n qĂ« mĂ«  bĂ«tĂ«. Falenderoj televizionin ILIRĂT, producentin GĂ«zim Muhaj. ĂshtĂ« nder, kĂ«naqĂ«si dhe privilegj tĂ« ndodhem kĂ«tu mes jush.
-Edhe ne ju falenderojmë që morët mundimin të vinit nga Nju Jorku i largët.
â Zoti Simsia, mĂ« parĂ« se tĂ« kalojmĂ« tek krijimtaria juaj letrare, Ă«shtĂ« kĂ«naqĂ«sia ime dhe e teleshikusit, tĂ« dijmĂ« nga vini, çfarĂ« keni studiuar, dhe pastaj do kalojmĂ« tek librat qĂ« ju keni botuar nĂ« emigracion.
â UnĂ« jam lindur dhe rritur nĂ« qytetin e lashtĂ«, nĂ« Berat, familje autoktone qytetare beratase. Kam jetuar nĂ« Berat deri nĂ« moshĂ«n tridhjetĂ« vjeçare. Jam diplomuar pĂ«r ekonomi finacĂ«, por, letĂ«rsia dhe muzika, kanĂ« qenĂ« tĂ« ngulitura nĂ« shpirtin tim, ushqimi shpirtĂ«ror qĂ« mĂ« kanĂ« shoqĂ«ruar gjithĂ« jetĂ«n time, pa tĂ« cilat, nuk mund tĂ« jetojâŠ
â Ju thoni, qĂ« keni lindur nĂ« Berat. Nuk ka mundĂ«si,  qĂ« njĂ« qytet si Berati,  tĂ« mos ju ketĂ« dhĂ«nĂ« atĂ« frymĂ«zim, atĂ« shtytjen e parĂ« pĂ«r tĂ« shkruar diçka. Mund tĂ« na flisni pak, ju lutem?
â ĂshtĂ« fat i madh tĂ« lindesh dhe tĂ« rritesh nĂ« Berat. ĂshtĂ« fat i madh tĂ« quhesh beratas. ĂshtĂ« nder dhe krenari pĂ«r cilindo qytetar ta prezantojĂ« Beratin, sepse, Berati njihet pĂ«r kulturĂ«n e tij tĂ« lashtĂ« sa çâĂ«shtĂ« vetĂ« mosha e tij gati 2500 vjeçar. Por, nĂ« rininĂ« time, Berati ka patur njĂ« jetĂ« tĂ« pasur kulturore artistike letrare, madje, tĂ« larmishme.
Berati ka patur lidhjen e shkrimtarĂ«ve, Berati ka patur estradĂ«n profesioniste, Berati ka patur teatrin profesionist, berati ka patur orkestrĂ«n simfonike, bandĂ«n e qytetit, grupin karakteristik me kĂ«ngĂ«t qytetare beratase, berati ka patur ansamblin e valleve popullore, Berati ka patur poetĂ«, shkrimtarĂ«, aktorĂ«, regjisorĂ«, muzikantĂ« tĂ« talentuar dhe tĂ« suksesshĂ«m⊠Pra, jeta letrare kulturore nĂ« Berat ka qenĂ« shumĂ« aktiveâŠ
â Ju sapo thatĂ«, se letĂ«rsinĂ« e keni ushqim shpirtĂ«ror. Cili ka qenĂ« krijimi juaj i parĂ«?
â MeqenĂ«se mĂ« pĂ«rmende fĂ«mijĂ«rinĂ«, mĂ« parĂ« sĂ« tĂ« pĂ«rgjigjem pĂ«r krijimin tim tĂ« parĂ«, dua tĂ« them se, letĂ«rsia lind tek njeriu, por Ă«shtĂ« edhe njĂ« shtysĂ« nga familja.
PĂ«rshembull, nĂ« nĂ«  familjen tonĂ« jemi marrĂ« me letĂ«rsi. UnĂ« kur shikoja motrat, prindĂ«rit e mi, sidomos babin e ndjerĂ« qĂ« lexonte shumĂ«, edhe unĂ« kisha njĂ«farĂ« âxhelozieâ. Pra, vetvetiu mĂ« lindte edhe mua dĂ«shira pĂ«r tĂ« lexuar. Ne nĂ« shtĂ«pinĂ« tonĂ« kemi patur njĂ« bibliotekĂ« shumĂ« tĂ« pasur me librat e kohĂ«s, gjĂ« qĂ« mĂ« nxiste edhe mua tĂ« lexoja. Sa pĂ«r pyetjen tuaj pĂ«r krijimin tim tĂ« aprĂ«, unĂ« kam qenĂ« njĂ« nxĂ«nĂ«s qĂ« vlerĂ«sohesha me notĂ«n maksimale nĂ«  shkollĂ«. NĂ« shkollĂ«n tetvjeçare nuk mund tĂ« them se kam shkruar vjersha, por, hartimet nĂ« shkollĂ« nĂ« atĂ« kohĂ«, kanĂ« qenĂ« edhe krijimtaritĂ« e mija letrare tĂ« para. NĂ« shkollĂ«n tetvjeçare, ne kemi patur kĂ«ndin e letrarit tĂ« ri, ku mĂ«suesi i gjuhĂ«-leximit nĂ« atĂ« kohĂ«, pĂ«rzgjidhte krijimet letrare mĂ« tĂ« mira dhe i vendoste nĂ« kĂ«ndin e letrarit tĂ« ri. Pra, pĂ«rzgjedhja e krijimtarisĂ« letrare ishte edhe njĂ« nxitje. Si gjithmonĂ«, nuk mund tĂ« ri pa pĂ«rmendur dy mĂ«sueset e mija tĂ« mrekullueshme tĂ« lĂ«ndĂ«s gjuhĂ« letĂ«rsi: Parashqevi Sahatçi, Lira Zaka, Elpiniqi Papa dhe Zyma Berisha nga Kosova, tĂ« cilat i pĂ«rshĂ«ndes me dashuri dhe respektin mĂ« tĂ« madh.
-Dhe menjëherë, pas viteve 90-të, si shumica e të gjithë shqiptarëve në atë kohë edhe ju emigruat. Ju, kaluat direkt në SH.B.A. apo në ndonjë shtet tjetër?
â UnĂ« jam larguar nga Berati, nga ShqipĂ«ria, mĂ« 2 prill, 1991 pĂ«r nĂ« Greqi. Atje u vendosa nĂ« AthinĂ«. Sigurisht, si çdo fillim i vĂ«shtirĂ« me njĂ« vend, me njĂ« jetĂ« krejtĂ«sisht tĂ« panjohur, me njĂ« sistem krejt ndryshe nga ai qĂ« ishim rritur ne dhe qĂ« e lamĂ« pas, edhe pse letĂ«rsinĂ« e kisha nĂ« shpirt, nĂ« gjak, nuk mund tĂ« shkruaja.NĂ« atĂ« kohĂ«, nĂ« AthinĂ« dilte gazeta EGNATIA, njĂ« tribunĂ« e shkĂ«lqyer shqiptare pĂ«r tĂ« gjithĂ« emigrantĂ«t shqiptarĂ«. UnĂ« atje nĂ« fillim u njoha me shkrimtarin Albert Zholi.Por, dua tĂ« pĂ«rmend shkrimtarin Kolec Traboini, i cili nĂ« fshehtĂ«si tĂ« madhe, nĂ« kushtet e tmerrshme, me frikĂ«n e madhe, sepse ishta koha kur policia greke zhvillonte operacionin FSHESA dhe ata njerĂ«z tĂ« nderuar, i gjithĂ« stafi qĂ« punonte pĂ«r atĂ« gazetĂ«, u munduan tĂ« nxirrnin atĂ« tribunĂ« shqiptare. Edhe unĂ« u aktivizova me publicistikĂ«. Shkrimet e mija ia jepja Albert Zholit, meqenĂ«se kishte kontakte mĂ« tĂ« shpeshta dhe nĂ«pĂ«rmjet tij, botoheshin nĂ« gazetĂ«.
â Le tĂ« kalojmĂ« pak tek letĂ«rsia e mirĂ«filltĂ« nĂ« emigracion, sepse edhe qellimi i kĂ«tij emisioni ky Ă«shtĂ«. A botuat libĂ«r nĂ« Greqi, tregime, poeziâŠ?
â NĂ« Greqi nuk botova tregime, por, po i rikthehem edhe njĂ«herĂ« viteve tĂ« shkollĂ«s sĂ« mesme. UnĂ« shkruaja vjersha nĂ« ato vite, madje disa prej tyre janĂ« bĂ«rĂ« edhe kĂ«ngĂ« nga kompozitorĂ«t: Teki Luari, Asqeri KadĂ«na dhe Fatmir Agalliu.
Në Athinë, tregimet që shkruaja në fletore i mbaja në sirtarë, në shtëpi. Por nuk mund ti botoja edhe pr arsye të kushteve ekonomike.
Pas gjashtë vjet qendrimi në Athinë, në korrik të vitit 1997, familjarisht, unë, bashkëshortja dhe dy djemtë tanë dy dhe katër vjeçë, emigruam si fitues të llotarisë amerikane për të qenë banor i përhershëm i Amerikës. në Sh.B.A. në Nju Jork, ku vazhdojmë të jetojmë edhe sot.
AtĂ«here, le tĂ« kalojmĂ« tek botimi juaj i parĂ«, qĂ« Ă«shtĂ« pĂ«rmbledhja me tregime: âLe tĂ« jem unĂ« ZamiraâŠâ Nga e marrin jetĂ«n tregimet, mund tĂ« na flisni ju lutem?
Para se tĂ« botoja vĂ«llimin me tregimie âLe tĂ« jem unĂ« ZamiraâŠâ siç tĂ« thash, kisha shkruar nĂ« fletore tregime dhe i mbaja nĂ« sirtar pĂ«r tĂ« pritur ditĂ«n e botimit. Por, kur erdha nĂ« Nju Jork, u njoha me miq dhe shokĂ« tĂ« rinj edhe nĂ«pĂ«rmjet gruplistave tĂ« ndryshme ku shkĂ«mbenim mendime tĂ« ndryshme me njĂ«ri tjetrin. madje fillova tĂ« shpĂ«rndaja disa nga ato tregime nĂ« ato gruplistat e ndryshme. Miku im, nĂ« atĂ« kohĂ«, virtual, shkrimtari Petraq Pali qĂ« jeton nĂ« Virginia, mĂ« informon se nĂ« Sh. B.A. Ă«shtĂ« krijuar Shoqata e ShkrimtarĂ«ve Shqiptaro-AmerikanĂ«.
Petraq Pali, qĂ« nĂ« atĂ« kohĂ« ka qenĂ« sekretar i shoqatĂ«s mĂ« sugjeron qĂ« tĂ« anĂ«tarĂ«sohem nĂ« shoqatĂ«. Por, sipas rregullit tĂ« shoqatĂ«s, pĂ«r tâu anĂ«tarĂ«suar, duhet tĂ« paktĂ«n tĂ« kesh botuar njĂ« libĂ«r letrar. Pra, mua mĂ« duhej qĂ« tĂ« botoja libĂ«r pĂ«r tâu anĂ«tarĂ«suar. Ky libĂ«r âLe tĂ« jem unĂ« ZamiraâŠâ Ă«shtĂ« botuar nĂ« vitin 2005 nga ShtĂ«pia Botuese ARBĂRIA, por jo se unĂ« kĂ«to tregime i kam shkruar nĂ« vitin 2005. Le tĂ« jem unĂ« Zamira⊠ështĂ« titulli i njĂ« prej tregimeve nĂ« libĂ«r nga i cili e ka marrĂ« edhe titullin.
Zamira pagon haraçin e njohjeve të moshës. Një dashuri e rastit, i prishi komplet jetën e saj të ardhme sipas konceptit të asaj kohe.
NĂ« libĂ«r janĂ« edhe tregime tĂ« tjera si: âMĂ«katiâ âNĂ« kĂ«rkim tĂ« varritâ, âArturiâ. â1 Prilliâ, âE vĂ«rtetaââŠ
Tregimi â1 prilliâ, pĂ«r vetĂ« titullin qĂ« ka, Ă«shtĂ« njĂ« tregim humoristik. NdĂ«rsa po tĂ« pĂ«rqendrohem tek tregimi âArturiâ, Ă«shtĂ« njĂ« jalĂ« i ri qĂ« Ă«ndĂ«ron AmerikĂ«n dhe pas shumĂ« peripecive nĂ« EvropĂ«, arrin ta prekĂ« Ă«ndrrĂ«n amerikane dhe vjen nĂ« Nju Jork, i cili, nĂ« fillim nuk gjen AmerikĂ«n e Ă«ndrrave. Por, shumĂ« shpejt amerikanizohet me jetĂ«n, madje edhe libersalizohet sipas jetĂ«s qĂ« bĂ«het kĂ«tu.
Nëse lexuesi do ketë në dorë këtë libër, çfarë mesazhi iu transmetoni ju nëpërmjet tregimeve tuaja?
Po të lexohen tregimet e ndryshme të këtij vëllimi, përshembull, lexuesi do njihet edhe me vështirësitë e jetës së paimagjinueshme që kemi jetuar.
Sot, është e pakonceptueshme, është qeharake, jo vetëm për ne që e kemi jetuar atë kohë, por  edhe për fëmnijët tanë, brezat e ardhshëm, vetë amerikanët nuk e besojnë, se si një familje shqiptare i takonte të shpenzonte vetëm 100 gram kafe në muaj. Ose një rast tjetër; është tepër e dhimbshme, kur një fëmij i sapolindur që i vdes mamaja në lindje e sipër, gjyshi i djalit, mes lutjeve i përlotur kërkon sheqer për ti bërë foshnjes sherbet, meqenëse nuk ka qumësht. Dhe të mendojmë, se edhe sheqeri në atë kohë ishte i racionuar me tollona për familje.
Mesazhin që unë i jap lexuesit sipas pyetjes suaj, është, që ne duhet të kthejmë kokën pas nga e kaluara jonë. Nëse brezi i sotëm rritet mes shumë të mirave, duke lexuar këtë libër, mëson edhe për jetën e vështirë që kanë kaluar prindërit e tyre.
Por nĂ«se njĂ«  i ri qĂ« Ă«shtĂ« lindur dhe rritur nĂ« AmerikĂ«  dhe i bie nĂ« dorĂ« libri âLe tĂ« jem unĂ« ZamiraâŠâ mendon se do emocionohet?
Unë sapo iu përgjigja edhe kësaj pyetje, por, në tregimet në libër ka shumë dhimbje. Më lejo të them edhe diçka; unë shkruaj vetëm me imagjinatën time, por që imagjinata ka lidhje me jetën reale. Nuk më pëlqen të shkruaj një histori të dëgjuar apo edhe një ngjarje të jetuar vetë. Pra, e ripërsëris edhe njëherë, unë gjithmonë shkruaj me imagjinatën time, por që ka lidhje me jetën reale.
Po tĂ« jap njĂ«  fakt nĂ« lidhje me pĂ«rgjigjen e pyetjes tĂ«nde. Kur ky libĂ«r u promovua nĂ« sallĂ«n e Lidhjes sĂ« ShkrimtarĂ«ve dhe ArtistĂ«ve nĂ« TiranĂ«, njĂ« pjesĂ«marrĂ«s, qĂ« unĂ« nuk e njihja fare, pasi mbaroi promovimi dhe ne po bisedonim me miq e shokĂ«, vjen dhe mĂ« pĂ«rqafon dhe mĂ« tha: âTĂ« lumtĂ«, 70% nĂ« libĂ«r jam unĂ«âŠâ NdĂ«rsa njĂ« i ri qĂ« Ă«shtĂ« lindur dhe rritur nĂ« AmerikĂ«, siç mĂ« pyete, konceptin e personazheve Aureli dhe Lorenci, do e quaj qesharake, sepse Ă«shtĂ« mĂ« se normaleâŠ
Le tĂ« kalojmĂ« nĂ« njĂ« tjetĂ«r botim, romani âNjĂ« dashuri e vrarĂ«â i cili Ă«shtĂ« vlerĂ«suar me çmimin âPena e ArtĂ«â nĂ« konkursin e ShoqatĂ«s sĂ« ShkrimtarĂ«ve Shqiptaro-AmerikanĂ«.
NjĂ« dashuri e vrarĂ«. QĂ« nga titulli, tĂ« fut nĂ« njĂ« gjendje qĂ« diçka Ă«shtĂ« shuar qĂ« nuk jeton mĂ«âŠ
Romani âNjĂ« dashuri e vrarĂ«â Ă«shtĂ« botuar pas vĂ«llimit me tregime âLe tĂ« jem unĂ« ZamiraâŠâ nga e njĂ«jta shtĂ«pi botuese âArbĂ«riaâ nĂ« TiranĂ«. ĂshtĂ« ribotuar dhe pritet tĂ« ribotohet prap. Kjo tregon se Ă«shtĂ« mirĂ«pritur nga lexuesi dhe nga kritika letrare. Madje njĂ« pjesĂ« e mirĂ« e lexuesve janĂ« shprehur se ky libĂ«r duhet tĂ« bĂ«het film, sepse nuk ka nevojĂ« fare pĂ«r ndĂ«rhyrje; skenari, pothuajse Ă«shtĂ« i gatshĂ«m.
Para 25 viteve, unĂ« kur jam larguar nga ShqipĂ«ria, kam patur dy brenga, dy pengje, nĂ« veten time. JanĂ« ato plagĂ«, qĂ« edhe sot vazhdojnĂ« tĂ« pikojnĂ« dhimbje; pra, janĂ« prostitucioni dhe gjakmarrja. Gjakmarrja ka qenĂ« njĂ« plagĂ« e vjetĂ«r e dhimbshme dhe, pas viteve 90-tĂ«, nĂ«se ajo plagĂ« kishte filluar koren e saj, korja e saj u gĂ«rvish dhimbshĂ«m. Prandaj them se ajo plagĂ« vazhdon tĂ« pikojĂ« dhimbje. NdĂ«rsa plaga tjetĂ«r qĂ« iu hap shoqĂ«risĂ« shqiptare pas viteve 90-tĂ«, Ă«shtĂ« prostitucioni, trafikimi i vajzave tĂ« pafajshme pĂ«r qellime pĂ«rfitimi. Dhe unĂ« kĂ«tĂ« plagĂ«n e dytĂ«, jam munduar ta pasqyroj nĂ« romanin âNjĂ« dashuri e vrarĂ«â
Pra,  një plagë, që edhe sot e kësaj dite, siç u shprehe edhe ti shumë bukur, vazhdon të pikojë dhimbje.
Kanë kaluar 25 vite dhe e ripërsëris, kjo plagë e rëndë vazhdon të pikojë dhimbje. Por, më i dhimbshëm është fakti, se të gjitha këto zhvillohen në hundën e shtetit shqiptar.
Ădo vajzĂ« e re apo djalĂ« i ri sot kĂ«rkon tĂ« largohet nga ShqipĂ«ria pĂ«r tĂ« studiuar jashtĂ« shtetit, apo edhe pĂ«r njĂ« jetĂ« mĂ«se normale.
Mendoj se ky libër është domethënës, sepse, jo çdokush janë Dorina. Dorina është personazhi kryesor në libër, është ajo vajza e re 17 vjeçare e pafajshme që ëndëronte një jetë të re, të bukur, një të ardhme me perspektivë. Por, e zhgënjyer nga i dashuri i saj, Saimiri, i cili i premtoi jetën e lumtur, jetën e ëndëruar jashtë Shqipërisë. Por, kur të dy me Saimirin mbëritën në tokën e huaj dhe menjëherë mësoi se ajo nuk ishte e fejuara e tij, por ishte gjuetia e radhës që kishte rrënë pre e një grupi të poshtër prostitucioni, ajo mendoi që, më mirë të sakrifikojë jetën e saj, sesa të ushtrojë atë profesion të ndyrë. Nuk janë të gjithë vajzat shqiptare prostituta, ashtu siç mund ti mendojë Evropa hipokrite. Mund të them se jam ndër të paktët që e përmend fjalën Evropa hipokrite në krijimtari letrare.
Po të jetonit në Shqipëri, do ta kishit shkruar këtë libër?
Po!
Me të njëjtat parametra që e keni shkruar në emigracion? Apo kur jeton në një vend si Sh. B. A. ti e ndjen më thellë atë plagë që e miundon vendin tonë?
Unë ju thash, kam 25 vite larguar nga Shqipëria dhe jetën atje e njoh nëpërmjet internetit, nëpërmjet lajmeve. Nëse do isha në Shqipëri, unë ndoshta do ta shkruaja edhe më dhimbshëm, sepse do ta jetoja më nga afër, megjithëse edhe në këtë libër, mendoj se është pasqyruar bukur dhimbja.
Nga romani âNjĂ« dashuri e vrarĂ«â ju kaloni nĂ« njĂ« vĂ«llim tjetĂ«r me tregime, tĂ« titulluar âKAFEJAâ
Unë ju thash që në fletore kisha shkruar tregime të ndryshme që prisnin dritën e botimit, madje ju thash që nuk më pëlqen të shkruaj një ngjarje të jetuar apo të dëgjuar, por vetëm me imagjinatën time. Por, po ua them; i vetmi tregim, pothaujse 100% personal është tregimi Kafeja, titullin e të cilit e mban edhe ky vëllim me tregime.
Pra, në këtë vëllim, po të lexojmë tregimin Kafeja, jeni ju.
Po! Ishte si njĂ« âdetyrimâ ndaj jetĂ«s sime, ndaj prindĂ«rve tĂ« mi tĂ« ndjerĂ«, ishte pengu i madh nĂ« jetĂ«n timeâŠ
Mos vazhdo mĂ« tej; le tâia lĂ«mĂ« lexuesit. PĂ«rveç tregimit Kafeja, nĂ« tregimet e tjera, nga i merrni temat? JanĂ« tema qĂ« i keni marrĂ« nĂ« emigracion, apo janĂ« tema tĂ« marra nga ShqipĂ«ria?
NĂ« vĂ«llim me tregime, janĂ« edhe tregimet e tjerĂ«: âRidiâ, âĂanta e panjohurâ âPas festimit tĂ« ShĂ«n Valentinitâ, âDiploma universitareâ, âGazetariââŠ
JanĂ« tema edhe nga emigracioni edhe nga ShqipĂ«ria. UnĂ« kam shpĂ«rndarĂ« disa prej tyre nĂ« rrjetet e ndryshme sociale. PĂ«rshembull, tregimin âRidiâ Ă«shtĂ« njĂ« tregim i dhimbshĂ«m, ku, pĂ«r fatin e tij tĂ« keq, nuk i shpĂ«ton kthetrave tĂ« vdekjes sĂ« mallkuar, sepse prindĂ«rit e tij nuk kanĂ« mundĂ«si financiare pĂ«r ta dĂ«rguar jashtĂ« shtetit pĂ«r kurim⊠Ose tregimi âDiploma universitareâ kam trajtuar temĂ«n e blerjes sĂ« diplomave nga studentĂ« tĂ« ndryshĂ«m me njĂ« shumĂ« tĂ« majme dollarĂ«sh, vetĂ«m e vetĂ«m pĂ«r tĂ« patur atĂ« diplomĂ« universitare online, e cila vetĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri mund ta kishte derĂ«n e hapur pĂ«r tĂ« gjetur vend pune.
Zoti Simsia! Pse ju pikërisht i përmbaheni temave nga vendi ynë dhe nuk trajtoni temat që shqetësojnë familjet shqiptare këtu.
UnĂ« kam trajtuar edhe temat e shqiptare kĂ«tu, madje nĂ« romanin tim tĂ« fundit: âNuse nĂ« derĂ«n e hasmit â i kam trajtuar gjerĂ«sisht. Por, nĂ«se ke qenĂ« i vĂ«mendshĂ«m nĂ« shtypin shqiptar âDIELLIâ dhe âLLLYRIAâqĂ« botohet kĂ«tu nĂ« Sh.B.A. janĂ« botuar dy tregimet e mija me temĂ«n amerikane dhe shqiptaro-amerikane. Por, pĂ«r ta plotĂ«suar pyetjen tuaj, po ua them se, sĂ« shpejti do keni nĂ« dorĂ« njĂ« roman me kĂ«tĂ« temĂ« qĂ« cituat ju.
MĂ« pas, ju  dilni pĂ«rpara lexuesit me njĂ« libĂ«r tjetĂ«r voluminoz: âFALEMINDERIT ShĂ«nime nĂ«pĂ«r viteâ ku janĂ« pĂ«rmbledhur publicistikĂ«, reportazhe, recensione librash, esse, bashkbisedime⊠pse kaluat pĂ«r botim nga letĂ«rsia e mirĂ«filltĂ« tek njĂ« libĂ«r voluminoz, qĂ« ju e keni titulluar me titullin e mĂ«sipĂ«rm?
U botua ky libër voluminoz, sepse unë shkruaj edhe publicistikë, edhe esse, edhe recensione librash⊠dhe mendova që të gjitha ato çfarë kisha shkruar nga gjinitë e ndryshme letrare ti përmblidhja në një libër të vetëm. Madje, në këtë libër janë përmbledhur gjysma e kësaj krijitarie; gjysma tjetër do përmblidhet në një vëllim tjetër, sigurisht, që edhe do botohet.
Pra, të gjitha këto përmbledhje janë shkruar në emigracion këtu në Amerikë?
Po! E gjithĂ« pĂ«rmbledhja nĂ« kĂ«tĂ« libĂ«r Ă«shtĂ« nga emigracioni. madje janĂ« pĂ«rmbledhur edhe biografia artistike e disa kĂ«ngĂ«tarĂ«ve qĂ« unĂ« i kam njohur nĂ«pĂ«rmjet ekranit tĂ« televizorit si teleshikues nĂ« vite tĂ« ndryshme. PĂ«rshembull, unĂ« kam shkruar: âLindita Theodhori nĂ« udhĂ«n e bukur tĂ« kĂ«ngĂ«sâ kam shkruar pĂ«r kĂ«ngĂ«tarĂ« tĂ« tjrĂ« si: Alida Hisku, Kozma Dushi, Tonin TĂ«rshana, Frederik Ndoci, Ema Qazimi, Luan Zhegu, Ludmilla BaballĂ«ku, Eduard Jubani,Liliana KondakçiâŠ
UnĂ« kam shumĂ« libra qĂ« edhe mâi kanĂ« dhuruar autorĂ« tĂ« ndryshĂ«m kĂ«tu nĂ« AmerikĂ« dhe, sigurisht, ata libra qĂ« mĂ« kanĂ« tĂ«rhequr kam shkruar mendimin tim nĂ« formĂ« recensioni. Pra janĂ« pĂ«rmbledhur recensione librash.
ĂuditĂ«risht, hap rastĂ«sisht librin dhe lexoj: NĂ« Chicago, nĂ« promovimin e dy librave tĂ« autores Diana Seitaj. Sinqerisht e them, e hapa rastĂ«sisht. NĂ«se njĂ« lexues e merr nĂ« dorĂ« kĂ«tĂ« libĂ«r voluminoz, çfarĂ« do gjej kĂ«tu? Pra, a do ketĂ« durim pĂ«r ta pĂ«rfunduar sĂ« lexuari? Ku Ă«shtĂ« ajo qĂ« ju i ofroni bashkatdhetarĂ«ve tanĂ«?
Unë kam qenë pjesëmarrës në shumë aktivitete të ndryshme të larmishme letrare kulturore artistike, madje edhe politike në shtete të ndryshme të Amerikës.
Durimi i lexuesit për të përfunduar një libër, varet, nëse ai libër është tërheqës apo jo. Ti, rastësisht, hape një fletë libri dhe lexove titullin e një reportazhi nga promovimi i librave të autores Diana Seitaj në Chicago. Si ky reportazhi kaq i bukur, kaq mbresëlënës që ju e dini edhe vetë, sepse keni qenë pjesëmarrës dhe drejtues, madje. Por, unë, siç e thash edhe më sipër, kam qenë pjesëmarrës në shumë aktivitete të ndryshme të larmishme. pra, një lexues nëpërmjet reportazheve do njihet me jetën letrare kulturore që zhvillojnë shqiptarët në shtete të ndryshme në Amerikë.
A ka gjĂ« mĂ« tĂ« bukur, kur lexuesi npĂ«rmjet reportazheve qĂ« unĂ« kam pasqyruar nĂ« libĂ«r njihet edhe me aktivitetet e ndryshme qĂ« zhvillohen nĂ« AmerikĂ«? Ceremonia e pĂ«rvitshme e ngritjes sĂ« Flamurit Shqiptar nĂ« sheshin Bowllin Green pranĂ« BashkisĂ« sĂ« Nju Jork-ut, organizuar nga Akademia e Shkencave Shqiptaro-Amerikane dhe ku Flamuri ynĂ« KombĂ«tar valvitet shtatĂ« ditĂ« rresht pĂ«rkrah Flamurit Amerikan. Dhe shumĂ« aktivitete tĂ« ndryshmeâŠ
Pra, këto nuk janë të marra shabllon, por ka punuar edhe pena juaj duke i dhënë edhe ngjyrat një aktiviteti.
Po ju jap shembull aktivitetin e pĂ«rvitshĂ«m âDitĂ«t e LetĂ«rsisĂ« Shqipe nĂ« Michiganâ qĂ« zhvillohet nĂ«n kujdesin e zotit PjetĂ«r Jaku. Pra, ai aktivitet Ă«shtĂ« njĂ« vlerĂ« pĂ«r komunitetin tonĂ«, ashtu siç Ă«shtĂ« vlerĂ« edhe aktiviteti tjetĂ«r i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i pĂ«rvitshĂ«m âFestivali Folklorikâ qĂ« zhvillohet nĂ« Nju Jork organizuar nga Kisha Katolike âZoja e ShkodrĂ«sâ.
Por, unĂ« duke qenĂ« pjesĂ«marrĂ«s pĂ«r disa vite, duke e jetuar nga afĂ«r atĂ« aktivitet, madje kam qenĂ« pĂ«r gjashtĂ« vite anĂ«tar jurie, si mund tĂ« rija unĂ« pa e pasqyruar ato aktivitete kaq tĂ« bukura, kaq tĂ« larmishme, festa e letĂ«rsisĂ«âŠ
Pra, ky libër, sjell atë çfarë kanë bërë shqiptarët në Sh.B.A.
Po! ky Ă«shtĂ« edhe mesazhi qĂ« unĂ« i jap lexuesit nĂ«pĂ«rmjet kĂ«saj pĂ«rmbledhje voluminoze; tĂ« njihet me jetĂ«n kulturore letrare artistike, tĂ« njihet me ata shkrimtarĂ«, librat e tĂ« cilĂ«ve nuk i kanĂ« lexuarâŠ
NĂ« kĂ«tĂ« bashkbisedim, nuk do lĂ«mĂ« pa pĂ«rmendur edhe njĂ« libĂ«r tjetĂ«r monografik qĂ« ju keni botuar: âDr. Selahedin Velaj, Legjenda Vlonjate nĂ« AmerikĂ«â
Dr. Selahedin Velaj nuk jeton më, u nda nga jeta në janar të vitit 2015. Unë personalisht, nuk e njihja, këtu në Amerikë u njoha me emrin e tij dhe veprimtaritë e shumta që ai zhvillonte në shërbim të komunitetit, në shërbim të çështjes shqiptare, në shërbim të mbarë Kombit Shqiptar. Bashkatdhetarë të shumtë flisnin me admirim dhe respekt të veçantë për atë njeri. Kishte mbi 70 vjetë që kishte ardhur në Sh.B.A. dhe gjuhën shqipe e fliste dhe e shkruante në mënyrë të shjkëlqyer. Tek ai njeri, unë konstatova një atdhetar të jashtzakonshëm. Para pak vitesh, Dr. Velaj, siç e thërrisnim ne të gjithë, kaloi një ngjarje të dhimbshme në jetën e tij; papritur, i vdes djali i tij me profesionin mjek. Por prap, me gjithë dhimbjen e madhe në shpirt, ai çështjen kombëtare e kishte në plan të parë. Në moshën e tij 90-të vjeçare, Dr. Selahedin Velaj na mblodhi ne një grup intelektualë bashkatdhetarë në Nju Jork, ku, pas diskutimeve të ndryshme, dolëm me një peticion, të cilin ia drejtuam Parlamentit Evropian, Parlamentit Shqiptar, Qeverisë Shqiptare, për mosfaljen e një pjesë të detit tonë Greqisë, tema e diskutuar e asaj kohe. Gjatë gjithë jetës së tij, ai kishte zgjedhur të heshtte, por nuk hesht puna e tij, nuk heshtin dokumentat në arshivat e Vatrës.
Ne sot, shohim dhe lexojmë që shumë njerëz i bëjnë propagandë vetes, punës së tyre për interesat dhe qellimet e tyre personale si me hapjen e shkollave shqipe, etj. etj.
GjatĂ« gjithĂ« jetĂ«s sĂ« tij, Dr. Selahedin Velaj hapi tre herĂ« shkollat shqipe, madje edhe duke ndihmuar financiarisht, por asnjĂ«herĂ« nuk e ngriti zĂ«rin pĂ«r ato qĂ« bĂ«nte. Mua kĂ«to tĂ« gjitha, mâi kanĂ« thĂ«nĂ« dĂ«shmitarĂ«t okularĂ« qĂ« e kanĂ« njohur nga afĂ«r Dr. Velaj. Madje, nĂ« fund tĂ« librit, unĂ« kam bashkangjitur edhe mendimet e disa bashkatdhetarĂ«ve qĂ« kanĂ« njohur nga afĂ«r veprimtaritĂ« e tij tĂ« shumta.
Ky libĂ«r pati sukses. Promovimi i tij u bĂ« nĂ« VlorĂ«, nga e ka edhe origjinĂ«n, nĂ« bibliotekĂ«n publike âShevqet Musarajâ
Tani tĂ« kalojmĂ« nĂ« botimin tuaj tĂ« fundit, romani âNuse nĂ« derĂ«n e hasmitâ Po ta mendosh pak librin, hasmi, nuk besoj se do tĂ« pranoj nuse nĂ« derĂ«, sepse Ă«shtĂ« hasĂ«m. Nga e merr temĂ«n ky libĂ«r?
Tema në libër është, gjakmarrja. Pra, është ajo brenga ime e dytë që unë doja ti trajtoja, plaga e shoqërisë së sotme shqiptare që, bashkë me prostitucionin, ende vazhdojnë të pikojnë dhimbje.
Vetë titulli i librit të bën të mendosh se si janë trajtuar ngjarjet dhe se si do jetë përfundimi.
Unë jam autori dhe nuk më lejohet të flas për librin, sepse, është lexuesi ai që jep vlerësimin e tij, pozitiv apo negativ qoftë.
PĂ«rse pikĂ«risht kĂ«tĂ« titull âNuse nĂ« derĂ«n e hasmitâ?
Ishte thjesht imagjinata ime se si unë duhet të trajtoja fenomenin e gjakmarrjes. Gjakmarrja është një fenomen i njohur. Shumë kanë shkruar për gjakmarrjen, por, çdo krijues, çdo shkrimtar (unë nuk e rendis veten time në shkrimtar, unë them jam krijues letrar) ka metodën e tij në trajtimin e ngjarjeve. Edhe unë e mendova kështu siç edhe e kam shkruar në libër. Ngjarjet i kam vendosur, fillimisht në Nju Jork, pastaj deri në mbyllje të librit, ngjarja zhvendoset në Shqipëri.
NĂ« kopertinĂ«n e librit prapa Ă«shtĂ« njĂ« fragment i shkĂ«putur nga libri. Hasmi Ă«shtĂ« besimtar tek Zoti; shkon nĂ« kishĂ«, falet, prek ikonat e shenjta si pĂ«r tĂ« marrĂ« bekimin e tyre dhe, Ă«shtĂ« po e njĂ«jta dorĂ« qĂ« shkrep armĂ«n vrastare pĂ«r tĂ« marrĂ« jetĂ« njeriu tĂ« pafajshĂ«m. Madje, vite tĂ« shkuara, unĂ« kĂ«tĂ« fenomen e kam trajtuar edhe nĂ« shtyp kur Kosova dhe populli i saj ishin nĂ« luftĂ«. Faktikisht, kriminelĂ«t serbĂ« i pĂ«rkasin fesĂ« ortodokse dhe, sipas fesĂ«, kryqi bĂ«het me tre gishtat e dorĂ«s qĂ« presupozon trininĂ« e shenjtĂ«. Por, si mund tĂ« pretendosh ti se je besimtar nĂ« Zot, kur, e njĂ«jta dorĂ« vrastare, tĂ« njĂ«jtat gishta qĂ« bĂ«jnĂ« kryqin, shkrepin edhe armĂ«n ndaj njĂ« popullsie tĂ« pafajshme shqiptare, siç ishte populli i KosovĂ«sâŠ
Botimi i romani âNuse nĂ« derĂ«n e hasmitâ u mundĂ«sua nga ShtĂ«pia Botuese TOENA dhe promovimi i tij u bĂ« nĂ« sallĂ«n e MinistrisĂ« sĂ« KulturĂ«s nĂ« TiranĂ«.
Si mund të bëhet e mundur, që një ditë edhe këtu në Sh.B.A. lexuesi mund të gjejë për ta blerë këtë libër, meqenëse thatë se libri gjendet vetëm në Shqipëri në të gjitha pikat e shitjes me të cilët TOENA ka marrëveshje.
Unë nuk kam ndonjë ide se si mund të bëhet shitja edhe këtu në Amerikë, por, më nxorre vetë në shteg për atë shqetësim të madh që unë kam. Nëse kërkon në google emrin tim Pierre-pandeli Simsia shkruani edhe titullin e romanit Nuse në derën e hasmit, do të shikoni se ky libër shitet në shtete të ndryshme në Evropë, në Spanjë, Gjermani⊠pa dijeninë time që jam autori dhe pa të drejtën e autorit. Madje shitja bëhet me një çmim të majmë që variojnë nga 18-20 euro libri.
Më fal, por këto kopje libri si kanë rënë në ato pika shitje në Evropë?
Pikërisht! Kjo është shqetësimi dhe enigma që unë mbaj në veten time; kush i furnizon këto pika shitjesh me libra në Evropë të shesin librat me dyfishin e çmimit ekzistues? Edhe ku? Në Gjermani, në Spanjë⊠Nëse ky libër çmimin e shitjes e ka 10 dollarë, në këto shtete që po të them unë, shitet me 18-20-30 e më shumë euro. Pra dy, trefish e gjysëm me çmimin e shitjes në dollarë.
Ky është një problem shqetësues që unë do ta trajtoj edhe me autorë të tjerë. por, më çudit fakti që, nëse ju keni botuar një libër me një numër kjopjesh të caktuara, kush i furnizon ato pika shitjesh në Evropë.
Unë vitin e kaluar kontaktova edhe me Shtëpinë Botuese TOENA, madje, kjo ishte edhe qellimi i ikjes sime i paparashikuar në Shqipëri. Edhe vetë presidentja e Shtëpisë Botuese TOENA shprehu habi, pra nuk ishte në dijeni të këtij fakti edhe pse ne e gjetëm në google dhe e lexuam.
Mbetet enigmë e paspjegueshme se si furnizohen ato pika shitjesh jashtë shtetit. Mendoj se tani duhet ndjekur rruga ligjore, sepse është cënuar e drejta e autorit (copyright) për të cilën mbahen edhe përgjegjësitë penale. Si mund të shitet libri në një shtet evropian pa lejen dhe të drejtën e autorit�
Ju faleminderit zoti Simsia për këtë bashkbisedim të ngrohtë dhe miqësor që zhvilluam. Ju uroj suksese në krijimtarinë tuaj letrare dhe, së shpejti me një libër të ri.
Edhe unë ju falenderoj shumë për ftesën që më bëtë. Ishta kënaqësia ime të isha i ftuar, pjesëmarrës në studion tuaj televizive.
Faleminderit.
Â
Â